Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
müəllif rublun dönərliliyini tə’min etməyin başlıca prinsiplərini də
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
müəllif rublun dönərliliyini tə’min etməyin başlıca prinsiplərini də sadalayır: Material və pul axınları arasında iqtisadi tarazlığın tə’mini; Qiymətlərin sabitliyi şəraitində istehsalın genişləndirilməsi; Xarici yardımın istehlaka deyil, istehsalın inkişafı və texnologiyalara yönəldilməsi və s. Göründüyü kimi, problemin mahiyyətinə yanaşma «çılpaq» nəzəri səciyyə daşımaqla müasir gerçəkliyin məntiqinə qətiyyən uyğun gəlmir. Başqa sözlə, «necə etmək lazımdır» sualı empirik əsasları olmadığına görə açıq qalır. Cədvəl 3.4. MDB-yə üzv olan ölkələrdə maliyyə situasiyası ölkələr İnflyasiyanın orta aylıq tempi (%) Dövlət büdcəsinin kəsiri (ÜDM- a nisbətən ___ %-lə) ____ Milli valyutanın devalvasiyası 1994 1995 1994 1995 1994 1 .Azərbaycan 28 4 21 5 35,5 dəfə 2.Emıənistan 18 5 24 12 5,4 dəfə 3. Belarus 23 6 11 7 10 dəfə 4. Gürcüstan 60 5 0 15,5 dəfə 5. Qazaxıstan 12 6 5 4 7,2 dəfə 6. Qırğızıstan 8 3 8 6 1,3 dəfə 7. Moldova 15 6 5 3 1,17 dəfə 8.Özbəkistan 18 6 8 6 25 dəfə 9.Tacikistan 7 2,9 dəfə 10.Türkmənistan 18 5 dəfə 11. Ukrayna 20 6 9 7 8,6 dəfə 12. Rusiya 22 5 1 4,0 4.3 15,6 dəfə Cədvəldə əks etdirilən situasiyanın səbəbini nədə axtarmaq lazımdır sualına münasibətdə müasir nəzəri baxışlar arasında yekdillik yoxdur. Bəri başdan, qeyd etməyi zəruri sayırıq ki, MDB çərçivəli qarşılıqlı ticarətin dayanıqlı inkişafında valyutaların real məzənnəsinin elmi əsaslara söykənməklə müəyyənləşdirilməsi heç də az əhəmiyyətli məsələ deyildir. Əgər nəzərə alsaq ki, real məzənnənin səviyyəsi və dinamikası ilə milli istehsal, məşğulluq və tədiyyə balansı arasında son dərəcə sıx qarşılıqlı asılılıq 110 mövcuddur, onun real və maliyyə sektorlarının inkişafına, eləcə də bütövlükdə, ölkənin perspektiv planda iqtisadi siyasətinin prioritetlərinin seçilməsinə təsir imkanları böyükdür, onda yuxanda əks etdirdiyimiz tezisin əməli əhəmiyyət daşıdığına heç bir şübhə yeri qalmayacaqdır. Və, valyuta məzənnəsinin müəyyənləşdirilməsinə həsr edilmiş nəzəri baxışların çoxluğu da—mtrlız həmin problemin mahiyyətcə mürəkkəb və çoxşaxəli xassəyə malikliyindən irəli gəlmişdir. Bu konsepsiyaları tarixi-xronoloji ardıcıllıqla aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür: 1) 1970-ci illərə qədər fəaliyyətdə olan ən’ənəvi konsepsiyalar: Alıcılıq qabiliyyətinin pariteti nəzəriyyəsi və Keynsçi konsepsiya («xalis axın» tipli konsepsiya və kapitalın miqrasiyasının prizmasından formalaşdırılan konsepsiya); 2) 1970-1980-ci illərdə mövcud olan konsepsiyalar: Faiz stavkalarının pariteti nəzəriyyəsi; monetar nəzəriyyə; portfel balansı nəzəriyyəsi; 3) Müasir konsepsiyalar: rasional möhtəkir nəzəriyyə; Heterogen gözləmələr nəzəriyyəsi; Maraqlı cəhət burasındadır ki, hər bir ayrıca götürülmüş konsepsiya hər hansı bir konkret iqtisadi situasiyanı əks etdirir. Yə’ni, onların universal resept kimi istifadəsi qeyri-mümkündür, həm də vahid məxrəcə gətirilə bilmə ehtimalı sıfıra yaxındn. Bu mənada R.Dombuşun^^ rə'yi ilə tam razılaşmaq mümkündür ki, həqiqətən də sadalanan konsepsiyaların hər biri valyuta məzənnəsinin müəyyənləşdirilməsində hissəvi mahiyyət daşıyırlar. Eyni zamanda, ayrıca götürülmüş tarixi dönəm üçün prinsipial əhəmiyyət də kəsb edə bilərlər. Həmçinin, maraqlı olan cəhətlərdən biri də ondan ibarətdir ki, keçid iqtisadiyyatı şəraitinə uyğun gələn müvafiq konseptual yanaşmanın yoxluğuna baxmayaraq, əksər MDB ölkələri məzənnə siyasətinin nəzəri bazası kimi alıcılıq qabiliyyətinin pariteti nəzəriyyəsinin ən’ənəvi variantım götürmüşlər. Və, bunun üçün də çox sadə bir düsturdan istifadə edirlər: Heather H.D. Gibson International Finance, Exchange Rates and Financial Flows in the international Financial System. Edinburgh: Longman Group Limited, 1996, p.54. Ill Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|