Əlyazması hüququnda ƏJDƏrzadə elsevər məCĠd oğLU

28 

 

keçdikdən  sonra  müşahidə  etmək  mümkün  olduğundan,  hər  ay  proqnozda 

dəyişikliklərin edilməsi tələb olunur. 

Bu  şərtlər  nəzərə  alınmaqla  vergi  daxilolmalarının  proqnozlaşdırılması  bir 

neçə  mərhələdə  həyata  keçirilir.  Birinci  mərhələdə  inflyasiya  indeksiyə  uyğun 

düzəlişlər edilməklə real vergi daxilolmaları proqnozlaşdırılır. 

Real  vergi  daxilolmalarının  proqnozu  aşağıdakı  alqoritm  əsasında  həyata 

heçirilir: 



 

baza dövrü seçilir və real vergi daxilolmaları və real vergi daxilolmaları  bu 

dövrüm qiymətlərində hesablanılır; 



 

baza  ilinin  qiymətlərində  ötən    və  cari  illərin  hər  ayı  üzrə  vergi 

daxilolmalarının məbləği müəyyənləşdirilir; 



 

cari  ilin  vergi  daxilolmalarının  ötən  ilin  müvafiq  dövrü  üzrə  vergi 

daxilolmalarına  olan  nisbəti  kimi  təyin  edilən  əmsal  müəyyənləşdirilir.  Bu 

əmsal aşağıdakı düturla hesablanılır: 

                                                                                                                      

  i   

k

i

=

∑

t 

i

n 

j=1 

                                                                                                        

k 

i

 =        

  i 

  

k

i

=

∑

t 

i

0 

j=1 

 



 

əgər vergi dərəcəsində dəyişiklik baş veribsə, onda cari ildəki dərəcənin ötən 

ildəki dərəcəyə nisbəti müəyyən olunur. Bu nisbəti τ əmsalı ilə işarə edək; 



 

real  ümumi  daxili  məhsulun  proqnozuna  əsasən  onun  dəyişmə  əmsalı 

müəyyən  edilir;i-1-ci  ay  üzrə  daxilolmalar  haqqında  məlumat  bəlli  olduğu 

halda  i-ci  ay  üzrə  daxilolmaların  qiymətinə  əsasən  real  ümumi  daxili 

məhsulun  və  vergi  dərəcəsinin  dəyişmə  əmsalları  əsas  götürülməklə  ayrıca 

proqnoz tərtib edilir. Bunun nəticəsində i-ci ay üçün vergi daxilolmalarının 

proqnozu aşağıdakı kimi olacaq: 

               

                                                                                 

12 - i +1                              ί - 1 

                                   

t

 

ί

p

 

=                  

x

 

у

 

x

 

τ

 

x 

t

i

o

                           

k

 

ί

-1

 

x  

t 

0

 ί

 

                                                                      12                                12 

 

---

29 

 

İkinci mərhələdə isə nominal vergi daxilolmalarının proqnozunu almaq üçün 

real daxilolmaların proqnozu qiymətlər indeksinin proqnozuna vurulur. 

ƏDV  üzrə  daxilolmaların  proqnoz  hesablamaları  daha  mürəkkəbdir.                          

Bu  verginin  özünün  yeni  olması  “əlavə  dəyər”  anlayışına  nisbətən  çoxsaylı 

faktorların daxil olması və digər bir sıra səbəblərlə şərtləndirilir.  

Əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  daxilolmaların  proqnozlaşdırılması  əsasən 

aşağıdakı metodikalara əsasən həyata keçirilir: 



 

ümumi  daxili  məhsulda  əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  daxilolmaların  xüsusi 

çıkisinin müəyyən edilməsi əsasında əlavə dəyər vergisi üzrə daxilolmaların 

proqnozlaşdırılması; 



 

ötən  dövrlər  üzrə  vergi  gəlirlərinin  indeksləşdirilməsi  əsasında  vergi 

daxilolmalarının proqnozlaşdırılması; 



 

vergitutma bazasının birbaşa proqnozlaşdırılması. 

Ümumi  daxili  məhsulda  əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  daxilolmaların  xüsusi 

çəkisinin  müəyyən  edilməsi  əsasında  əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  daxilolmaların 

proqnozlaşdırılması  zamanı  növbəti  maliyyə  ili  üçün  aşağıdakı  göstəricilərin 

qiymətləndirilməsindən çıxış edirlər: 



 

ümumi daxili məhsul; 



 

18% dərəcəsi ilə hesablanmış əlavə dəyər vergisinin xüsusi çəkisi; 



 

0  faiz  dərəcəsi  ilə  vergiyə  cəlb  olunan  əməliyyatlar  üzrə  əvəzləşdirilən 

verginin proqnozlaşdırılan həcmi; 



 

ötən illər üzrə hesablaşmalardan daxil olan verginin məbləği; 



 

verginin yığılma əmsalı. 

Əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  büdcəyə  daxilolmaların  proqnozlaşdırılmasını 

aşağıdakı alqoritim əsasında həyata keçirmək olar. 

1.

 

18% dərəcəsi ilə hesablanan verginin proqnozu:  D

18

p

 = 18 

x 

V

18

/V

f 

x 

V

p

 

 Burada:    D

18

p

–  18  faiz  dərəcəsi  ilə  hesablanmış  ƏDV  üzrə  daxilolmaların 

proqnozu; 

---

30 

 

V

18 

–  proqnozdan  əvvəlki  dövrdə  18%  dərəcəsi  ilə  vergiyə  cəlb  edilən 

malların təqdim edilməsi, işlərin görülməsi və xidmətlərin yerinə yetirilməsi üzrə 

əməliyyatların qiyməti; 

 V

f 

– proqnozdan əvvəlki dövrdə ümumi daxili məhsulun faktiki qiyməti; 

V

p 

– planlaşdırılan dövr üçün ümumi daxili məhsulun proqnoz qiyməti. 

2.

 

Mallar  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisinə  gətirilərkən  gömrük 

orqanlarına  ödənilən  və  əvəzləşdirmə  hüququ  verən  dəyər  vergisi 

məbləğinin proqnozlaşdırılması:    

  D

g

 = 18% x Ġ                                         

Burada :  İ – proqnozun həyata keçirildiyi dövr ərzində əlavə dəyər vergisinə 

cəlb olunaraq ölkə ərazisinə idxal olunan malların həcmi. 

3.

 

daha  sonra  planlaşdırılan  dövr  üçün  əvəzləşdirilən  ƏDV  –nin  qiyməti 

proqnozlaşdırılır. 

4.

 

hesabat dövründə əlavə dəyər vergisi üzrə yığım əmsalı aşağıdakı kimi təyin 

olunur:                                                       

K = V

τ

 / V

φ 

                                       

Burada:      V

τ 

–  ötən  illərin  borcları  üzrə  daxilolmaıarın  istisna  olmaqla 

hesabat dövrü ərzində büdcəyə əlavə dəyər vergisi üzrə daxilolmalıarın həcmi; 

V

φ 

–  hesabat  dövrü  ərzində  büdcəyə  ödənilmək  üçün  bəyannamələr  üzrə 

hesablanmış əlavə dəyər vergisinin məbləği. 

Əlavə  dəyər  vergisi  üzrə  büdcəyə  daxilolmaların  proqnoz  qiyməti  isə 

aşağıdakı kimi təyin olunur:                 

                                          D

pr = 

D

1

 x K – D

2

 +D

3  

 Burada:    D

1

– yığım əmsalı nəzərə alınmadan proqnozun həyata keçirildiyi  

dövrdə hesablanmış vergi məbləğinin proqnoz qiyməti; 

K –  əlavə dəyər vergisi üzrə yığım əmsalı; 

D

2

 – əvəzləşdiriləcək əlavə dəyər vergisi məbləğinin proqnoz qiyməti; 

---