Erich fromm psikanaliz ve

Bizim  çok  özet  olarak,  psikanalizin  temel  öğelerini 
sıralamak  yoluyla  çizdiğimiz  bu  küçük  şema  içinde  sö­
zü  edilmesi  gerekli  bir  konu  da  psikanalistin  işlevidir. 
Önceleri  bu  işlev  hastasını  iyi  etmeye  çalışan  herhangi 
bir  hekiminkinden  değişik  değildi.  Ama  birkaç  yıl  sonra 
durum  kökünden  değişti.  Freud  analistin  kendisine  de 
analiz  yapılması,  yani  sonradan  hastasını  geçireceği  sü­
reçten  kendisinin  de  geçmesi  gerektiğini  anladı.  Ana­
listin  analizden  geçirilmesi  gerekliliğinin  nedenini,  ana­
listi  kendi  içindeki  tutarsızlıklardan,  nevrotik  eğilimler­
den  ve  bunlar  gibi  bozukluklardan  kurtarmak  olarak 
açıkladı.  Ama  eğer  Freud’un  daha  önceleri  söylemiş  ol­
duğu  ve  bizim  yukarlarda  alıntı  olarak  sunduğumuz 
analistin  bir  «örnek»  bir  ((öğretmen  olması»  kendisiyle 
hastası  arasındaki  ilişkinin  her  türlü  «yapmacığı»  her 
türlü  «aldatmacayı»  dışarda  bırakan  «gerçek  severlik» 
üzerine  kurulmuş  olması  gerekliliği  konusundaki  söz­
lerini  düşünürsek,  Freud’un  bu  bakış  açısına  göre  bu 
açıklama  yetersiz  kalıyor.  Freud’un  analistin  hastasıy­
la  olan  ilişkisinin  bir  hekimin  görevini  aştığını  farket- 
miş  olduğu  anlaşılıyor.  Ama  gene  de  analistin  yansız, 
bağlantısız  bir  gözlemci  ve  hastasının  da  gözleminin 
konusu  olduğu  yolundaki  görüşünü  değiştirmiyor.  Psi­
kanalizin  gelişimi  içinde  bu  yansız,  nesnel,  bağlantısız 
gözlemci  görüşü  iki  bakımdan  değişime  uğradı,  önce 
Ferenczi  yaşamının  son  yıllarında  analistin  gözleme­
sinin  ve  yorumlamasının  yetmeyeceğini  bir  yandan  da 
hastasını,  hastasının  çocuklukta  gereksinim  duyup  da 
elde  edemediği  tür  gerçek  bir  sevgiyle  sevmesi  gerekti­
ğini  bir  temel  ilke  olarak  ortaya  getirdi.  Ferenczi’nin 
akimdan  geçirdiği  analistin  hastasına  karşı  cinsel  is­
tekle  karışık  bir  sevgi  duyması  değildi,  daha  çok  baba 
ya  da  ana  sevgisi  ya  da  daha  genel  bir  deyimle  sev­

---

giyle  bakıp  gözetmek  diyebileceğimiz  bir tür sevgi  (20) ... 
H.  S.  Sullivan’m  aynı  noktaya  yaklaşımıysa  başka  bir 
yandan...  Sullivan’m  görüşüne  göre  analist  yansız  bağ­
lantısız  bir  gözlemci  tutumunda  olmamalı,  yaşantılara 
«katılan»  yaşantıları  «paylaşan»  bir  tutum  sürdürmeli, 
böylece  analistin  yansız  bağlantısız  olması  gerekliliği 
konusundaki  dar  ve  katı  görüşü  aşmalıdır.  Benim  görü­
şüme  göre  Sullivan  analistin  rolünü  anlatırken  yeteri 
kadar  ileri  gitmemiştir.  Analistin  işlevini  yaşantılara 
katılan,  yaşantıları  paylaşan  gözlemci  olmaktan  daha 
çok,  katıldığı,  paylaştığı  yaşantıları  gözleyen  bir  kim­
se  olarak  tanımlamak  daha  uygun  olur.  Ama  gene  de 
katılan,  paylaşan  deyimi  de  burada  anlatılmak  istenen 
şeyi  tam  olarak  dile  getiremiyor;  katılmak,  paylaşmak 
ne  de  olsa  dışarda  olmak  demek.  Başka  bir  kimseyi  bi­
lebilmek,  onun  içinde  olmayı  gerektiriyor.  Analist  has­
tasını  ancak  bütün  hastanın  içinde  olup  bitenleri  ken­
di  içinde  yaşayarak  anlayabilir;  bu  böyle  olmadıkça has­
tası  hakkında  edineceği  bilgi  anlıksal  (intellectual)  bil­
giden  öteye  geçemez.  Hastasının' içinden  gerçekten  ne­
ler  gelip  geçmekte  olduğunu  bilemiyeceği  gibi  hastasına 
yaşantılarını  anladığı  ya  da  paylaştığı  kanısını  da  ve­
remez.  Hastayla  analistin  böyle  verimli  bir  bağlantı 
içinde  olmaları,  analistin  hastayı  uğraşının  tüm  konusu 
edinmesi,  hastasına  karşı  bütünüyle  açık  ve  alıcı  du­
rumda  olması,  sanki  merkezleri  üstüste  oturmuş  iki 
çembermişler  gibi  baştan  aşağı  hastasıyla  dolu  olması, 
psikanalitik  anlayış  ve  tedavi  koşullarından  en  temel
(20) 
S.  Ferenczi’nin  Clara  Thompson’un  yayınladığı  «Collected 
Papers»  (Derlenmiş  Yazıları)  (Basic  Books  Inc)  ve  Ferenczi’nin  dü­
şüncelerinin  incelendiği  Izette  de  ForeŞt’in  » 
(Sevgi  Mayası)  (New  York,  Harper,  1959)  adlı  çok  ilginç  etüdüyle 
karşılaştırınız. 
\

---

olanıdır  (21) .  Analist bir yandan hastasının yerini almalı 
ama  öbür  yandan  kendisi  olarak  da  kalabilmelidir;  bir 
hekim  olduğunu  unutmalı  ama  bir  hekim  olmanın  bi­
lincini  de  yitirmemelidir.  Ancak  bu  çelişkiyi  üstlenebi­
lirse  kökleri  kendi  yaşantısında  olan  yetkili  ve  geçerli 
bir  yorum  yapabilir.  Analist  hastasını  analiz  yaparken 
hastası  da  analisti  analiz  yapar.  Çünkü  analist  hasta­
sının  bilinçdışım  paylaşarak  istese  de  istemese  de  kendi 
bilinçdışmı  da  açığa  çıkarmış,  hastasını  tedavi  ederken 
kendisini  de  tedavi  etmiş  olur.  Analist  hastasını  anla­
makla  kalmaz,  o  da  hastası  tarafından  anlaşılmış  olur. 
Bu  aşamaya  gelinince  de  analistle  hastası  arasında  bir 
dayanışma,  bir  uyuşma  oluşur.
Hastasıyla  olan  ilişki  gerçekçi  ve  duygusallıktan 
uzak  olmalıdır.  Ne  analist  ne  de  her  kim  olursa  olsun, 
bir  kimse  başka  bir  kimseyi  kurtaramaz.  Ancak  bir  yol 
gösterici  ya  da  bir  ebe  gibi  davranabilir;  yolu  göstere­
bilir,  engelleri  aradan  kaldırabilir,  bazan  doğrudan  yar­
dımlarda  da  bulunabilir  ama  hiç  bir  zaman  hastanın 
kendisi  için  yapabileceğini  hastası  için  yapamaz.  Bu­
nun  böyle  olduğunu  da  iyice  hastasının  akima  sokma­
sı,  yalnız  sözleriyle  değil,  davranışlarıyla  da  bunu  iyice 
hastasına  anlatması  gereklidir.  Diğer  yandan  bu  iliş­
kinin  iki  kimse  arasında  olabilecek  bir  ilişkiden  bile 
daha  sınırlı  olduğu  konusundaki  gerçekçi  durumu  da 
iyice  vurgulamalıdır.  Eğer  analist  bir  yandan  da  kendi 
özel  yaşamını  sürdürecek  ve  yalnız  bir  hastaya  değil  de 
aynı  zamanda  çok  sayıda  hastaya  birden  bakacaksa  el­
bet  zaman  ve  yer  bakımından  bir  takım  sınırlar  ola-
(21) 
Benim  Religion  and  Culture  serisinden  W.  Leibrecht  tara­
fından  yayınlanan  «The  Limitalians  and.  Dangers  of Psychology»  (Ruh­
bilimin  Sınırları  ve  Tehlikeleri)  ad’ -  kitabımla  karşılaştırınız  (New 
York,  Harper,  1959).
67

---