EvrimTeorisi indd

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

385

mükâfatı, uymamanın ise cezayı gerektiriyor olması, tektan-

rılı dinlerin inananlarını bu buyruklara uymaya etkili bir bi-

çimde sevk eder. Tanrı’nın her an her şeyi görüyor olması da 

bu buyrukların mutlaka, kaçınılmaz olarak yerine getirilme-

lerini gerektirir. 

Sayılan tüm bu nedenlerden dolayı, hiçbir sistemin ahlaki 

kuralları, tektanrılı dinlerin ahlaki buyrukları kadar güçlü 

değildir. Bütün bu nedenler ise Tanrı’nın varlığına bağlıdır. 

Tanrı’nın varlığını reddeden sistemler, doğal olarak tektan-

rılı dinlerin ontolojiye dayalı etik kurgusunu da reddederler. 

Tanrı’nın varlığına, kimileri ontolojik delille, kimileri şahsi 

tecrübeyle, kimileriyse bir delile ihtiyaç duymadan fideist 

bir yaklaşımla ulaşmışlardır. Fakat Tanrı’nın varlığını rasyo-

nel kanıtlama çabasında en önemli yeri tasarım delilinin al-

dığı bilinmektedir. Tasarım delili açısından ise özellikle insa-

nın kendi bedeninin ve en kolay şekilde gözlemlediği canlılar 

dünyasının çok özel bir yeri vardır. Evrim Teorisi’nin önemi 

işte tam da bu noktada ortaya çıkmaktadır. Ateist-materyalist 

görüşü savunanlar, Tanrı kanıtlamalarının en önemli delili sa-

yılan tasarım delilinin geçersizliğini gösterebilmek için Ev-

rim Teorisi’ni kullanmaktadırlar. Teist-evrimciler ise bu bakış 

açısına karşı çıktıkları ve evrimi, Tanrı’nın canlıları yaratma-

daki araçsal sebebi olarak gördükleri için Evrim Teorisi’ne de 

inançlarına rağmen ontolojilerini değiştirmediklerinden, etik 

sistemlerini değiştirmeleri için de bir sebep bulunmamaktadır. 

Ateist evrimcilerin en önemli isimlerinden biri olan Richard 

Dawkins’e göre, canlıları Tanrı’nın yarattığının rasyonel alter-

natifi ancak Darwin’den sonra ortaya konmuştur.

693

 Böyle dü-

şünenlere göre ezelden beri var olan madde tesadüfen Dünya’yı 

ortaya çıkarmış, Dünya’nın içinde olan tesadüfî oluşumlar ve 

doğal seleksiyon sonucunda bütün canlılar meydana gelmiş-

tir. Bu bakış açısına göre canlılar tasarımlı gibi gözükseler de 

693  Richard Dawkins, Kör Saatçi, s. 4 ; Richard Dawkins, The Selfish Gene, s. 1.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

386

esasen bir tasarım yoktur ve tasarımdan Tanrı’ya ulaşan bu 

kanıt geçersizdir ve dolayısıyla Tanrı da yoktur. Materyalist 

ontolojinin, Tanrı merkezli ontolojinin yerini alması; dinlerin 

ontolojisinin gerektirdiği etik sistemin iptalini de gerektirir.

694

 

Ateist-materyalist ontolojide, ahlaki buyrukların arkasındaki 

Güç de her ahlaki eylemin böylesi bir Güç tarafından bilin-

mesi de ahlaki eylemleri takip eden ölüm sonrası bir mükâfat 

ve ceza sistemi de yoktur. 

Saydığımız tüm bu sebeplerden dolayı Evrim Teorisi’nin 

ahlak açısından asıl önemi, bu teoriye bina edilmeye çalışı-

lan doğalcı etik öğretilerinden çok; ateist-evrimci yaklaşımın 

dinlerin etik öğretilerine son vermede kullanılmaya çalışıl-

masıdır. George Edward Moore, Evrim Teorisi’nden de her-

hangi bir biyolojik teoriden de ahlaki sonuçlar çıkarılamaya-

cağını savunur; biyoloji gibi bilimler olgularla ilgilidir. Etik 

ise normatiftir, bu yüzden etik ile doğal bilimler arasında bir 

bağlantı kurulmamalıdır.

695

 Bu yaklaşım, David Hume’un , 

‘olandan olması gereken’e yükselmenin yanlış olacağına dair 

hatırlatmasının bir tekrarıdır.

696

Evrim Teorisi’nden ahlak alanına geçmeye çalışmanın ağır 

bedelleri olmuştur. Buna verilen en çarpıcı örnek, bu teorinin 

en önemli simalarından Haeckel aracılığıyla Evrim Teorisi’nin 

Almanya’da öğretilmesi ve bu teoriden çıkarılan ahlaksal so-

nuçların Hitler’i etkilemesidir. Haeckel’in kitapları Almanya’da 

yüz binler ile ifade edilen rakamlarda satışa ulaşıp, Türkçe de 

dâhil olmak üzere yirmi beş dile çevrilmişti. Daha önce de-

ğinildiği gibi Darwin, hayvan yetiştiricilerinin yapay seleksi-

yonla türleri ıslah edişlerine atıflar yapmış ve doğal seleksi-

yonun etkilerine dair görüşünde bu çıkarımı etkili olmuştu. 

694  John Dewey, Influence of Darwin on Philosophy and Other Essays, Henry Holt 

and Company, New York (1910), s. 10-11.

695 Suzanne Cunningham, Philosophy and The Darwinian Legacy, University of 

Rochester Press, New York (1996), 33-34.

696  David Hume, A Treatise of Human Nature, s. 87.

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

387

Haeckel, Avustralya yerlileri gibi ırkların, maymunlar ve kö-

pekler gibi canlı türlerine, medeni Avrupalılara olduklarından 

daha yakın olduklarını söylemiştir. Ayrıca Darwin’in yapay 

seleksiyon ile ilgili anlattıklarının insanlara da uygulanabile-

ceğini, eski çağlarda Spartonların zayıf ve hasta çocuklarını 

öldürerek güçlü bir ırk oluşturduklarını övgü ile anlatmıştır. 

Wilhelm Bölsche, Haeckel’in fikirleriyle Hitler’i tanıştırdı ve 

Nazilerin 200.000 vatandaşını sadece zihinsel özürlü olduk-

ları için öldürmelerinde bu fikirler etkili oldu.

697

 Hitler, doğa-

nın kanununa saygı gösterilmezse, kendilerinin güçlü olma-

larından doğan haklarını kullanamazlarsa; vahşi hayvanların 

bir gün kendilerini, böceklerin vahşi hayvanları ve mikrop-

ların ise böcekleri yiyip dünyaya egemen olacaklarını söyle-

miştir. Hitler, Darwinizm’den aldığı terminolojiyi kullanarak, 

seleksiyon kanununun en güçlünün hayatta kalmasını sağla-

yarak, kavgalarını meşrulaştırdığını ve Hıristiyanlığın, doğa 

kanununa karşı geldiğini iddia etmiştir.

698

 

Tarihin en kanlı savaşının baş sorumlusu olarak kabul edi-

len kişinin ‘insan ırkının ıslahı’ (eugenic) adına yaptığını iddia 

ettiği katliamlarda, Darwinci Evrim Teorisi’nden ilham almış 

olması gibi örnekler, Evrim Teorisi’nden etik bir sistem çıkar-

maya yönelik istekleri olumsuz etkilemiştir. Evrim Teorisi’nden 

etik bir öğreti çıkarılmaması gerektiğini, Evrim Teorisi’ne ina-

nanların, bu teoriye karşı çıkanlardan birçok zaman daha şid-

detli savundukları bile söylenebilir. Evrim Teorisi’nin ahlak 

alanında verdiği olumsuz sonuçların bu teoriye karşı cephe 

alınmasına sebep olabileceğine dair çekince, bu teorinin bir-

çok önemli savunucusunu, söz konusu teoriden ahlaki sonuç-

lar çıkarmaya kalkanları eleştirmeye yönelten önemli faktör-

lerden biri olmuştur. 

697 Benjamin Wiker, Moral Darwinism, Intervarsity Press, Illinois (2002), s. 260-

263.

698 Antony Flew, Darwinian Evolution, Transaction Publishers, New Brunswick 

(1996), s. 124-125.

---