Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı
286
inanan Dawkins gibi ateistler, Evrim Teorisi’nin ateizm ile bü-
tünleştirildiği bir anlayışı savunmaktadırlar.
Evrim Teorisi ile ateizmi bütünleştiren bu anlayışa karşı
bazı teistler ise ateizmi yanlışlamak için Evrim Teorisi’ni
yanlışlamak yoluna gitmişlerdir. Bir sonraki başlıkta Evrim
Teorisi’ni reddedenlerin sınıflamasında bu yola başvuranlara
değineceğim. Birçok kişi ise Evrim Teorisi ile ateizmi eşitle-
yen bu anlayışa, Evrim Teorisi’ni yanlışlayarak değil, Evrim
Teorisi ile ateizm arasındaki bağlantının yanlış kurulduğunu
göstererek karşı çıkmışlardır. Aslında doğal seleksiyonlu Ev-
rim Teorisi’ni ilk ortaya koyan Darwin
542
ve Wallace
543
, teo-
rilerinin tasarıma ve teizme aykırı olmadığını söylemişlerdir.
Onlar bu teoriyi daha çok bilimsel bir sorunsal olarak ele alıp
işlediler. Bazı düşünürler ise Evrim Teorisi’nin ve teizmin sen-
tezini sistematik bir şekilde yapıp ‘teist bir Evrim Teorisi’nin
savunmasını yaptılar. Bu tarz yaklaşımın en ünlü örneklerin-
den biri fosilbilimci ve rahip olan Theilhard de Chardin’dir.
544
Daha Darwin’in teorisinin ilk olarak duyulduğu günlerde bile,
birçok dindar ve din adamı bu teori ile dinsel inanç arasında
hiçbir çelişki olmadığını söylemişlerdir. Günümüzde de bir-
çok dindar ve din adamı bu teoriye inanmakta dinsel hiçbir
engel görmemektedirler.
Evrim Teorisi’ne inanan tüm teistler, üç tektanrıcı dinin te-
olojilerine bağlı kalmamışlardır. Örneğin Whitehead ve Hart-
shone de Evrim Teorisi’ne inanmışlardır, ama onlar ‘süreç
felsefesi’nin yaklaşımlarını benimsemişlerdir. ‘Evrim Teorisi’ne
inanan-teistleri’ tektanrılı dinlere inananlar ve inanmayanlar
olarak ayırabileceğimiz gibi, dine veya Evrim Teorisi’ne karşı
542 Michael Ruse, The Darwinian Revolution: Science Red in Tooth and Claw, s.
180-183.
543 Richard Milner, Charles Darwin Bir Doğa Bilimcinin Evrimi, s. 163.
544 Theilhard de Chardin, The Phenomenon of Man, çev: Bernard Wall, Harper Co-
lophon Books, New York (1975).
Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi
287
tavırlarına göre de değerlendirebiliriz. Örneğin Richard Swin-
burne daha ziyade teist bir bakış açısıyla Evrim Teorisi’ni ka-
bul ederken,
545
Theodosius Dobzhansky evrimci bir bakış açı-
sıyla Yaratılış’ı kabul etmiştir.
546
Görülüyor ki Evrim Teorisi
ve Tanrı inancı açısından yapılan dokuz maddeli sınıflama
bile bu sınıflara dâhil olanlar hakkında her türlü bilgiyi ve-
rebilecek mahiyette değildir; daha önce eleştirisini yaptığım
ikili sınıflamanın ne kadar yetersiz kaldığını bu açıklamala-
rın daha iyi anlamanızı sağlayacağını düşünüyorum. ‘Evrim
Teorisi’ne inanan-teistler’ arasında da ‘Evrim Teorisi’ne ina-
nan-ateistler’ arasında olduğu gibi alt sınıflar, farklılıklar mev-
cuttur. Tam bir değerlendirme için bu farklılıklar göz önünde
bulundurulmalıdır.
Evrim Teorisi’ne inananları bahsettiğimiz üçlü sınıfla-
mayla incelerken, buraya kadar incelediğimiz hususları da göz
ardı etmemeliyiz. Aslında bu hususların benzerlerine, Evrim
Teorisi’ni reddedenleri ve Evrim Teorisi’ne karşı bilinemezci
tavır içinde olanları da üçlü sınıflamaya tabi tutarken dikkat
etmeliyiz. Dikkat edilmesi gerekli hususlar şöyle özetlenebilir:
1. Evrim Teorisi’ne inancını belirtip, Tanrı konusunda hiç-
bir açık ifadesi olmayan ve dolaylı izahlarından açık bir
şekilde Tanrı inancı konusunda bir fikir edinemediği-
miz kişileri, hemen bu üç sınıftan birine sokmaya ça-
lışmamalıyız.
2. Bazı şahısların psikolojik durumu veya diğer herhangi
bir sebeple iki farklı sınıf arasında gidip gelmiş olabi-
leceğini göz önünde bulundurmalıyız.
545 Richard Swinburne, The Existence of God, Clarendon Press, Oxford (1991),
s. 173; Richard Swinburne, The Evolution of The Soul, Oxford Press, Oxford
(1997), s. 1-20.
546 Theodosius Dobzhansky, Nothing In The Biology Makes Sense Except In The
Light of Evolution, s. 261-262.
Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı
288
3. Evrim Teorisi’ne inanan kişinin ‘teist’, ‘ateist’ veya ‘bi-
linemezci’ görüşüne Evrim Teorisi’nin yol açıp açma-
dığını saptamalıyız. Ayrıca bunun tam tersi bir ilişki-
nin, örneğin ateist görüşün Evrim Teorisi’ne inanmaya
yol açıp açmadığını da belirlemeliyiz. Evrim Teorisi ile
Tanrı inancı arasında bir ilişki varsa bu ilişkinin yö-
nünü, neyin sebep neyin sonuç olduğunu belirlemeden
yorum yapmamız hatalı olacaktır.
4. Kişilerin Evrim Teorisi’ne inanç şekillerinde farklılık-
lar olabileceği gibi, teistlerin Tanrı inançları arasında
da ateistlerin Tanrı’yı inkâr ediş nedenlerinde de bili-
nemezci yaklaşımda olanların teizme veya ateizme me-
safesinde de farklar olabilir. ‘Teist’, ‘ateist’ ve ‘biline-
mezci’ diye nitelenen kişilerin, kendi içlerinde de farklı
olabileceklerini unutmamalıyız.
5. Evrim Teorisi’ne inanan kişilerin bu teoriye inancı-
nın mı daha belirleyici olduğu, yoksa teizme veya ate-
izme veya bilinemezciliğe inancının mı daha merkezi
olduğu saptanmalı; böylece Evrim Teorisi merkezinde
mi inançların ele alındığı, inançların merkezinde mi
Evrim Teorisi’nin ele alındığı anlaşılmalıdır.
EVRİM TEORİSİ’Nİ
REDDEDENLERİN SINIFLANDIRILMALARI
Evrim Teorisi’ne inananlar üç maddede sınıflandırılabile-
ceği gibi, Evrim Teorisi’ni reddedenler de ‘bilinemezci’, ‘ate-
ist’, ‘teist’ olarak üç maddede sınıflandırılabilir. Dawkins ve
onunla aynı görüşü paylaşanların ateizm ile Evrim Teorisi’ni
adeta bütünleştiren yaklaşımına karşı Evrim Teorisi’ni redde-
den ateist diye bir sınıfın olup olamayacağını merak edenler
olabilir. Oysa modern ateizm açısından en önemli isimlerden
Dostları ilə paylaş: |