Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Sov.İKP Proqramı, 1973:108).
- (ASE, 1976: 460, 1 cild)
- Yaqub Dəliöməroğlu
182 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî dövrdə Əmin Abid Əhməd Yəsəvinin dini nəfəslərinin ümumtürk ədəbiyyatının inki- şafına güclü təkan göstərdiyindən söz açırdı. Sovetlər Birliyinin rəsmi sənədlərində dindarların heysiyyatına toxunmamaqdan söz açılırdısa əməldə onlar hər cür alçaldılır, təqib edilir, həbsxanalara və sürgünlərə göndərilir, güllələnirdilər. Rəsmi sənədlərdə belə dindarların heysiyyatına toxunma- mağın ardınca ona tamam əks olan fikirlər gəlirdi. Bunu Sov.İKP Proqramında da aydın görmək olar. Orada yazılıb: “Partiya adamları, dünyanı elmi-materialistcəsinə anlamaq ruhunda tərbiyə etmək və dindarların heysiyyatına toxunmadan dini möv- humatı aradan qaldırmaq üçün ideya təsiri vasitələrindən istifadə edir. Müntəzəm surətdə geniş elmi-ateizm təbliğatı aparmaq... dini etiqadın əsassızlığını səbrlə izah etmək lazımdır”
Ali və orta ixtisas məktəblərində “Elmi ateizmin əsasları” fənni tədris edilirdi. Sov. İKP MK yanında İctimai Elmlər Akademiyası tərkibində Xüsusi Elmi Ateizm İnsti- tutu yaradılmışdır (1964). Azərbaycan SSR EA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda elmi ateizm şöbəsi vardı. 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Ateizm Muzeyi yaradıldı
“SSRİ-nin bütün dünyada bənzəri görülməmiş nəhəng təbliğat maşını vardı və modernizmdən güc alan, zəkanın gücünə inanan, elmlə, maariflə hər şeyin dəyişəcəyinə iman gətirən kommunistlər islama qarşı qılıncla yox, sözlə mübarizə aparırdılar. Mi- sal üçün 1948-ci ildən 1976-cı ilə qədər Azərbaycanda islam əleyhinə 96 kitab çap edilmişdi, Mərkəzi Komitənin xətti ilə hər il Azərbaycanda islam əleyhinə 15 min mühazirə oxunurdu ( http://kulis.lent.az/m/news/2060). Sovetlərin təbliğat maşınının var gücü ilə işləməsinə, dindarları məhvetmə siyasəti yürütməsinə baxmayaraq, Sovetlər çökdükdən sonra islam dininə güclü axın başladı. Yeni məscidlər tikildi, ilahiyyat təhsili verən mədrəsələr aşıldı. Əhməd Yəsəvi və onun ardıcıllarının əsərləri kütləvi tirajla çap olunub yayılmağa başlandı. Əmin Abidin də Əhməd Yəsəvi haqqında yazdıqları dəfələrlə nəşr edildi. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 183
QAYNAQLAR Abid Əmin.(1926) Azərbaycan ədəbiyyatında türkcənin təkamülü. “Maarif və mədəniyyət” dərgisi, , sayı 2-3, s.20. Abid Əmin.(1927) Heca vəzninin tarix. “Maarif işçisi” dərgisi, , sayı 3,4, 6-7. Abid Əmin.(1929) Zərərli tənqidlər. “İnqilab və mədəniyyət” dərgisi, sayı 10, s.31. Abid Əmin.(1930) Türk xalqları ədəbiyyatında mani nevi və Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyəti. (5000 bayatı-mani üzərində yazılmış bir tətəbönamədir) “Azərbaycanı öyrənmə yolu” dərgisi, , sayı 4-5. ASE (Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası), 1976, Bakı, 1 cild Azərbaycan Milli Elimlər Akademiyası Azərbaycanda Elmi İrsin Toplanması ve Sistemleş- dirilmesi Merkezi Arşivi (AMEA AEİTVSMA), fond 39, siyahı 374, Əhmədov Əmin Abidin qovluğu.
Azərbaycan Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin arxivi. Ə.A.Əhmədovun istintaq işi, N 32796. BABAYEV Nizaməddin. (1988).Ədəbi mübahisələr, “Yazıçı” nəşriyyatı, Bakı. CƏFƏROĞLU Əhməd.(1932) Azərbaycan ədəbiyyatında istiqlal mücadiləsi izləri. “Azərbaycan yurd bilgisi” dərgisi, sayı 8-9. (Məqalə həmin il İstanbulda kitabça kimi çap edil- mişdir). GÜLTEKİN - ƏMİN Abid. Buzlu Cehennem. “Günəş” nəşriyyatı, Bakı, 1999. s.90. HÜSEYİNOĞLU Eli Şamil. Emin Âbid’in H. Ahmed Yesevî hakkındaki makalesine dair. Aylık Sevgi Dergisi “Yesevî”, 2002, sayı 100, (9 yıl), Nisan, səh. 40 Sovet dövründə Azərbaycanda İslam dini: loyallar və radikallar (http://modern.az/ articles/45732/1/#gsc.tab=0) Sov.İKP (Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası) Proqramı.(1973). Azərnəşr, Bakı. Qan Turalı.(2012) SSRİ-nin islamı ləğv etmək projesi necə iflasa uğradı?, Bakü, 16 iyul, http://kulis.lent.az/m/news/2060 Фитрат Абдурауф.( 2000) Танланган асарлар, (Болтабоев Ҳамидулла нашрга тайёрлаган.) ,”Маънавият” нашриёти, 2 жилд, Тошкентпроф,Toşkent. http://az.azvision.az/news.php?id=12459) ƏLİŞİR NƏVAİNİN “NƏSAİM ÜL-MƏHƏBBƏT” TƏZKİRƏSİNDƏ XOCA ƏHMƏD YƏSƏVİ İZLƏRİ Almaz ÜLVI (BINNATOVA)
Qədim zamanlardan səslənən “Mədinədə Məhəmməd, Türküstanda Əhməd” xalq deyimi təsadüfən yaranmamışdı. Bu fikri XI əsrin məşhur mütəfəkkiri Xoca Əhməd Yəsəvinin sufi görüşləri, Allaha ilahi eşqlə bağlılığı, islamiyyət, iman, ixlas, insana sevgi, bərabərlik və halallıq kimi haqqa söykənən prinsipləri doğurmuşdu. Xoca Əhməd Yəsəvi haqqında əsrlərdir ki, tədqiqatlar yazılır və yazılacaqdır. Çünki o, elə bir elmi, fəlsəfi, irfani miras qoyub gedib ki, ona müraciət etməyə bü- tün əsrlərin nəsilləri ehtiyac duyur.Müasir dövrümüzdə türkçülük məsələlərinin təbliğində böyük rolu olan, türk xalqları ədəbiyyatlarının yayılmasında, nəşr təbliğində, araşdırılmasında, Türkiyənin tanınmış yazıçısı və tədqiqatçısı Yrd.Doç. Dr.
bu əsər məzmununa, tarixiliyinə, oxunaqlı yazı dilinə görə elm-ədəbiyyat adamları, tədqiqatçılar arasında sevilərək çox tez yayıldı.Həmin kitabdan bir neçə sətir: “Qul Xoca Əhməd Qazıqurd dağının ətəklərində salınmış Türküstandan təxminən 200 km məsafədəki Sayram şəhərində 1103-cü ildə dünyaya gəlib. Atası İbrahimin və anası Karasaçın məzarları bu gün Sayramın dağa söykənən hissəsindədir.Onun Türküsta- na ilk gəlişi kiçik yaşlarına təsadüf edir və ilk təhsilini də burada Arslan Babadan alır.Mənkibəyə görə, Arslan Baba Peyğəmbərin əshabələrindəndir və kiçik Əhmədə Peyğəmbər əmanəti xurmanı gətirmişdi.Dostları ilə birlikdə oyun oynayan Əhməd Arslan Baba yoldan keçərkən ona doğru qaçır və “səndəki əmanətimi ver,” -deyir. Arslan Baba xurmanın sahibinin bu balaca uşaq olduğunu anlayır” (20,8). 1
Prof.Dr., Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu Azərbaycan- Türkmənistan-Özbəkistan ədəbi əlaqələri” bölümünün müdiri; almazulvi1960@mail.ru Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|