Shunday qilib, darsning psixologik tuzilishi uchta tarkibiy qismdan
iborat:
1) idrok etish jarayonlari;
2) bilim olish sabablari;
3) keskinlik.
qitish metodlari pedagogik jarayon tuzilishida zining alohida
rniga ega. Ularni quv materiallarini ishlab chiqish yordamida
ma'lum maqsadga erishishga qaratilgan qituvchi va quvchilarning
zaro aloqalari usullarini navbatma — navbat almashinishi tushuniladi.
«Metod» s zi (grekcha — biror narsaga y l) — maqsadga erishish
usuli, bilim olish usulidir.
qitish shakli — bu qituvchi va quvchilarning bilim olish
davomidagi uyushtirilgan zaro aloqalaridir. Adabiyotlarda quyidagi
qitish shakllari k rsatiladi: frontal, individual, guruhli, sinfda — dars
paytida, kechki (hamda shunday shakllari ham mavjudki dars,
ekskursiya, seminar, ma'ruza, amaliy mash ulot, ishlab chiqarish
amaliyoti, imtihonlar, maslahat). Metodni shakldan farq qiladigan
asosiy k rsatkichi bilim olish usuli k rsatilganligi va o'quvchining zi
ishtirok etishga bo liqligidir.
Pedagogik adabiyotlarda « qitish metodi» tushunchasini rnini
aniqlash borasida hech bir fikr aytilmagan. Masalan, Yu.K.Babanskiy
shunday deb hisoblaydi: « qitish metodi deb ta'lim masalalarini hal
etishga qaratilgan qituvchi va quvchilarning tartibga solingan va
zaro bo langan faoliyati usuliga aytiladi». T.A.Ilina qitish metodi
deganda « quvchilarning idrok etish faoliyatini tashkil etish usuli»,
deb tushunadi.
Didaktika tarixida qitish metodlarini turlicha guruhlarga ajratish
yuzaga kelgan —
s z bilan, amaliy, k rgazmali - bu usullar eng k p
tarqalgan hisoblanadi.
Har qanday usullar va metodik uslublar pedagogika amaliyotida
uslublar bilan amalga oshiriladi. Metodik uslublar — qitish jarayonida
qituvchi va quvchilarning alohida harakatlarini ifoda etuvchi u yoki
bu usulning elementidir. Metodik uslublarning turh-tumanligi ularni
tizimlashtirishni talab etadi. Ular mantiqiy, tashkiliy va texnik
xususiyatlarga ega b lishi mumkin. Birinchi navbatda turli usullarda
q llanilishi mumkin b lgan uslublarga ajratish mumkin.
Barcha uslublarda ham bir xil mantiqiy uslubkrdan foydalaniladi:
belgilarini ajratish, hodisalarni (obyektlami) xshashligi va farqi
b yicha taqqoslash, xulosalar, umumlashtirish va boshqalar. Bu holat
quvchilar fikrlashi va ularning ishdagi mustaqilliklarini
rivojlantirishda hamma usullar imkoniyatlarini muhim darajada
belgilaydi. Tashkiliy uslublar quvchilarning e'tiborini, idrok etish va
33
faoliyatlarga y naltiriladL Texnik uslublarga turii uskunalar,
yordamchi vositaiar, metodikalardan foydalanish kiradi.
Mash ulotlarda har bir usul k plab xususiyat va turlarga ega
b lgan metodik uslublar bilan ochib beriladi. Idrok etish qiziqishlarini
uy otish va rivojlantirish, mehnat madaniyatini tarbiyalash uslublarini
k rsatish mumkin, lekin ular uchta asosiy guruh metodik uslublar
bilan amalga oshiriladilar. Metodik uslublarning k pligi va ayniqsa,
ulaming birga b Iishi qituvchilarning ijodiy tashabbuskorligini va
pedagogik mahoratlarini k rsatadi. Ijodiy ishlovchi pedagog yangi
uslublar kashf etadi hammaga ma'lum uslublarni zgartiradi, yanada
yaxshiroq ta'Iim va tarbiyaviy samaraga erishadi.
Dostları ilə paylaş: