F. R. Abduraxmonov

Konvergent tafakkur (lot. o‘xshash, mos kelish) - tafakkur shakli. Bu bolalardagi intellektual fikrlash qoidalarining ko‘rinishi hisoblanadi. Ma’lum bir vazifalami yechishning algoritmlarini aniq ishlata olishga asoslangan, ya’ni shu masalani ketma - ket- likda yechishning instruksiyasi berilgan holda unga amal qilish tushuniladi. “Aqlli” va “fahm - farosatli” so‘zlami sinonim sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari aqlli bu juda katta va boy bilimga ega boiish hamdir. Yana shuni aytish joizki, haqiqiy aqlli odam yechilishi ma’lum boimagan va hattoki hech kimga uni yechilish yoiima’lum boimagan vazifalami yechish bilan bogiiqdir.
Kreativlik (lot.- yaratuvchanlik) - individni ijodiy qobiliyati boiib tub yangiliklami yaratuvchi yangi g‘oyalar bilan xarakter- lanadi. Torrensning fikricha kreativlik muammolami his etishni kuchliligi, bilimlardagi difitsit yoki bu bilimga qarama - qarshi boigan fikrlar, bulami aniqlashdagi xarakter, o‘zlari yaratgan gipo- tezalar asosida ulami ye-chishga intilish kabilami kreativlik o‘ziga qamrab olishini ko‘rsatadi.
Kreativlikni baholash uchun har xil divergent tafakkur, shaxsiy so‘rov, faoliyatni natijaligini tahlil qilish testlaridan foydalaniladi.
Gilford kreativlikni xarakterlovchi 16 ta gipotetik intellektual qobiliyatlami ajratadi. Shulardan asosiylari:

• 
  Tezlik, chaqqonlik (maium vaqt ichidagi fikrlar soni);
  
• 
  Egiluvchanlik (bir fikrdan ikkinchisiga osonlikda o‘ta olish);
  
• 
  0‘ziga xoslik, takrorlanmaslik (umumiy qabul qilingan fikr- lardan farq qiluvchi fikrlami yarata olish qobiliyati);
  
• 
  Bilimga qiziquvchanlik (boshqalarga qiziq boimagan muammolarga undagi hissiyotni kuchliligi);
  
• 
  Unumdorlik;
  

Iste’dod va layoqat - bu shaxsni maium bir faoliyatni bajarishdagi real va potensial muvaffaqiyatni ta’minlovchi va bir yoki bir qancha sohada o‘rtachadan yuqori boigan natijalarga erishishdir.
Iste’dod ko‘zga tashlanuvchi, yashirin yoki umumiy, maxsus boiadi.
Maxsus iste’dod ko‘rinishlari:

• 
  Intellektual (konvergent tafakkumi yuksak natijalari);
  
• 
  Texnik
  
• 
  Ijodiy (divergent tafakkumi yuksak ko‘rsatgichlari);
  
• 
  Badiiy;
  
• 
  Motor - harakatli (sportdagi);
  
• 
  Ijtimoiy (liderlik);
  
• 
  Akademik;
  
• 
  Intellektual - ratsional qobiliyat (chap yarim sharlar);
  
• 
  Emotsional - badiiy qobiliyat (o‘ng yarim sharlar).
  

Istedod ko‘rsatgichlari:

• 
  Bilimga qiziqish va bilishga bo‘lgan ehtiyoj an’anaviy ta’lim chegarasidan chiqib ketadi;
  
• 
  Yuksak intellektual va ijodiy natijalar
  
• 
  Abstrakt tafakkur va nutqni yuksak darajasi (nutq orqali xulosalar qila olish);
  
• 
  Muloqotdagi yengillik, kirishuvchanlik;
  
• 
  Faollik;
  
• 
  0‘quv faoliyatidagi yuksak motivatsiya;
  
• 
  Dunyoni bir butun ko‘rinishini stixiyalik asosda ko‘rish.
  

Pedagogni yoshlami tarbiyalashdagi intellektual tomonlami
shakllantirilishi yana uning ahloqiy - irodaviy fazilatlari bilan bog‘liqdir. Insonning ahloqiy ongi uning emotsional jarayonlari va xulq - atvori bilan birgalikda yuz beradigan murakkab ja­rayondir. Insondagi ahloq uning hayoti davomida shakllana borib ahloq haqidagi bilimlar, meroslar, qadriyatlar bilan birga o‘z hayoti davomida ottirgan bilimlar, malakalar asosida shakllanib boradi. Ahloqiy ongni shakllanishi va rivojlanishi, prinsiplami bi- lishni, me’yomi, o‘zini jamiyatdagi ahloq bilan bog‘liq o‘minihar doim anglab borishi va uni fikrlashi asosida tahlil qilib borishi bilan bog‘liq bo‘ladi.