F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

lat ulaming sonini qisqarishiga, arealini esa torayishiga sabab bo‘ladi.
Shu kabi turlar alohida muhofazaga muhtojlik sezishadi.
Turning shakllanish jarayoni, tur arealining vujudga kelishi va yirik
taksonlar areallarining shakllanishi muayyan taksonomik guruhning
genezisi deb ataladi. Bir joyda paydo bo‘lgan, o ‘xshash xususiyatli geo
grafik genezisga ega turlar bitta geografik - genetik guruhni tashkil qila
di. Yer yuzasidagi faunistik komplekslar o ‘simlik qoplamlari, hayvon
laming o ‘zaro aloqalari bilan bog‘liq holda tarixan shakllangan bo‘lib, bu
jarayonda ayniqsa, hayvonot dunyosining tarqalishida hududning abiotik
omillari alohida o‘rin tutadi. Har qanday keng hududdagi flora va fauna
o ‘zining vaqt va makondagi genezisi bilan har xil, ya’ni geterogendir.
Faunistik tarkib o ‘simliklar qoplamiga va nihoyat muhitning geo
grafik xususiyatlariga bog‘liq bo‘lib, bu hayvonlaming tarqalishidagi
51

---

zonallilik prinsipining asosini tashkil etadi. Geografik - genetik gete-
rogenlilik va zonallilik prinsiplari yer yuzi faunasini zamonaviy zoo
geografik rayonlashtirishda asos bo‘lib xizmat qiladi.
Ekologik sharoitlar faunaning umumiy qiyofasini va unga tegish
li turlar adaptatsiyasini belgilab beradi. Yangi faunaning tarkibida
uchrovchi turlaming yoshi qadimiy bo‘lishiga qaramay, bu fauna
yosh hisoblanadi. Fauna yoshligi uning tarkibida turlar kamligini
belgilamaydi, bu aw alo faunani shakllantiruvchi manbalarga bog‘liq
bo‘ladi. Agarda bunday manbalar bir nechta bo‘Isa va qo‘shni fau
nalarda turlar soni ko‘p bo‘Isa, bunda yangi hududda aralash turlar
soni ko‘p bo‘lgan fauna shakllanadi. Yosh faunaga muz davridan ho