Fakültə: Geoloji kəşfiyyat Qrup: 25. Müəllimin adı

I. Katagenez mərhələsi
Bu mərhələ çökmə süxurlarının əsas yaşama mərhələsidir və diagenezdən sonra başlayır. Onun davametmə müddəti metogenez hipergenezə qədər davam edir. Bu mərhələnin müddəti böyük diapozonda dəyişir və ərazinin geoloji xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir: Stabil şəraitdə mövcud olan süxurlar katongenez mərhələsində uzun müddət qala bilər. Məs: Çinin şimalında siniy kompleksi vardır, o proterozoy yaşlı çökmə qatdan ibarətdir. Yaşı 1mlrd 185mln-740mln ilə bərabərdir. Lakin bundan 3 dəfə cavan yaşlı, katogenez mərhələsini artıq keçmiş süxurlar da mövcuddur ( B.Q-ın paleozoy və mezazoy çöküntüləri). Katogenez zonasının alt və üst sərhəddinin vəziyyəti və qalınlığı qeyri-sabitdir. Belə ki, katogenezin üst sərhəddi diagenezin alt sərhəddi ilə üst-üstə düşür. Alt sərhəd isə şərti olaraq 200⁰­­­_­С izoterminin fəaliyyəti ilə məhdudlaşır. Geotermik qradiyentin qiymətləri hər bir regionda fərqli olsa da, katogenezin alt sərhəddinin dərinlik vəziyyəti geniş həddə dəyişir. Məs: geofiziki tədqiqatlara görə səthdən 20 km-ə qədər çatır. (geotermik qradiyent 1⁰C/100m olan halda). Xəzəryanı çökəklikdə çökmə süxurların yayılmasının dərinlik sərhəddi seysmik tətqiqatlara əsasən 25 – 23 km müəyyən edilir. Belə şəraitdə dağ təzyiqi 500 Mpa, bütün süxurların məsaməliyi isə tədricən bir-birinə yaxın layın və 1 – 2 % ə qədər olur.
Katagenezin intensivliyi və nəticələri bir tərəfdən süxurların öz əlamətləri və xassələri ilə, digər tərəfdən hərəkətverici qüvvələrlə, yəni xarici faktorlarla müəyyən olunur. Süxurların katagenetik dəyişilməsində əsas əlamət və xassələr aşağıdakı cür olur:
1)Mineral tərkibi
2)Strukturası
3)Fiziki – kimyəvi xassələri - (sərtlik, məsamlik, keçiricilik, plastiklik, kimyəvi davamlılıq və.s).

4.Metagenez mərhələsi

Çökmə süxurların dəyişmə mərhələləri post diogenetik dəyişmə mərhələlərinə aiddir. Bunlara katagenez və metagenez mərhələləri aiddir. Bu mərhələlər dəyişmə mərhələləri, dəyişmənin istiqaməti, tektonik hərəkətin intensivliyi ilə tənzimlənir. Çökmə qatlarının dərinliyə enməsi zamanı katogenez mərhələsi (mövcud olma və yanaşma) metogenez mərhələsi ilə ( dəni dəyişmə mərhələsi) sonuncuda metomorfizmlə əvəz olunur. Qalxma hərəkətləri dağ süxurlarını yer səthinə və ya ona yaxın zonaya qaldıra bilər.
Bu şəraitdə həmin süxurlar hipegenez mərhələsinə daxil olur və yeni dəyişmələrə parçalanmalara məruz qalır.