Fan: qattiq jism fizikasi 8-semestr

KIRISHMALI YARIM O’TKAZGICHLAR

КРИШМАЛИ ЯРИМУТКАЗГИЧЛАР

Absolyut nol Temperaturada da Fermi sathi kirishma sathi va o’tk.z o’rtasiga joylashadi.

harorat ortishi bilan Fermi sathi ko’chadi va tag zona o’rtasigacha boradi.

Qaysi holda Fermi sathi taqiqilangan zona o’rtasida bo’ladi?

Kirishmaning barcha atomlari to’laligicha 5-elektronini dagi zaryad tashuvchilar konsentratsiasining ortishi y/o’ atomlaridan dan ga chiqishi yuz berayotgan holda.

Hisoblashlarning ko’rsatishicha, past T-lar sohasida (kT<< bo’lganda - kirishmaning aktivatsiya energiyasi) Fermi sathi quyidagicha aniqlanadi:

•  

( - kirishma sathi va orasidagi energetic oraliq)

- donor atomlar konsentratsiyasi

- elektronning effektiv massasi

Yuqori temperaturalar sohasida (kT≫)

Elektronlar

1) ga kirishma sathidan o’tadi

2) Valent zonadan o’tadi, bunda da kovaklar hosil bo’ladi.

•  

dagi elelktronlar kons/si dagi kovaklar kons/sidan dan bir qancha ko’p bo’ladi.

dagi elelktronlar kons/si dagi kovaklar kons/sidan dan bir qancha ko’p bo’ladi.

Bunday holda elektronlarni asosiy zaryad tashuvchi deyiladi, kovaklarni asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar deyiladi.

Uyg’otilganda o’z elektronini ga beruvchi kirishma donor deyiladi.

Donor kirishmali y/o’ elektronli elektr o’tkazuvchanlikka ega, ularni n-tip (tur) deb ataladi.

Endi y/o’ panjarasiga III guruh elementlari atomlarini kirishma sifatida kiritaylik.

•  

Kirishma atomiga kovalent bog’lanish uchun 1 ta electron yetishmaydi.

Kirishma atomiga kovalent bog’lanish uchun 1 ta electron yetishmaydi.

Shuning uchun y/o’ panjarasida 1 bog’lanish tugallanmay qoladi. Tugallanmagan bog’ni kristall panjara qo’shni atomlarining ixtiyoriy bitta elektroni to’ldirishi mumkin. Ketgan electron o’rnida kovak hosil bo’ladi, u kristall bo’yicha ko’chib da qatnashishi mumkin. Elektronni qabul qilgan kirishma atomi manfiy ionga aylanadi.