Fanga kirish. Nozik organik sintez sanoatining rivojlanishi, ularning ahamiyati va klassifikatsiyasi

Xushbo’y hidli moddalar klassifikatsiyasi

Olinish usuliga ko’ra:

• tabiiy usul bilan olinadigan
• sintetik usul bilan olinadigan

Tuzilishi bo’yicha:

• Alifatik
• Aromatik

Tarkibidagi funksional guruhiga ko’ra:

• Spirtlar
• Oddiy efirlar
• Murakkab efirlar
• Ayrim organik kislotalar
• Aldegidlar
• Ketonlar

Xushbo’y hidli moddalarning tuzilishga bog’liqi

Xushbo’y yoqimli organik moddalar eramizdan avval Misrda, Xitoyda va Sharq mamlakatlarida qo’llanib, ular tabiiy moddalardan ajratib olingan. Hindistonda, Arab mamlakatlarida va Sharq mamlakatlarida xushbo’y yoqimli moddalar Bilan savdo sotiq qilingan. Keyinchalik xushbo’y yoqimli moddalarga bo’lgan ehtiyoj o’rta asrda oshib ketdi. Xushbo’y yoqimli moddalar oziq-ovqat sanoatida va boshqa sanoatda ham ishtatiladigan bo’ldi.

Qadim zamonda aromatik moddalar sifatida smolalar va balzamlar, guldan olinadigan ekstraktlar ishlatilgan. Aromatik moddalar o’simlikdan organik moddalarni suv pari Bilan haydash orqali ajratib olingan. Suv pari bilan haydash XVIII asrda organik kime fanining rivojlanishiga olib keldi, natijada ko’pgina organik moddalar o’simliklarlardan efir sifatida ajratib olindi. Efir yog’i tarkibidagi xushbo’y yoqimli hidli organik moddlar kiradi.

Xushbo’y hidli moddalarning tuzilishga bog’liqi

Laboratoriyada sintez qilingan xushbo’y hidli moddalar tezda sanoatga tadbiq qilindi.

Nozik organik sintez sanoatining rivojlanishi bilan tabiiy xushbo’y yoqimli moddalar o’rniga sun’iy moddalarni sintezi yo’lga qo’yila boshlandi.

Kimyoviy qayta ishlash bilan efir yog’lar tarkibidagi xushbo’y yoqimli moddalar ajratib olindi. Masalan, kiriandr yog’idan 12 xil molekulyar og’irlikdagi xushbo’y yoqimli moddalar ajratib olindi. Masalan, linaliatsetat, sitral, ionon preparatlari va gidroksitsitrenelol va boshqalar.

Efir yog’i tarkibidagi yuqori haroratda qaynovchi komponentlar parfyumeriyada katta ahamiyatga ega ekanligi aniqlandi.