Farmakologiya

Tibbiyotda ko‘proq effektor a’zolar adrenoretseptorlariga ta’sir etuvchi vositalar qo‘llaniladi. Bu vositalar ikkiga bo‘linadi:

1. 
   Adrenomimetiklar (adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar)
   
2. 
   Adrenoblokatorlar (litiklar)-adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar.
   

Ta’sir etish joyi va tabiatiga asoslanib adrenergik sinapslarga ta’sir ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

1. 
   Adrenoretseptorlariga bevosita ta’sir etuvchi moddalar:
   

a) bevosita ta’sir etuvchi adrenomimetiklar-NA, adrenalin;
b) adrenoblokatorlar-fentolamin, anaprilin va boshqalar.

2. 
   Adrenoretseptorlariga bilvosita ta’sir etuvchi moddalar:
   

a) bilvosita ta’sirli adrenomimetiklar (simpatomimetiklar)-tiramin, efedrin;
b) bilvosita ta’sirli adrenolitiklar (simpatolitiklar)-oktadin,rezerpin, ornid.
Adrenoblokatorlar va adrenomimetiklarning α va β adrenoretseptorlarga tanlab ta’sir ko‘rsatishini inobatga olib, ular quyidagi guruxlarga bo‘linadi:
Adrenomimetik vositalar:

• 
  α va β adrenoretseptorni qo‘zg‘atuvchilar
  adrenalin gidroxlorid (β₁, β₂, α₁, α₂)
  noradrenalin gidrotartarat (α₁, α₂, β₁)
  
• 
  asosan α adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
  mezaton (α₁), naftizin (α₂), galazolin (α₂)
  
• 
  asosan β adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
  izadrin (β₁, β₂), salbutamol (β₂), terbutalin (β₂), dobutamin (β₁), fenotdiol (β₂).
  

Adrenolitik (adrenoblokator) vositalar:

• 
  α– adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α –adrenoblokatorlar) tropfen (α₁, α₂) prazozin (α₁), fentolamin (α₁, α₂), digidroergotoksin (α₁, α₂)
  
• 
  β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (β-adrenoblokatorlar) anapirlin (β₁, β₂) metoprolol (β₁), oksiprenolol (β₁, β₂), talinolol (β₁).
  
• 
  α va β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α, β adrenoblakotorlar) mavlol, labetalol (β₁, β₂, α₁).