145
Üzə çıxarılmış bu fakta əlavə olaraq 1979-cu ilin iyununda Gil adasında
qağayılarda insan qripi viruslarına qarşı antitellərin geniş spektrini qeyd etmək
lazımdır. 1980-cı ilin iyununda kiçik vağlarda A/индюк/Онтарио/6 və
А/индюк/Массачуссетс/65 qripi viruslarına qarşı 1:10-1:20 titrində antitellər
tapılmışdır. OHT =3,33 və 5,4 (müvafiq olaraq).
Beləliklə, 1977-1980-cı illər ərzində su və su yanı kompleksin köçəri və
qışlayan quşlardan sonuncuları əhatə etməklə, yaz dövründə - yuvalamağa uçub
gələn quşlardan və yay dövründə - bala quşlar və yetkin fərdlərdən materialın
götürülməsi ilin müxtəlif fəsillərində həyata keçirilmişdir.
Subtropiklər zonasında, Qızılağac qoruğunda və Gil adasında aparılan
tədqiqatların nəticələri quşların heyvan və insan mənşəli A qripi virusları ilə
yoluxmasininnın geniş spektrini müəyyən etdi.
Bütünlükdə, A/H1N1/ qripi viruslarının 1978-ci ilin yay dövrü və 1979-cu
ilin qış dövründə sirkulyasiyasını; 1979-cu ilin yaz-yay dövründə A/H3N2/ qripi
viruslarının sirkulyasiyasının intensivliyinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsini
(1979-cu ilin aprelində və 1979-cu ilin iyununda) qeyd etmək lazımdır. İnsan qripi
virusları ilə yanaşı A/H10N7/ qripi virusunun sirkulyasiyasının yüksək səviyyəsi
xüsusən 1979-cu ilin yanvar və aprelində qeyd olunmuşdur. A/H3N8/ qripi
viruslarının 1979-cu ilin yanvarından aprelinə qədər geniş surətdə yayılmasını
qeyd etmək lazımdır.
Qızılağac qoruğunda və Gil adasında 1981-1983-cü illər ərzində vəhşi
quşların populyasiyasında qrip infeksiyasının seroloji, virusoloji cəhətdən tədqiqi
davam etdirilmişdir.
146
Müayinə edilən quşların spektri kiçik baklanlardan, sarı vağlardan,
göyərçinlərdən, ördəklərdən və s. ibarət idi.
HALR-da А/утка/Украина/1/63/H3N8 və А/буревестник/Австралия/1/72/
H6N5 antigenlərinə qarşı antitellərin çox da yüksək olmayan titri (müvafiq olaraq
OHT-8,1 və 6,8) müəyyən edilmişdir.
İnsan mənşəli antigenlərlə HALR-da A/Хабаровск/77, A/Texac/1/77,
A/Шклявер/48, A/Нью-Джерси/76/ mənfi nəticələr alınmışdır. 1981-ci ilin may,
sentyabr və dekabr aylarında vəhşi quşların qan zərdabının heyvan və insan
mənşəli qrip virusları antigeninə qarşı tədqiq olunması davam etdirilmişdir.
1981-ci ilin mayında Qızılağac qoruğundan olan vəhşi quşların zərdabının
tədqiqi zamanı bir sıra quşlarda identik antitellərin olduğu müəyyən edilmişdir.
Məsələn: A/лошадь/Прага/56/H7N7 qripi virusuna qarşı kiçik baklanlarda
və sarı vağlarda müvafiq olaraq OHT =5,7 və 4,8 eləcə də göyərçində (OHT=6,3)
1:40- 1:80 titrində antitellər müəyyən edilmişdir. Qaşqaldaqlarda və su
qaranquşlarında sentyabrda heyvan mənşəli A qripi viruslarına qarşı identik
antitellər müəyyən edilmişdir. Bundan başqa, insan viruslarına qarşı antitellərin
olması maraq doğurur:
A/Виктория/3/75, А/Шклявер/48 viruslarına qarşı su qaranquşlarında
OHT=5,3 və 4,3 –dur. Su qaranquşları geniş yaşayış yeri diapazonuna və kontakta
malikdirlər. Bu isə yəqin ki, onların insan populyasiyası ilə əlaqəsini təmin edir
(şək.21).
147
1981-ci ilin iyununda Gil adasında bala qağayılardan 10 zərdab sınağı
götürülmüş və heyvan mənşəli qrip viruslarının 9 antigeninə qarşı tədqiq
edilmişdir.
А/свинья/Айова/15/30 antigeninə qarşı antitellər 2 halda OHT =3,33 titri
ilə, 1 halda А/буревестник/Австралия/1/72/H6N5/ (OHT=3,33) qripi virusu
antigeninə qarşı müəyyən edilmişdir.
1981-ci ilin dekabrında HALR-da Qızılağac qoruğunun vəhşi quşlarından
alınmış 35 qan zərdabı heyvan və insan mənşəli qrip viruslarının 15 antigeninə
qarşı tədqiq edilmişdir. Bu zaman qaşqaldaqlarda həm heyvan, həm də insan
mənşəli qrip virusları antigenlərinə qarşı antitellərin (titr 1:320-ə qədər) daha
zəngin spektri müəyyən edilmişdir.
İnsan qripi virusları antigenlərinə qarşı daha yüksək titrli antitellər
A/Бразилия/11/78/H1N1/
virusuna
OHT=4,4,
A/Бангкок/1/79/H3N2/,
A/Texac/1/77/ qarşı müəyyən edilmişdir.
H1N1 antigen formuluna malik, insan cəmiyyətində sirkulyasiyaya 1977-ci
ilin noyabrında başlamış qrip virusuna qarşı antitellərin müəyyən edilməsi maraq
döğurur. Bu, onunla əlaqədardır ki, həmin zonada analoji formulaya malik virus
ştammı Gil adasından olan bala qağayıdan ayrılmışdır – A/серебристая
чайка/Баку/843/79 H1N1 qripi virusu A/Бразилия/11/78- ə yaxın qohum olan
H1N1 epidemik ştammının analoqudur.
Elə həmin dövrdə də qağayılarda A/CCCP/090/77/H1N1 (OHT -3,33),
A/ФM/1/47H1N1 (OHT-3,33), A/Texac/1/77/H3N2 (OHT-5,3) viruslarına qarşı
antitellər müəyyən edilmişdir (şək.22).
148
1982-ci ildə Qızılağac qoruğunun vəhşi quşlarının qaşqaldaq, baklanlar və s.
ibarət spektri tədqiq olundu.
Tədqiqatlar ilin qış (yanvar, dekabr), yaz (mart) və payız (oktyabr) dövründə
aparılmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, 1982-ci ilin martında vəhşi quşların zərdabında qrip
viruslarına qarşı antitellər tamamilə yox idi, ancaq payız-qış aylarında (yüksək titrli
antitellər 1:320-ə qədər OHT-5,7) qaşqaldaqda A/утка/Англия/56/H11N6
virusuna qarşı müəyyən edilmişdir.
Həmin ştammın sirkulyasiyası həmin dövrdə, yəni 1982-ci ilin yanvarında
qırmızıbaş ördəklərdə də qeyd olunmuşdur (titr 1:20-dən 1:80-ə qədər; OHT -5,3).
Qaşqaldaqlarda həmin ayda A/крачка/Ю.Африка/61/H5N3/ virusuna qarşı 1:160
titrində antitellər tapılmışdır (OHT -7,3) (Şək 22).
Həmin ilin dekabrında göstərilən virusun qaşqaldaqlar və qırmızıbaş
ördəklər arasında sirkulyasiyası 1:20- 1:40 titrində (OHT=4,0 və 5,3) qeyd
olunmuşdur (şək 21, 22).
At
qripi
viruslarının
qaşqaldaqlar,
qırmızıbaş
ördəklər
arasında
sirkulyasiyasını xüsusi qeyd etmək lazımdır. А/лошадь/Прага/56/H7N7/ qripi
virusunun sirkulyasiyası 1:40 titrində qeyd olunmuşdur (OHT=5,3 və 4,9).
Tədqiq olunmuş quşların zərdabında heyvan və insan qripinə qarşı H1-H2
antihemaqqlütininlərin geniş spektrinin olduğunu qeyd etmək lazımdır.
İlin payızında, oktyabrda A/лошадь/Прага/56/H7N7/ qripi virusunun
(OHT=4,3) kiçik balkanlar arasında, A/буревестник/Австралия/1/72/H6N5
(OHT=4,5)
və
A/индюк/Висконсин/66/H9N2,
qaşqaldaqlar
arasında
Dostları ilə paylaş: |