Fənn: “Ailə təbabəti”

MƏDƏ XƏRÇƏNGİ.
Yuxarıda verilmiş statistik məlumatdan görünür ki, mədə xərçəngi Azərbaycanda geniş yayılmış xərçəng xəstəliklərindən biridir. Hər il Azərbaycanda bir minə yaxın yeni mədə xərçəngi halı qeydə alınır. Müxtəlif tədqiqatlar göstərib ki, mövcud olan laborator testlər və diaqnostika müayinələrə baxmayaraq, hazırda bütöv əhalinin mədə xərçənginə yoxlanması bu xəstəlikdən ölüm hallarının azaldılmasına təsir göstərmir. Digər tərəfdən mədə xərçənginin geniş yayıldığı ölkə - Yaponiyada, Koreyada - yüksək risk qrupuna aid əhali arasında skrininqin aparılması üçün müvafiq tədbirlər görülür, araşdırmalar aparılır. 2008-ci ildə Yaponiyanın Milli Kanser Cəmiyyəti tərəfindən mədə xərçənginin erkən müəyyən edilməsinə yönəlmiş skrininq proqramı təklif edilmişdir. Həmin cəmiyyətin verdiyi təlimata görə yüksək risk qrupuna aid şəxslər arasında mədə xərçənginin erkən müəyyən edilməsində FotoFluoroqrafiya və ya Bariumla rentgen müayinəsi ən üstün metod hesab edilir. Yaponiyada bariumla radioloji müayinə aşağıda hallarda aparılır:
yaşı 40-dan yuxarı olan bütün asimptomatik kişi və qadınlarda aparılır. Lakin, maraqlıdır ki, 2004-cü ildə bu skrininq metodundan uyğun gələn əhalinin cəmi 22% istifadə etmişdir.
Koreyada isə mədə xərçənginə dair skrininq 1999-cu ildə başlanıb və aşağıdakı meyarlara görə aparılır:
40 yaşından yuxarı olan bütün kişi və qadınlar mədə xərçənginə görə skrininqdən keçə bilər.
Skrininq ya bariumla radioloji müayinə, ya da endoskopiya ilə aparıla bilər.
Buna baxmayaraq, 2006-cı ildə uyğun gələn əhalinin yalnız 19% bu skrininq metodlarından faydalanmışdır.
Son zamanlar endoskopiya prosedurlarının geniş tətbiqi və effektivliyi onu deməyə əsas verir ki, gələcəkdə mədə xərçənginin erkən diaqnostikasında bu metoda daha çox üstünlük veriləcəkdir. Bununla yanaşı, tədqiqatçılar pepsinogenin və H.piloriyə qarşı anticismlərin təyini testlərinin də mədə xərçənginin əmələ gəlməsi baxımından yüksək risk qrupuna aid xəstələrin müəyyən edilməsində mühüm rol oynadığı göstərib. Belə ki, Yaponiyada mədə xərçənginin əmələ gəlməsi riski yüksək olan xəstələrin müəyyən edilməsi üçün qanda pepsinogenin və H.piloriyə qarşı anticismlərin təyini testləri təcrübədən keçirilmişdir. Qeyd edək ki, atrofik qastriti olan xəstələrdə pepsinogenin səviyyəsi xeyli aşağı düşmüş olur. Atrofik qastrit isə H.pilori ilə yanaşı mədə xərçənginin əmələ gəlməsinə təsir edən aparıcı amillərdir. Hazırda pepsinogenin iki növü tanınır - PGI və PGII. Həmin araşdırmalarda PGİ <70 mq/L olan və ya PGİ/İİ nisbətinin <3.0 olan xəstələrdə atrofik qastritin olma ehtimalı yüksək hesab edilir.

EPİDEMİYAYA QARŞI TƏDBİRLƏRİN TƏŞKİLİ
Fəaliyyət zonasında və yaxın ərazilərdə epidemiyaya qarşı tədbirlər infeksiya mənbələrinin zərərsizləşdirilməsinə, patogenlərin ötürülmə yollarının və mexanizmlərinin pozulmasına, sakinlərin immunitetinin artırılmasına, yoluxucu xəstəliklərin müəyyən formalarının inkişaf ehtimalının azaldılmasına yönəldilməlidir. müxtəlif ekstremal amillərin insanlara təsirini azaltmaq. İqlim-coğrafi şəraitdən, ilin vaxtından, qəzanın növündən, fəlakətdən və ya təbii fəlakətdən asılı olaraq əhali arasında viral hepatit, tif, dizenteriya və digər kəskin bağırsaq infeksiyaları, habelə təbii ocaqlı xəstəliklərin (taun) yayılması gözləmək olar , qarayara, tulyaremiya, leptospiroz və s.). Qarşısının alınması üçün xüsusi tədbirlər görülməsi lazım olan digər xəstəliklərin baş vermə ehtimalı istisna edilmir.
Epidemiya əleyhinə tədbirlər- yoluxucu xəstəliklərin baş verməsinin və yayılmasının qarşısının alınması və baş verdikdə ən sürətli şəkildə aradan qaldırılması üçün tədbirlər kompleksi. Epidemiya əleyhinə tədbirlər bölünür iki qrupa: Yoluxucu xəstəliklərin baş verməsinin və yayılmasının qarşısının alınması üçün tədbirlər; Fövqəladə vəziyyət zonasında əhali arasında epidemiya ocaqlarının aradan qaldırılmasına yönəlmiş tədbirlər.
Evakuasiya edilmiş sakinlərin şəhərətrafı ərazidə təklif olunan səpələnmə və yerləşdirmə sahələrinin sanitar-epidemioloji kəşfiyyatı; Epidemioloji müşahidə, o cümlədən yaşayış məntəqələrinin sanitar-epidemioloji vəziyyətinin öyrənilməsi; Yoluxucu xəstələrin vaxtında aşkar edilməsi, onların təcrid edilməsi və xəstəxanaya yerləşdirilməsi; patogenlərin daşıyıcılarının və yoluxucu xəstəliklərin xroniki formalarından əziyyət çəkən şəxslərin uçotu və sanitariyası; Peyvəndlər, serumlar, antibiotiklər və müxtəlif kimyəvi maddələrdən istifadə etməklə yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınması;
Sanitariya-epidemioloji kəşfiyyat qrupuna gigiyenist, epidemioloq (və ya yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis), bakterioloq, laborant və sürücü daxildir.Rayonun sanitar-epidemik vəziyyəti.Əldə edilən məlumatlara əsasən ərazinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi aparılır. O, firavan, qeyri-sabit, işlək və fövqəladə hal kimi qiymətləndirilə bilər.
Yaxşı vəziyyət:Karantin infeksiyalarının və digər yoluxucu xəstəliklərin qrup epidemiyalarının olmaması; Bir-biri ilə əlaqəli olmayan və bu xəstəliyin inkubasiya dövründən artıq bir müddət ərzində ortaya çıxan tək yoluxucu xəstəliklərin olması;
Epizootik vəziyyət insanlar üçün təhlükə yaratmır; ərazinin, su təchizatı qurğularının qənaətbəxş sanitar vəziyyəti; Kommunal şərait.
Qeyri-sabit vəziyyət: Yoluxucu xəstəlik səviyyəsinin artması və ya daha da yayılma meyli olmayan qrup xəstəliklərin yaranması; Ərazinin qənaətbəxş sanitar vəziyyəti və epidemiyaya qarşı dəstək tədbirləri kompleksinin yüksək keyfiyyətlə həyata keçirilməsi ilə müəyyən edilmiş ərazidən kənarda bir-biri ilə əlaqəli və ya ümumi xəstəlik mənbəyi olan tək yoluxucu xəstəliklərin yaranması.
Pis vəziyyət:Fövqəladə vəziyyət zonasında və ya qonşu ərazilərdə xüsusilə təhlükəli infeksiyaların epidemiya ocaqlarında qrup təhlükəli yoluxucu xəstəliklərin yaranması, əgər onların daha da yayılması üçün şərait olduqda; naməlum etiologiyalı çoxsaylı xəstəliklər;
KarantinTəhlükəli yoluxucu xəstəliyin törədicisinin epidemiya ocağından kənarda çıxarılmasının qarşısının alınmasına yönəldilmiş müvəqqəti təşkilati, rejim məhdudlaşdırıcı, inzibati-iqtisadi, hüquqi, müalicə-profilaktika, sanitar-gigiyenik və epidemiyaya qarşı tədbirlər sistemi. diqqətin lokallaşdırılması və sonradan aradan qaldırılması. Əhali arasında xüsusilə təhlükəli infeksiyaları olan xəstələr, qısa müddətdə artması ilə yoluxucu infeksiyaları olan qrup xəstəliklər yarandıqda karantin tətbiq edilir. Hətta təcrid olunmuş taun, Lassa, Ebola, Marburq xəstəliyi və bəzi digər yoluxucu xəstəliklər, o cümlədən qarayara, sarı qızdırma, tulyaremiya, vəzilər, miyeloidoz, tif, brusellyoz, psittakoz kimi kütləvi xəstəliklər aşkar edildikdə, karantin rejimi tətbiq edilməlidir.
Dezinfeksiya- Ətraf mühitdə yoluxucu xəstəliklərin patogenlərinin məhv edilməsi. Fiziki, kimyəvi və birləşmiş üsullarla həyata keçirilə bilər. Dezinfeksiya - dezinfeksiya qrupları tərəfindən aparılır. Zərərvericilərə qarşı mübarizə aparan, dezinfeksiyaedici və iki nəzarətçidən ibarət belə qruplardan biri iş günü ərzində hər birinin sahəsi 60 m 2 olan 25 mənzili emal edə bilir. Ərazinin, binaların dezinfeksiyası və əhalinin sanitariyası bələdiyyə və texniki xidmət tərəfindən həyata keçirilir.
Dezinseksiya- həşəratların məhv edilməsi (yoluxucu xəstəliklərin daşıyıcıları). Fiziki və kimyəvi üsullarla həyata keçirilir. Əsas kimyəvi üsul hesab olunur - obyektlərin insektisidlərlə müalicəsi. Deratizasiya- gəmiricilərin məhv edilməsi (infeksion xəstəliklərin patogenlərinin mənbəyi kimi). Mexanik və kimyəvi üsullarla həyata keçirilir.
Dezinfeksiya tədbirlərini həyata keçirən işçilərə tələblər.
Dezinfeksiyaedici maddələr zəhərli maddələr olduğundan onlarla işləmək təhlükəsizlik qaydalarına riayət etməyi tələb edir. 18 yaşına çatmamış şəxslərə dezinfeksiyaedici maddələrlə işləməyə icazə verilir. Tibb işçisi müvafiq təlim keçməlidir. Hər il dezinfeksiyaedici maddələrlə işləyərkən təhlükəsizlik brifinqindən keçin, sonra sınaqdan keçin. Fərdi qoruyucu vasitələrdən (eynək, maska ​​və ya respirator, rezin əlcək, kətan önlük) və kombinezondan (xalat, papaq, ayaqqabı dəyişməsi) məcburi istifadə. Epidemiya fokusunda fəaliyyət istiqamətinə uyğun olaraq aşağıdakı fəaliyyət qrupları təşkil edilir və həyata keçirilir:
Profilaktik və epidemiya əleyhinə tədbirlər.
Epidemiya əleyhinə tədbirlər yoluxucu xəstəlik baş verdikdə aparılır, yoluxucu xəstənin olub-olmamasından asılı olmayaraq profilaktik tədbirlər daim aparılır. Ölkə miqyasında yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınmasının əsasını insanların maddi rifahının yüksəldilməsi, rahat mənzillə, keyfiyyətli və ucuz tibbi xidmətlə təmin edilməsi, mədəniyyətin inkişafı və s.
Yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınmasının tibbi aspektləri: Əhalinin su təchizatına sistemli sanitar nəzarət; qida məhsullarının keyfiyyətinə, yeyinti sənayesi müəssisələrinin və ictimai iaşə obyektlərinin, ticarət və uşaq müəssisələrinin sanitar vəziyyətinə sanitar-bakterioloji nəzarət; Planlaşdırılmış dezinfeksiya, dezinseksiya və deratizasiya işlərinin aparılması; Əhali arasında planlı spesifik profilaktika; Xaricdən ölkəyə yoluxucu xəstəliklərin daxil olmasının qarşısının alınması məqsədilə sərhədlərin sanitar mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi və s. Epidemiya əleyhinə işin təşkilinin əsasları Əhalinin epidemiyaya qarşı mühafizəsi sisteminin təşkilati strukturuna tibbi və qeyri-tibbi qüvvələr və vasitələr daxildir.
Epidemiya əleyhinə rejimin təmin edilməsində mühüm rolu qeyri-tibbi ifaçılar oynayır. Yaşayış məntəqələrinin təmizlənməsi, qida, su təchizatı və s. ilə bağlı müxtəlif xarakterli və istiqamətli tədbirlər kompleksi əhalinin fəal iştirakı ilə dövlət orqanları, idarə və müəssisələr tərəfindən həyata keçirilir. Bir çox epidemiya əleyhinə tədbirlərin icrası həyata keçirilir. Tibb şəbəkəsinin əməkdaşları (poliklinikalar, ambulatoriyalar, kənd tibb məntəqələri, feldşer məntəqələri və uşaq müəssisələri) xidmət göstərdikləri ərazidə epidemiya ocağının erkən aşkarlanmasını təmin edirlər. Yoluxucu xəstəliklərlə mübarizə sistemində mühüm rol oynayır ambulator poliklinikalar. Poliklinikalar səviyyəsində tibb işçilərinin (rayon internistləri və pediatrları) vəzifələrinə ilkin antiepidemiya işlərinin bütün kompleksini həyata keçirmək daxildir: yoluxucu xəstələrin müəyyən edilməsi, təcrid edilməsi, xəstəxanaya yerləşdirilməsi və epidemiya zamanı digər tədbirlər, habelə dispanser müşahidəsi və müalicəsi.
Epidemiya (yunan dilində ἐπί epi "üst, yuxarı" və δῆμος demos "insanlar" deməkdir) — İnsanın hәr hansı bir infeksion, yaxud invazion xәstәliyinin mәlum әrazidә adi (sporadik) xәstәlәnmә sәviyyәsindәn xeyli artıq yayılması, tez vaxtda geniş yayılan xəstəlik. Yaşayış yerində (ölkədə, rayonda, kollektivdə) hər hansı infeksion xəstəliyin kütləvi şəkildə yayılması. Epidemiya yerli və gətirilmə ola bilər. Epidemiya bir neçə ölkəni, qitəni və ya bütün yer kürəsini əhatə etdikdə pandemiya, birdən-birə baş verdikdə eksploziv adlanır. Epidemiya ilə mübarizə bu istiqamətdə təşkil olunur: infeksiyanı zərərsizləşdirmək və ya tamam məhv etmək (məs. taun tulyaremiya xəstəliyi zamanı gəmiriciləri qırmaq, xəstələri təcrid etmək və s.); xəstəlik törədiciləri yoluxma yolunda dizenseksiya və dizenfeksiya üsulları ilə məhv etmək; əhali arasında xəstəliyə qarşı kütləvi peyvənd etməklə immunitet yaratmaq.
İnfeksion xәstәliklәrin yüksәk yayılma sәviyyәsi bioloji vә sosial amillәrlә bağlıdır. Epidemiyanın әsasında epidemik proses, yәni infeksiya törәdicisinin fasilәsiz ötürülmәsi, hәm dә kollektivdә ardıcıl inkişaf edәn vә qarşılıqlı әlaqәli yoluxma halının fasilәsiz zәnciri (xәstәlik, bakteriyadaşıyıcısı) dayanır. Bәzәn xәstәliyin yayılması pandemiya xarakterli olur; müәyyәn tәbii, yaxud sosial-gigiyenik şәraitlәrdә xәstәlәnmәnin nisbәtәn yüksәk sәviyyәsi mәlum әrazidә uzun müddәt qeydә alına bilәr. Epidemiya xәstәliyin kütlәviliyi, xәstәliyin yoluxma yollarının ümumiliyi vә çoxluğu, inkubasiya dövründә xәstәliyin baş vermәsinin eyni vaxta tәsadüf etmәsi vә fasilәsizliyi, xәstәliyin ayrı-ayrı hallarında әrazi yaxınlığı ilә sәciyyәlәnir. “Epidemiya”. termini bәzәn infeksiya törәdicisinin yayılmasının әsas yollarını qeyd etmәk üçün istifadә olunur; mәs., süd, qida Epidemiyası, hәmçinin Epidemiyanın olub keçdiyi yer, mәs., mәktәb Epidemiyası Epidemiyanın meydana çıxmasına vә davam etmәsinә hәm tәbii şәraitdә gedәn proseslәr (tәbii ocaqlar, epizootiyalar vә s.), hәm dә, әsasәn, sosial amillәr (kommunal abadlığın, mәişәt şәraitinin, sәhiyyәnin vәziyyәti vә s.) tәsir göstәrir. Xәstәliyin xarakterindәn asılı olaraq Epidemiya dövründә yoluxma, әsasәn, qida vә su qәbulu zamanı (dizenteriya vә qarın yatalağında), havadamcı yolu ilә (qripdә), transmissiv yolla (malyariya vә yatalaqda) ola bilәr. Epidemiyanın öyrәnilmәsi, onunla mübarizә üsullarının işlәnib-hazırlanması ilә epidemiologiya mәşğul olur.
Uşaqlarda piylənmə.
Uşaqlarda piylənmə - uşağın faktiki bədən kütləsinin yaş normativini 15% və daha çox aşmasıdır. Bədən kütləsi indeksi isə ≥30-dur. Uşaqlar arasında piylənmənin artması epidemik şəkildə yayılır və bu, pediatr və uşaq endokrinoloqlarından problemə ciddi yanaşma tələb edir. Böyük yaşlı insanların 60 %-də çəki ilə bağlı problem uşaq və yeniyetməlik yaşlarından başlayır. Uşaqlarda piylənmənin inkişaf etməsi gələcəkdə ürək-damar, endokrin, metabolik, reproduktiv patologiyalara, həmçinin həzm traktı və dayaq-hərəkət aparatı xəstəliklərinə səbəb ola bilər.

Uşaqlarda piylənmənin yaranma səbəbləri

Uşaqlarda piylənmənin təbiəti polietiolojidir: onun inkişafında həm genetik, həm də mühit faktorlarının rolu var. Bütün hallarda uşaqlarda piylənmənin əsasında energetik disbalans dayanır, yəni orqanizmin qəbul etdiyi enerji israf etdiyi enerjidən çox olur.
Məlumdur ki, hər iki valideyn piylənmədən əziyyət çəkərsə, bu pozuntunun uşaqda rastgəlmə tezliyi 80%, problem yalnız anadadırsa – 50%, təkcə atadadırsa – 38% təşkil edir.
Doğuş zamanı bədən kütləsi normadan artıq olan uşaqlar (4 kq-dan artıq) risk qrupuna aiddirlər. Südəmər körpələrdə piylənmə yüksəkkalorili qarışıqların həddindən artıq yedirdilməsindən əmələ gələ bilər.
Anamnestik göstəricilərə görə, uşaqların çoxunda piylənmə qida rejiminin pozulması və fiziki aktivliyin azalması fonunda baş verir. Adətən artıq bədən kütləsi və piylənməsi olan uşaqların rasionunda yüngül karbohidratlar (un məmulatları, şirniyyat və s.) və heyvan mənşəli piylər (fast-fud), şirin içkilər (şirələr, qazlı sular) üstünlük təşkil edir. Ən acınacaqlısı isə odur ki, bütün bunların fonunda uşaqlar azhərəkətli həyat tərzi sürür (aktiv oyunlar oynamır, idmanla məşğul olmur, bədən tərbiyəsi dərslərinə getmirlər), vaxtlarının çoxunu televizor və kompüter arxasında keçirirlər.

Uşaqlarda piylənmənin əlamətləri

Uşaqlarda piylənmənin əsas əlaməti dəri altında piy hüceyrələri qatının artmasıdır. Erkən yaşlı uşaqlarda piylənmənin ilkin əlamətləri kimi hipodinamiyanı, hərəki vərdişlərin formalaşmasının ləngiməsini, qəbizliyə, allergik reaksiyalara, infeksion xəstəliklərə meyilliliyi göstərmək olar.
Alimentar piylənmə zamanı uşaqların qarın, çanaq, sinə, kürək, üz, yuxarı ətraf nahiyələrində artıq piylər yaranır.
Məktəb yaşlarında belə uşaqlarda təngənəfəslik, fiziki yüklənməyə tolerantlığın azalması, arterial təzyiqin artması müşahidə olunur.
Uşaqlarda ikincili piylənmə aparıcı xəstəlik fonunda və sonuncunun tipik simptomları ilə uzlaşır.
Kuşinqoid piylənməsinin (İtsenko-Kuşinq sindromu zamanı) xarkterik cəhətləri qarın, üz və boyun nahiyələrində piy qatlarının yaranmasıdır, lakin bu zaman aşağı ətraflar arıq qalır. Qızlarda pubertat dövrdə amenoreya və qirsutizm müşahidə edilir.

Uşaqlarda piylənmənin ağırlaşmaları

Uşaqlarda piylənmə bir sıra ağırlaşmalar yaradır.
Onlara misal kimi aşağıdakıları göstərmək olar:

• 
  Ateroskleroz;
  
• 
  Hipertoniya xəstəliyi;
  
• 
  Stenokardiya;
  
• 
  2-ci tip şəkərli diabet;
  
• 
  Xroniki xolisistit;
  
• 
  Pankreatit;
  
• 
  Qəbizlik;
  
• 
  Hemoroy.
  

Sümük-əzələ sisteminə düşən ağırlığın artması nəticəsində skolioz, artralgiya, artroz, yastıpəncəlik və s. inkişaf edə bilər.

Uşaqlarda piylənmənin müalicəsi

Piylənmədən əziyyət çəkən uşaqlara tibbi yardım onların bədən kütləsinin aşağı salınmasından, yanaşı xəstəliklərin müalicə olunmasından, alınan nəticənin saxlanmasından və artıq çəkiyə qarşı profilaktik tədbirlərin görülməsindən ibarətdir.
Piylənmədən əziyyət çəkən uşaqlara iqlorefleksoterapiya, hidroterapiya, psixoterapiya göstərişdir. Bundan başqa, uşaq endokrinoloqu, uşaq kardioloqu, uşaq qastroenteroloqu, uşaq ortopedi, neyrocərrah və uşaq psixoloqunun dəstəyi də tələb olunur.
Nəbzin müayinəsi.
Qanın arterial sistemə daxil olması nəticəsində arteriya damarlarının ritmik hərəkətlərinə nəbz deyilir. Adətən nəbzi mil arteriyaları üzərində yoxlayırlar.Bəzən isə onu yuxu, xarici qalç b a,bud,dizaltı və digər arteriyalarda da təyin edirlər.Mil arteriyasında nəbzi elə yoxlayırlar:saidin aşağı 1/3-də biləyi (mil-bilək oynağı yaxınlığında) əllə elə tuturlar ki,əlin baş barmağl saidin arxa hissəsində,qalan barmaqlar isə arteriyası üzərində olsun və arteriyanı sümüyə doğru sıxsın.Nəbzin tezliyini hər iki əllə xəstənin hər iki mil arteriyasında eyni zamanda aparılmalıdır(əgər hər iki əldə nəbzin xarakteri eyni olarsa,sonra nəbz bir əldə yoxlanılır).Nəbz ən azı 30 san müddətində sayılaraq,alınan rəqəmi 2-yə vururlar. Nəbz aritmik olduqda,1 dəq müddətində sayılır,Nəbzi təyin edərkən onun tezliyi,gərginliyi,dolğunluğu,ritmi və ölçüsünə fikir verilir.Nəbzin tezliyi onun 1 dəq-dəki sayı ilə müəyyən edilir.Normada nəbzin sayı dəq-də 60-80 vurquya bərabərdir.Nəbzin sayı 1 dəq-də 80 vurqudan çox olarsa taxikardiya,60 vurqudan az olarsa bradikardiya adlanır.Nəbzin gərginliyi təzyiqdən asılı olur:təzyiq yüksək olduqda nəbz ayırd edilir.Nəbzin dolgunlugu ürəyin sistolik həcmindən asılı olub,nəbz dalqasını əmələ gətirən qanın miqdarı ilə təyin edilir.Ürəyin normal həcmində nəbz dolğun,kiçik həcmində isə nəbz boş olur.Nəbz ritmi nəbzin dalğaları arasındakı fasilələrə görə təyin edilir.Əgər nəbz dalğaları arasındakı fasilə eyni olarsa,belə nəbz ritmik nəbz adlanır.Əksinə,nəbz dalğaları arasındakı fasilə pozularsa aritmik nəbz adlanır.Aritmiyanın tez-tez rast gəlinən növlərindən biri də ekstrasistoliyadır.Ekstrasistoliya sinus düyünündən kənarda əmələ gələn (ektotip) impuls təsirindən ürəyin növbədənkənar yığılmasıdır. Ekstrasistoliya özünü vaxtından əvvəl əmələ gələn kiçik dolğunluqlu nəbz vurğusu və onun ardınca gələn kompensator fasilə ilə bürüzə verir.Qulaqcıq ekstrasistoliyası sağlam adamlarda da ola bilər,lakin əksər hallarda həkim müalicəsi tələb edir.Mədəciklərin hər iki yığılmasından birinin növbədənkənar olması ilə müşayiət olunan ritm pozgunluqları-biğeminiya adlanır və bu mədəciklərin fibrillyasiyasına keçə bildiyinə görə həkim müalicəsi tələb edir.Sinus aritmiyası (nəfəsalma zamanı nəbzin sürətlənməsi və nəfəsvermə zamanı azalması)saglam şəxslər üçün xarakterikdir.Nəbzin dolğunluğunun nəfəsalma zamanı artması və əksinə nəfəsvermə zamanı azalması paradoksal nəbz adlanır ki,bu da perikarditli xəstələrdə və qızdırmalı uşaqlarda təsadüf edilir.Fasiləli nəbz zamanı düzgün ritmli nəbzdə güclü və zəif dolgunluqlu dalgalar bir-birini növbələşdirir ki , bu da sol mədəciyin zədələnməsi üçün səciyyəvidir.Səyrici aritmiyalar qulaqcıqlarda eyni zamanda külli miqdarda oyanma ocaqları əmələ gəldikdə müşahidə edilir.Bu zaman sistolaların sayı ilə nəbzin sayı arasında uyğunsuzluq əmələ gəlir ki, bu da nəbz kəsri adlanır.Səyrici aritmiya zamanı qulaqcıq və mədəciklər vahid halda döyünmür.Səyrici aritmiya həkim müalicəsi tələb edir.Mədəciklərin fibrillyasiyası zamanı ürəyin mədəcikləri birkə yığılmadıqları üçün aortaya qanın qovulması baş vermir. Belə vəziyyət 2-3 dəq davam edərsə ölümlə qurtara bilər.Paroksizmal taxikardiya nəbz sayının 1 dəq-də 150-dən çox olması ilə xarakterizə olunur.Paroksizm qəflətən başlayır və qurtarır.Bu da həm sağlam şəxslərdə,həv də xəstələrdə təsadüf edilə bilər.Ürək blokadası zamanı miokardın müəyyən hissəsində impulsların nəql olunması pozulur.Qulaqcıqların impulsun mədəciklərə nəql olunmasının tam və ya hissəvi pozulması artioventrikulyar blokada adlanır.Tam blokada zamanı nəbzin sayı 1 dəq-də 40-a yaxın olur ki,buna da mədəciklər ritmi deyilir.Ürək vurğularının sayı 1 dəq-də 20-yə yaxın olduqda MorqaniAdams-Stoks tutması müşahidə edilir (huşun itməsi,rəngin avazıması və qıcolmalar).Nəbzin ölçüsü onun gərginliyi və dolğunluğundan asılı olur.Yaxşı gərginlikli nəbz isəə kiçik nəbz adlanır.Sayıla bilməyən,güclə sezilən nəbzə isə sapvari nəbz deyilir.Müasir cərrahi əməliyyat otaqlarında, reanimasiya və intensiv terapiya şöbələrində xəstələrdə ürəyin müxtəlif fizioloji funksiyalarına uzunmüddətli (daimi,gecəgündüz) nəzarət etmək üçün kardiomonitor deyilən cihazdan istifadə edilir.
Səh. 180-183
Arterial təzyiqin ölçülməsi.
Qanın arteriya divarına göstərdiyi təsir güvvəsinə arterial təzyiq deyilir. Üç cür ayırd edilir: sistolik, diastolik və nəbz təzyiqi. Ürəyin sistolası zamanı əmələ gələn təzyiq sistolik təzyiq adlanır və bu zaman təzyiq maksimal həddə çatır (buna maksimal təzyiq də deyilir).Diastolik təzyiq ürək təqəllüsünün diastola fazasında əmələ gələn təzyiqdir və bu zaman təzyiq minimal həddə çatır (buna göra də minimal təzyiq adlanır).Sistolik təzyiqlə diastolik təzyiq arasındakı fərqə nəbz təzyiqi deyilir.Arterial təzyiq ürəyin qanı sol mədəcikdən aortaya qovma qabiliyyətindən, damarlarda dövran edən qanın həcmindən və periferik damarların müqavimət qabiliyyətindən asılıdır. Arterial təzyiq N.S.Korotkov üsülü ilə auskulativ metodla təyin edilir.Bu məqsədlə civəli,yaxud elektron sfiqmomonometrlərdən və tonometrlərdən istifadə edilir.Tonometr parça örtüklü manjetdən,rezin armuddan və civəli,yaxud membranlı manometrdən ibarətdir.Təzyiq ölçülərkən xəstə ya oturmalı, yada uzanmalıdı. Xəstə 10-15 dəq istirahət etdikdən sonra aşağıdakı qaydada təzyiq ölçülür dirsək büküşündən 2-3 sm yuxarı olmaq şərtilə xəstənin çılpaq qooluna (bazu nahiyəsinə ) manjet elə bağlanır kı manjet ilə dəri arasından bir barmaq keçsin: Xəstə qolunu düzlədirərək qolunu ovucu yuxarı olmaq şərtilə uzadır (bu zaman qolun əzələləri tam boşalmalıdır);manometr manjetə birləşdirilir, onun əqrəbi yoxlanılır (əqrəb <> rəqəmində durmalıdır); fonendoskop qulaqa taxılır,fonendoskopun ucu bazu arteriyasında pulsasiyası əllənən yerə qoyulur;havaqovan rezin <> üstündəki kran açılır və manjetə hava o qədər qovulur ki ,arteriyada pulsasiya tam kəsilsin (çox zaman əlavə olaraq 30-40 mm c.s.-na qədər hava vurulur);havaqovan rezin armudun kranı azacıq açılır,tədricən manjetdən hava buraxılır (saniyədə 20 mm c.s. sürətlə) və fonendoskopla bazu arteriyasının tonu dinlənilir,eyni zamanda manometrin əqrəbini izləyirlər; bazu arteriyasında ilk səs eşidildikdə sistolik təzyiqin göstəricisi qeyd edirlər;bazu arteriyası üzərindəki tonlar kəskin zəiflədikdə ,yaxud tam itdikdə isə diastolik təzyiqi qeyd edirlər;təzyiqi 3 dəfə 1-2 dəq fasilə ilə ölçüb orta rəqəm çıxarırlar (bu zaman göstərici 5 mm c.s-na qədər dəqiqləşdirilir);təzyiqi millimetr civə sütunu ilə (nn c.süt.) kəsrlə göstərirlər:sürətdə sistolik,məxrəcdə isə diastolik təzyiq yazılır,Məsələn,120/65 mm c.s.İnsanın normal qan təzyiqi 100/60-140/90 mm. c. s-na bərabərdir.İnsan yaşlaşdıqca təzyiq bir qədər artır.Arterial təzyiqi normal hədlərdən çox olması hipertenziya,az olması isə hipotenziya adlanır.Arterial təzyiq xəstənin fərdi temperatur vərəqində sütun şəklində götstərilir;sütunun yuxarı hissəsində sistolik təzyiq,aşağı hissəsində isə diastolik təzyiq qeyd edilir. Səh. 183-184
BAYILMA
Bayılma beyin qan dövranının müvəqqəti azalması---baş beynin kəskin işemiyası nəticəsində huşun qəflətən və qısa müddətli itirilməsidir. Serebral damar tonusunun kəskin enməsi nəticəsində baş verən bayılma ən cox psixi travma almış stress vəziyyətində olan , qorxu hissi keçirən insanlarda müşahidə edilir. Eyni zamanda anemiya fiziki yorğunluk, üzülmə hamiləlik və digər bu kimi hallar da bayılmanın baş verməsinə şərait yaradır.