FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov mövzu Vergilərin yaranması və inkişaf tarixi

gəlirdən vergi
növü 
mövcuddur. Vətəndaşların gəlirlərinə hesablanan vergilərə eyni 
zamanda “
əlavə dəyər vergisi”, “mənfəət vergisi
” kimi də baxıla bilər. 
Əlavə dəyər vergisi istehsalın səmərəli tənzimləyicisi olmaqla 
sahibkarları 
qiymətlərin artırılması hesabına deyil
, istehsalın 
səmərəliliyinin yüksəldilməsi
sayəsində mənfəət artımının təmin 
olunmasına istiqamətləndirir. Bu zaman istehsal məsrəflərinin 
azaldılması yox
, əmək məhsuldarlığının
yüksəldilməsi daha təsirli olur. 
Əmək haqqına hesablanmış vergilər dedikdə Dövlət Sosial 
Müdafiə Fonduna əmək haqqı fondundan ayırmalar başa düşülür
. 
Bu verginin məbləği yalnız işçilərin əmək haqqının kəmiyyətindən asılı 
olduğu üçün fiziki şəxslərin gəlir vergisinə oxşardır. Bu ayırmaların 
müəyyən hissəsi əməkdaşlar tərəfindən, müəyyən hissəsi isə müəssisə 
tərəfindən ödənilir. Müxtəlif ölkələrdə bu nisbət müxtəlifdir. Məsələn, 
Azərbaycan 
Respublikasında Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna 
ayırmaların 2 faizi əməkdaşlar tərəfindən, 27 faizi isə müəssisə 
tərəfindən ödənilir. 
Əmək haqqına hesablanan vergilər mənfəətin məbləğini aşağıdakı 
kimi azaldır: 
M = W – Z – 
A – Ə - S 
S - əmək haqqına hesablanan verginin məbləğidir. 
KitabYurdu.az 
29

---

3. Vergi yükü və onun hesablanması üsulları 
Optimal şəkildə qurulmuş vergi sistemi bir tərəfdən dövlətin 
maliyyə vəsaitlərinə olan tələbatını təmin etməli, digər tərəfdən isə vergi 
ödəyicisinin sahibkarlıq fəaliyyətinə olan marağını nəinki azalrmamalı, 
onu hətta təsərrüfatçılığın səmərəliliyini yüksəltmək üçün daim yollar 
aramağa sövq etməlidir. Buna görə də 
vergi yükü göstərici ölkənin