Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

114
 
və mineral maddələrin, C vitamininin yüksək miqdarı qeyd olun-
muşdur  ki,  bu  da  onun  qidalılıq  dəyərini  və  müalicəvi  xüsusiy-
yətini artırır.  
Alkoqolsuz içkilərin müasir çeşidində bir qayda olaraq şirələr, 
dərman bitkilərinin ekstraktları, süd zərdabı və arıçılıq məhsulları 
ilə birgə istifadə olunur.  
Dərman  bitkiləri  əsasında  hazırlanan  içkilər.  Funksional 
içkilərin  yaradılmasında  perspektiv  istiqamətlərdən  biri  geniş 
əczaçılıq  istiqamətli  maddələrə  malik  olan  bitki  xammalından 
alınan cövhər və ekstraktlardan istifadə edilməsidir. İçkilərin tərki-
bində olan bitki ekstraktları orqanizmin tonusunu, əsəb sisteminin 
adaptiv imkanlarını artırmaqla orqanizmi ətraf mühitin əlverişsiz 
amillərinə müqavimətini gücləndirir, həmçinin antioksidant xüsu-
siyyətlərə malik olur. 
Ənənəvi, şəkərli, texniki-dərman xammalından alınan cövhər 
və  ekstraktlara  malik  olan  içkilərdən  “Tonuslaşdırıcı  sayanlar”, 
“Tərxun”, “Sumax”, “Dəfnə yarpaqlı” və s. göstərmək olar.  
Təbii fizioloji aktiv komponetlərlə zənginləşdirilmiş və insan 
orqanizmində onların  müəyyən miqdar səviyyəsini  yaradan içki-
lər, insan orqanizminə sağlamlaşdırıcı və profilaktik təsir göstərir. 
İçkilərin istifadəsi orqanizmi ağır metal ionlarından təmizlə-
yir,  ion  şüalanmasının  neqativ  təsirini,  qanda  xolesterinin  miq-
darını, toksinləri azaldır, orqanizmin ətraf mühitin əlverişsiz amil-
lərinə qarşı davamlılığını artırır. 
Belə içkilərə “Baykal”, “Peresvet”, “Tayejnıy rodnik”, “Soz-
vezdye”, “İspolin” və s. aiddir. 
Bu içkilərdən ən məşhuru “Baykal”dır. Onun tərkibində biyan 
kökü  və  qax  otunun  ekstraktlı  maddələri  ilə  və  limon,  evkalipt, 
dəfnə, ağ şam ağacının efir yağlarının müvəffəqiyyətli uyğunluğu 
vardır.  İçkinin  bütöv  təbii  komponetlərinin  hər  biri  ekstrakt 
maddələrinə görə dozaları reqlamentləşdirilir. 
Hal-hazırda  klassik  “Baykal”  ilə  yanaşı  təbii  şirinləşdirici-
steviaziddən  istifadə  edilir.  Bu  içkinin  kalorisi  olmasa  da  onun 
tonuslaşdırıcı xüsusiyyəti vardır. 
Qədim  zamanlardan  məlumdur  ki,  təzə  meyvələrin  şirələri 

---

115
 
nəinki  xəstəlikləri  müalicə  edir,  hətta  onların  qarşısını  da  alır. 
1939-cu  ildə  Amerikalı  naturoloq  Normann  Uokerin  “Şirələrlə 
müalicə” kitabı nəşr olunmuşdur. Müəllif qeyd edirdi ki, şirələrdə 
90 % su var. Bu su əsl dirilik suyudur. O, insan orqanizmində vita-
minlərin, mikro elementlərin, üzvi turşuların miqdarının artmasına 
səbəb olur.  İstənilən şirə  mədə  şirəsinin fəaliyyətini tənzimləyir, 
qanda  xolesterinin  miqdarını  normallaşdırır  və  toksinləri  orqa-
nizmdən  kənarlaşdırır.  Şirələrin  tərkibində  olan  fitonsidlər  anti-
mikrob  xüsusiyyətinə  malik  olduğundan,  mədədəki  zərərli  mik-
robları  məhv  edə  bilir.  Təzə  hazırlanmış  şirələrdə  C  vitamini  və 
kalsiumun miqdarı çox olur. 
 Kombinələşmiş tərkibli içkilər. Kombinələşmiş tərkibli içki-
lərin  əsasını  minimum  2  material  (şirə  və  əlavə  edilmiş  kompo-
nent) təşkil edir:  

 
şirələr və dərman bitkiləri; 

 
şirələr və süd zərdabı; 

 
şirələr və dənli bitkilərin ekstraktı. 
Şirələrin və dərman bitkilərinin ekstraktının alkoqolsuz içki-
lərin  tərkibində  birgə  tətbiqi,  onların  funksional  xüsusiyyətlərini 
gücləndirir.  
Krasnodar  Elmi  Tədqiqat  Kənd  Təsərrüfatı  Məhsullarının 
Saxlanması və Emalı İnstitutu tərəfindən “Smuqlyanka” və “Oçi 
çornıye” içkilərinin alma şirəsi və yunan qozunun və yarpağının, 
süd-mum sütülü əsasında resepti işlənib hazırlanmışdır.  
İçki maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır, orqanizmin immuni-
tetini yüksəldir, asan mənimsənilən yoda malik olur və bütün əhali 
qrupları üçün məsləhət  görülür, həmçinin  qalxanvari vəzi,  ürək-
damar və ateroskleroz xəstələri üçün də faydalı sayılır. 
Belə  içkilərin  yaradılması  istiqamətində  aktiv  tədqiqatlar 
Kemerovo  Qida  Sənayesi  Texnologiya  İnstitutunda  da  aparılır. 
Alimlər tərəfindən məqsədli funksional təyinatlı içkilər üçün kon-
sentratlar seriyası işlənib hazırlanmışdır. Bu içkilər tonuslaşdırıcı, 
sakitləşdirici,  ümumi  möhkəmləndirici  və  s.  olur.  İçkilər  bitki 
xammalı ekstraktından C vitamini əlavə edilməklə hazırlanır. 

---

116
 
“Deler” kompaniyası  funksional  içkilərin innovasiya layihə-
sini təqdim etmişdir. Bu layihənin əsasında “meyvə+ot” konsep-
siyası durur. Meyvə və otların faydalı xüsusiyyətlərinin kombina-
siyaları yaxşı dada və istiqamətlənmiş məqsədli içkilər alınmasına 
köməklik edir. 
 Bu  içkilər  istehsalında  orqanizmin  müdafiə  gücünü  artıran 
“İmmun müdafiəsi” sakitləşdirici “Relaks” və “Stimulyasiya” tipli 
olmaqla 3 istiqamət müəyyənləşdirilmişdir.  
Ailə üçün nəzərdə tutulan “İmmun müdafiəsi” tipli içki üçün 
meyvə  kimi  qara  üzüm  sortlarından,  çiyələkdən,  limon,  gilas  və 
portağaldan  bitki  xammalı  kimi  hibiskus,  rudbeki  çiçəyinin 
kökündən və cökə çiçəyindən istifadə edilməsi məsləhət görülür. 
Şirə, içkidə 50%-dək olur.  
“Relaks”  sakitləşdirici  içkisinin  reseptinə  alma  şirəsi  (30%-
dən  çox),  bitki  xammalı  kimi  isə  nanə,  yaşıl  çay,  mayaotu, 
çobanyastığı və limon otu daxildir.  
Qeyd etmək lazımdır ki, sakitləşdirici içkinin xammalının tər-
kibinin  seçilməsi  yaşıl  çayın  tonuslaşdırıcı  xüsusiyyəti  nəzərə 
alınmadan həyata keçirilmişdir. 
“Stimulyasiya”  içkisi  fiziki  və  əqli  əməklə  məşğul  olanlar 
üçün nəzərdə tutulmuşdur. İçkinin meyvə əsasını alma şirəsi, digər 
faydalı  komponetlərini  isə  yaşıl  çay,  quaran  (şəkil  3.5;  3.6), 
yemişan, jenşen, eleuterekokk təşkil edir.  
Şəkil 3.5. Quaran (Paullinia  
cupana Kunt)  
Şəkil
 
3.6.
 
Eleuterekokk  

---