Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları

Şəkil 61 

 

X 

Y 

Y 

Y 

X 

X 

Y 

Şəkil  60 

 

S 

C

1 

E=



 

E

təbii 

S 

E 

C 

optik 

ox

 

E

0 

E

11 

E



C

1

1 











sin

cos

11

E

E

E

E

 

---

Birinci  lövhə  üzərinə  təbii  işıq  düşdükdə,  o  özündən  yalnız  optik  ox  istiqamətində  olan 

rəqsləri  və  ya  rəqslərin  optik  ox  istiqamətindəki  komponentlərini  buraxacaqdır.  Əgər  ikinci 

lövhənin  optik  oxu  birinci  lövhənin  optik  oxuna  paraleldirsə,  birinci  lövhədən  keçən  rəqslər 

dəyişmədən ikincidən də keçəcəkdir (şəkil 61). İkinci lövhəni işığın yayılma istiqaməti ətrafında 

fırlatmaqla  lövhənin  optik  oxu  ilə  işığın  yayılma  istiqaməti  arasındakı  bucağı  tədricən 

kiçiltdikdə,  ikinci  lövhədən  keçən  işığın  intensivliyi  də  tədricən  zəifləyəcəkdir  və  nəhayət  bu 

lövhələrin  optik  oxları  bir-birinə  perpendikulyar  vəziyyət  aldıqda,  ikinci  lövhədən  işıq 

keçməyəcəkdir. 

Hər iki turmalin lövhə eyni olsa da, birinci lövhə polyarlaşdırıcı rolunu oynadığı halda, ikinci 

lövhə  işığın  polyarlaşma  dərəcəsini  və  həm  də  onun  amplitudunun  istiqamətini  müəyyən  edir. 

Ona görə də ikinci lövhə 

analizator 

adlanır. Polyarlaşdırıcıdan keçən işığın intensivliyini təyin 

edək. Şəkildən göründüyü kimi, təbii işıq rəqslərindən hər birinin amplitudunun birinci turmalin 

kristalından  keçən  toplananı  E

0

=E

təbii

·cos



-yə  bərabərdir.  Polyarlaşdırıcıdan  çıxan  işığın  inten-

sivliyi, onun üzərinə düşən təbii işığın intensivliyinin yarısına bərabərdir. 

I

0

=1/2

I

təbii 

Birinci və ikinci turmalin kristallarından çıxan işığın intensivliklərini uyğun olaraq 

I

0

 və 

I

 ilə 

işarə etsək, təcrübə 

I =I

0

cos

2



 olduğunu göstərir. Deməli, analizatordan keçən işığın intensivliyi 

analizatorla  polyarizatorun  bas  kəsik  müstəviləri  arasında  əmələ  gələn  bucağın  kosinusunun 

kvadratı ilə düz mütənasib olaraq dəyişir. Bu Malyus qanunudur. Sonuncu düsturdan göründüyü 

kimi,  kristalın  oxları  paralel  olduqda  (



=0°)  ekranda  intensivlik  maksimum,  perpendikulyar 

olduqda  (



=  90°)  isə  sıfır  olur.  Bu  halda  analizatordan  işıq  keçməyəcəkdir.  Göründüyü  kimi, 

analizatordan çıxan işığın  intensivliyi  təbii  işığın intensivliyinin  yarısından çox olmur.  İndi  iki 

turmalin  kristalı  ilə  aparılan  təcrübənin  nəticəsini  izah  edək.  Turmalin  kristalı  təbii  işığı  xətti 

polyarlaşmış işığa çevirir. Xətti polyarlaşmış işıqda elektrik vektorunun yerləşdiyi müstəvi