‘’fizika’’ fakulteti optika fanidan

Muvozanat vaziyatda tutib turuvchi kuchlar

_.

Bu kuch elastiklik kuchi xarakteriga ega bo‘lishi kerak. b - elastik bog‘lanishga tegishli doimiy. r - elektronning muvozanat holatdan siljishi. r - elektronning muvozanat siljishi.

Tormozlovchi kuch. Haqiqatdan tebrantirilgan elektron o‘z energiyasini asta sekin sochadi va tebranish amplitudasi vaqt o‘tishi bilan kamayadi. Shunday qilib tebranish qat’iy garmonik bo‘lmay sunuvchi tebranish deb qarash kerak. Har qanday holda ham tebranish amplitudasi kamayadi va binobarin elektron harakatiga tormozlovchi (disipativ) kuch ta’sir ko‘rsatadi. Demak, elektronga ta’sir etuvchi ikkinchi kuch sifatida qarshilik kuchini ya’ni tormozlash kuchini kiritamiz:

g- muhitning xossalariga bog‘liq koeffitsiyent.

Majbur etuvchi kuch. Muhitda tarqaluvchi yorug‘lik to‘lqini ta’sirida elektronlar majburiy tebranish qiladi. Yorug‘lik to‘lqini ta’sirini bu to‘lqinning elektr maydoni kuchlanganligi aniqlaydi. Yа’ni elektronga eE kuch ta’sir qiladi deb hisoblaymiz.

Ta’sir qiluvchi kuchlar to‘g‘risida yuqorida ko‘rsatilgan farazlarni kilgach, elektron uchun Nyutonning harakat tenglamasini yozaolamiz:

(5.12)

Bu tenglama majburiy tebranishlarning harakat tenglamasidir. Bu tenglamani yechib, r ni binobarin, ni aniqlaymiz va demak, ni atomning doimiylari tashqi maydonning sh chastotasi funksiyasi sifatida topamiz, ya’ni dispersiya masalasini yechamiz (5.12). Agar qarshilik kuchi nazarga olinmasa, ya’ni g= 0 deb hisoblansa, elektronlarning majbur etuvchi kuch ta’sirida qiladigan harakatining asosiy xususiyatlarini topish ancha oson. Yorug‘lik to‘lqinining Е maydonini sh chastotaning sodda sinusoidal funksiyasi deb, ya’ni sinsht deb hisoblash mumkin. g=0 deb faraz qilib, (5.12) tenglamaning ikkala tomonini m ga bo‘lib yuborsak, tenglama