Fizika va astronomiya asoslari



Yüklə 6,19 Mb.
səhifə15/87
tarix08.02.2023
ölçüsü6,19 Mb.
#100481
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   87
asasasasasax cvbfhtymhjkuol

REJA:
Mоddiy nuqtalar sistеmasining harakati.
Massalalar markazi.
O`zgaruvchan massali jism harakati.
Rеaktiv harakat.
Elastik va nоelastik to`qnashishlar.
Butun оlam tоrtish qоnuni.
Kеplеr qоnunlari.
Gravitatsiоn maydоnda bajarilgan ish.
Kоsmik tеzliklar.
Vaznsizlik.


Mоddiy nuqtalar sistеmasining harakati.
Олдинги мавзуда импульсни сақланиш қонунини ўрганганимизда моддий нуқталар системаси иборасини ишлатдик. Энди моддий нуқталар системаси билан яқинроқ танишайлик n-та ўзаро таъсирлашувчи моддий нуқталар тўплами, моддий нуқталар системаси ёки механик система деб аталади. Моддий нуқталар системасининг ҳаракатини бир бутун система ҳаракати деб тушуниш учун системани характерловчи бир неча тушунчалар киритайлик:
1) Моддий нуқталар системасининг массаси (mc) шу системага кирувчи барча моддий нуқталар массаларининг йиғиндисига тенг, яъни:
(1)
2) Моддий нуқталар системасининг масса маркази деганда фазонинг шундай нуқтаси олинадики, ушбу нуқтанинг вазияти координата бошига нисбатан
(2)
радиус-вектор билан аниқланади.
3) Масса марказининг тезлиги (мм). Моддий нуқталар системаси масса марказининг радиус-векторидан биринчи тартибли ҳосила олсак, масса марказининг тезлиги (мм) ни топамиз, яъни

mi i = Рi импульсга тенг эканлигини ҳисобга олсак, масса марказининг тезлиги
(3)
бундаги
(4)
системани ташкил этувчи моддий нуқталар импульсларининг вектор йиғиндисидир.(3) ни
(5)
кўринишида ёзайлик. Демак, система массаси билан система масса маркази тезлигининг кўпайтмаси моддий нуқталар системасининг импульси деб аталади.
4) Cистемани ташкил этувчи моддий нуқталар орасидаги таъсир этувчи кучларни ички кучлар деб аталади. Моддий нуқталар системаси барча ички кучларининг тўлиқ йиғиндиси нолга тенг.
Системага тааллуқли бўлмаган жисмлар томонидан системадаги жисмларга таъсир этувчи кучларни ташқи кучлар деб аталади. Ташқи кучлар таъсир этмайдиган моддий нуқталар системаси берк система деб аталади.


(6)
ва (4) тенгламалардан фойдаланиб:
(7)
деб ёзиш мумкин. (7) ифодадан кўринадики, системанинг масса маркази моддий нуқтадек ҳаракат қилар экан. Аслида, бу ерда системанинг ҳамма массалари мужассамлашган ва системага таъсир этувчи куч, ҳамма ташқи кучларнинг геометрик йиғиндисига тенгдир. (7) тенглама эса масса марказининг ҳаракат қонунини ифодалайди.

Yüklə 6,19 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   87




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə