Shartli bog‘lanishlar hosil bo4lishida po‘stloq osti tuzilmalarining roli: Shartli bog'lanishlarning joyini aniqlash uchun bosh miyaning ayrim
qismlarini olib tashlagan holda shartli reflekslar usulidan foydalaniladi.
Bunday tajribalar har xil hayvonlarda o'tkazilgan.
Tajribalardan m a’lum bo'lishicha, bosh miya k atta yarim sharlari
po'stlog'i bo'lmagan hayvonlarda ham juda oddiy shartli reflekslar hosil
qilish mumkin ekan, lekin bu reflekslar juda qiyinlik bilan hosil bo'ladi.
Bosh miya po'stlog'i olib tashlangan it tajriba olib borayotgan laborantni
anchagacha tanimagan, mustaqil ravishda ovqat yeya olmagan, ovqat
yeb bo'lib, chuqur uyquga ketgan, butunlay qimirlay olmay qolgan va
hokazo.
Shatli refleks hosil boiishida miya po‘stlog6i va po‘stloq osti tuzilmalari funksional holatining o6zgarishi: Shartli refleks hosil qilinganda miya
p o 's tlo g 'i hujayralarining qo'zg'aluvchanligi ortadi, elektroensefa-
logramma (EEG) o'zgaradi, dominanta vujudga keladi.
S hartli refleks hosil qilingan d astlabk i d avrd a miya p o 's tlo g 'i
hujayralarida bioelektrik faollik ortadi, neyronlar faollashadi. Shartli
refleks hosil bo'lishi jarayonida ta ’sirlovchilarga javob tabiati o'zgaradi.
Chamalash refleksining ahamiyati: Shartli refleks hosil qilishda
chamalash (oriyentirlash) refleksining ahamiyati juda katta, bu refleksni
I.P. Pavlov «Nima degan?» deb atagan.
Chamalash refleksi turlicha namoyon bo'ladi. Tashqi muhitning bir
oz o'zgarishi bosh, ko'z, quloq, butun gavdani ta ’sir berilgan tomonga
qarab aylantiruvchi muskul harakatini paydo qiladi. Ayni vaqtda ko'z
qorachig'i kengayadi, yurak qon tomir sistemasi, nafas olish sistemasida
o'zgarish yuzaga keladi, elektrik faollik o'zgaradi. Terining qarshilik
ko'rsatishi kamayadi va hokazo.
72
www.ziyouz.com kutubxonasi