اوْنا يئمير. (براي او مناسب نيست) 3- ساييدن، صاف كردن. 4- حق كسي را خوردن و پس ندادن. يئمه‌لي (yeməli) : خوردني، خوراك، غذا. يئميشان (yemişan) = يئميشَك (yemişək) : نام درختچه‌اي سردسيري كه ثمرش مانند ميوة گيلاس ولي كوچكتر است. يئيه (yeyə) : صاحب، آنكه دارنده و خورندة مال خود باشد. يئيه‌ر-دوْيماز (yeyər doymaz) : آنكه بخورد و سير نشود، پرخور تنبل. يئييجي (yeyici) : 1- انگل روده. 2- جانوري خيالي كه درون آدمي را مي‌خورد. 3- خوره، بيماري خوره. يئييلمك (yeyilmək) : 1- خورده شدن. 2- ساييده شدن. يئييم (yeyim) : 1- خوراك، آذوقه. 2- يك وعده غذا. يئييم-ايچيم (yeyim-içim) : خوردني و نوشيدني، خورد و خوراك. يئييمسيز (yeyimsiz) : بدون غذا، گرسنه. يئيينتي (yeyinti) : خوره، جذام، بيماري خوره.
يئپره‌مك
|
yeprəmək
|
: بر اثر كهنگي از هم گسيختن، پوسيده و فرسوده شدن. (شش) يئپريك (yeprik) = يئپيريك (yepirik) : فرسوده، پاره پوره، پوسيده. يئپيريلمك (yepirilmək) : فرسوده و پاره پوره شدن.
|
يئپه‌لَك
|
yepələk
|
= يئپه‌نَك (yepənək) : باد ملايم، نسيم. (← يئل، يئلپه‌لك) يئپه‌له‌مك (yepələmək) : به باد دادن، در مسير هوا قرار دادن.
|
يئت
|
yet
|
: فعل امر از مصدر «يئتمك» (رسيدن) يئتدي (yetdi) : هفت، عدد 7 (به اعتقاد قدما كودكان در سنّ هفت سالگي به عقل و فهم مي‌رسند.) يئتديده اؤرگنمه‌يه‌ن يئتميشده اؤرگنمز. (آنكه در هفت سالگي نياموزد، در هفتاد سالگي نخواهد آموخت.) يئتدي قارداش (yetdi qardaş) : هفت برادر، نام هفت ستاره در آسمان. يئتمَز (yetməz) : نارس، آنچه كه نرسد. يئتمك (yetmək) : 1- رسيدن، به مقصد رسيدن. 2- رسيدن ميوه و امثال آن. يئتميش (yetmiş) : هفتاد، عدد 70 يئتيرْتْمك (yetirtmək) : رساندن، رسانيدن. يئتيرمك (yetirmək) : رسيدن، به مقصد رسيدن. 2- رسيدن ميوه و امثال آن. يئتيريلمك (yetirilmək) : رسانده شدن، ابلاغ شدن. يئتيشديرمك (yetişdirmək) : رساندن، رسانيدن. يئتيشمك (yetişmək) : 1- به مقصد رسيدن. 2- رسيدن ميوه و امثال آن. 3- رسيدگي كردن، ياري رساندن، سر پرستي كردن. 4- وصل شدن. 5- كفايت كردن، به اندازة كافي و به همه رسيدن سهميه و مانند آن. يئتيك (yetik) : رسيده، ميوة رسيده، حيوان حامله كه زمان زاييدنش فرا رسيده باشد. يئتيكلَشمك (yetikləşmək) : رسيده شدن ميوه، پا به زا شدن حيوان. يئتيكليك (yetiklik) : رسيده بودن، پا به زا بودن.
|
يئتيم
|
yetim
|
: يتيم، بي سرپرست. يئتيم-يئسّير (yetim-yessir) : يتيم، بيچاره و گرفتار
|
يئد
|
yed
|
: فعل امر از مصدر «يئدمك» (رسيدن) (← يئت) يئدميش (yedmiş) : عدد 70 (← يئت، يئتميش) يئدّي (yeddi) : عدد 7 (← يئت، يئتدي)
|
يئر
|
yer
|
: 1- زمين، خاك. 2- كرة زمين، زمين پهن و گسترده. 3- جا، مكان، منطقه و جايگاه. 4- فعل امر از مصدر «يئرمك» يا «يئريمك» (پهن كردن، حركت كردن) 5- مجازاً به معني رختخواب. 6- قسمت، تكه، شقّه. 7- زمينه، زمينة قالي و امثال آن. 8- ظرفيت و گنجايش. 9- شناختن، به جا آوردن. يئرينه يئتيرتميرم. (نمي‌شناسم) 10- فعل امر از مصدر «يئرمك» (تكان دادن). نندي‌يي يئر. (گهواره را تكان بده.) 11- رختخواب. يئر آتماق (yer atmaq) : رختخواب انداختن. يئر آچماق (yer açmaq) : 1- جا باز كردن. 2- زمينه را براي پيشرفت خود مساعد نمودن. يئر توتماق (yer tutmaq) : 1- جا گرفتن، مسكن گزيدن. 2- جا گرفتن،گنجيدن. 3- آرامش يافتن. 4- جا افتادن موضوع، استقرار يافتن. 5- ته نشين شدن دُرد مايعات. يئر توتماميش (yer tutmamış) : 1- آب دُرد آلود كه صاف نباشد. 2- آدم جا نگرفته، سبك و نا موقّر. يئر چكيمي (yer çəkimi) : جاذبة زمين، جايي كه بطور مرموز انسان يا حيواني را ببلعد. يئر داناق (yer danaq) : دانة روي پوست بدن، تاول و دمل كوچك روي پوست. يئر دؤيمك (yer döymək) : 1- زمين را كوبيدن. 2- در غياب كسي او را تهديد كردن، تهديد غيابي، اولتيماتوم. يئر سالماق (yer salmaq) : 1- اتراق كردن، مقيم شدن. 2- رختخواب انداختن. يئر سؤكَن (yer sökən) : خيش، گاو آهن. يئرسيز (yersiz) : 1- بدون جا و مكان. 2- بي موقع، نابهنگام. 3- آدم سبك و ناموقّر. يئرغان (yerğan) = يئرغين (yerğin) : زمين پهن و گسترده، دشت. يئر قاشّيماغى (yer qaşşımağı) = يئر قايماغى (yer qaymağı) : اسفنج، برآمدگيهاي سطحي زمين. يئر قورداغى (yer qurdağı) : كرم زميني. يئر كوپّوسو (yer kuppusu) : 1- خر خاكي، نام جانوري كوچك كه در ماسه زار لانه مي‌سازد و حشرات را به دام مي‌اندازد. 2- مورچه خور. 3- كرم ابريشم. يئر گؤبه‌لَك (yer göbələk) = يئر گؤپه‌لَك (yer göpələk) : برآمدگي كوچك زمين كه در آنجا قارچ روييده باشد. يئرلَشديرمك (yerləşdirmək) : جا دادن، مقيم ساختن. يئرلَشمك (yerləşmək) : جا گرفتن، مقيم شدن. يئرلَشمه‌لي (yerləşməli) : جا گرفتني، گنجاندني. يئرلَشيك (yerləşik) : مقيم، اسكان يافته. يئرلي (yerli) : 1- زمين دار، مالك. 2- بجا و مناسب. 3- ريشه دار، ثابت و محكم. 4- آدم موقّر و سنگين. 6- آدم تنبل و دير جنب. يئرمك (yermək) : پهن كردن، گستردن. يئرمه (yermə) : آنچه پهن و گسترده باشد. مانند : يئرمه بورماق (انگشتان پهن و از هم باز شده) يئره چالماق (yerə çalmaq) = يئره وورماق (yerə vurmaq) : بر زمين زدن، حريف را كوبيدن و بر زمين زدن. يئره ده‌يمك (yerə dəymək) : 1- بر زمين خوردن. 2- سرمايه و هستي خود را از دست دادن. يئر-و-يورد (yer-o-yurd) : جا و مكان، محل اقامت. يئر-و-يورد دارمانى (yer-o-yurd darmanı) : دواي گرم، داروهاي تركيبي و گياهي كه معمولاً به زن زائو مي‌دهند. يئر-و-يوردلو (yer-o-yurdlu) : 1- داراي جا و مكان، متوطّن. 2- زياد، فراوان. 3- كلّي، همگي. 4- محكم و اساسي. يئري (yeri) : از جاي خود تكان بخور، حركت كن. يئر يالى (yer yalı) : 1- تپّه‌اي كه در وسط دشت قرار گرفته و به صورت مدوّر و خرابه‌اي از آثار قديم باشد. 2- مجازاً به معني كوتاه قد و كوچولو. يئريتديرمك (yeritdirmək) : حركت دادن، گوسفندان را به چراي شبانه بردن. يئريتمك (yeritmək) : حركت دادن، راه انداختن، به چراي شبانه بردن گوسفندان. يئرّيتمك (yerritmək) : بر روي زمين پهن كردن، گستردن. يئريچَز دانيشماق (yeiçəz danışmaq) : در غياب كسي از او حرف زدن، در غياب و پشت سر از كسي گِله كردن. يئريديلمك (yeridilmək) : حركت داده شدن، به چرا برده شدن گوسفندان. يئريش (yeriş) : 1- حركت، گردش، خراميدن. 2- نحوة حركت، رفتار، روش، طرز راه رفتن. يئريشمك (yerişmək) : به صورت دسته جمعي حركت كردن. يئريم (yerim) : عمل حركت دادن، به چراي شبانه بردن گوسفندان. يئريمك (yerimək) : حركت كردن، راه افتادن، به چراي شبانه رفتن. يئرينمك (yerinmək) : از جاي خود حركت كردن، راه افتادن. يئرّيك (yerrik) : پهن و از هم باز شده. يئرّيلمك (yerrilmək) : پهن شدن. يئرّيمك (yerrimək) : پهن و گسترده شدن. يئريندن چيخماق (yerindən çıxmaq) : 1- از جاي خود در رفتن. 2- خود خواه و متكبّر شدن. يئريندن سيچيراماق (yerindən sıçıramaq) : 1- از جاي خود حركت كردن. 2- به سنّ بلوغ رسيدن نوجوانان. يئرينه (yerinə) : در عوضِ، به جايِ. يئرينه يئتيرْتْمك (yerinə yetirtmək) = يئرينه گتيرمك (yerinə gətirmək) : 1- به جا آوردن، انجام دادن. 2- شناختن. يئر-يئر ائدمك (yer-yer edmək) : جا جا كردن، در يك مكان جا نگرفتن.
|
يئرّي
|
yerri
|
: 1 - فعل امر از مصدر «يئرّيمك» (ذوب شدن، آرد و آسياب شدن) 2- زبر، خشن. يئرّيتديرمك (yerritdirmək) : 1- ذوب كردن. 2- آسياب كردن. يئرّيتمك (yerritmək) : 1- ذوب كردن، داغ كردن. 2- خرد كردن، آسياب كردن. يئرّيلمك (yerrilmək) : 1- ذوب شدن. 2- آرد شدن، آسياب شدن.
|
يئريك
|
yerik
|
: بهتر، خوب‌تر. (قنقري خلج. ← يئي، يئيرَگ)
|
يئز
|
yez
|
: فعل امر از مصدر «يئزمك» (نرم كردن) (شش) (← از و ائز) يئزمك (yezmək) : آسياب كردن، نرم كردن. يئزيلي (yezili) : نرم شده، آسياب شده.
|
يئكّه
|
yekkə
|
: 1- يكه، بي همتا. 2- بزرگ و گنده. (← يك، يكّه)
|
يئگ
|
yeg
|
: خوب، به، بهتر. (← يئي) يئگرَگ (yegrəg) : بهتر، خوب تر. يئگين (yegin) : بهترين. يئگين آت (بهترين اسب)
|
يئل
|
yel
|
: 1- باد، نسيم. 2- باد معده. 3- باد بدن، دردهاي مسري يا ناگهاني، رماتيسم، استخوان درد. يئل آيريلماق (yel ayrılmaq) : خارج شدن باد معده. يئل اپه‌له (yel əpələ) : نسيم، باد ملايم. يئل اپه‌له‌مك (yel əpələmək) : خشك شدن به وسيلة باد يا نسيم، برچيده شدن رطوبت. يئل اسمك (yel əsmək) : وزيدن باد يا نسيم. يئل اوتان (yel utan) = يئل اوتَن (yel ütən) : نوعي قمري كوچك، نام پرنده‌اي كه پرندگان كوچك را شكار مي‌كند؛ معمولاً در فضا بدون حركت مي‌ايستد و به اعتقاد گروهي فقط باد مي‌بلعد. يئلپان (yelpan) : نام گياهي از خانوادة چمن. يئلپه‌لَك (yelpələk) : 1- باد، نسيم. 2- تكان خوردن به وسيلة باد يا نسيم. يئلپه‌له‌مك (yelpələmək) : خشك شدن در مسير باد يا نسيم. يئلپيك (yelpik) : 1- بادزن، بادبزن. 2- باد زدن، وزش نسيم. يئلپيكله‌مك (yelpikləmək) : باد زدن به وسيلة بادبزن. يئل چالماق (yel çalmaq) : بيمار شدن حيوان سواري به خاطر فعاليت و عرق ريختن. يئل قوْوان (yel qovan) : قاصدك. يئل گـؤتورمك (yel götürmək) : 1- بلند شدن چيزي به وسيلة باد. 2- باد غرور در سر افتادن، مغرور و خود خواه شدن. يئللَنمك (yellənmək) : 1- باد دار شدن بدن، مريض شدن. 2- در معرض باد قرار گرفتن. 3- ورم كردن، نفخ كردن. 4- سرايت كردن بيماري. يئلله‌مك (yelləmək) : باد زدن، با بادبزن باد زدن و خنك كردن. يئللي (yelli) : 1- باد دار، مغرور. 2- باددار، حيوان مريض كه به بيماري مسري گرفتار باشد. يئلَن (yelən) : لتف، چادر بادگير، تخته چادري كه در اطراف چادر اصلي قرار مي‌گيرد تا از نفوذ باد در درون چادر جلو گيري كند. يئله وئرمك (yelə vermək) : 1- به باد دادن، در مسير باد و نسيم قرار دادن خرمن گندم و امثال آن. 2- نابود كردن، از بين بردن مال و ثروت. 3- خارج كردن باد معده. يئلينتي (yelinti) : آنچه جلو باد را بگيرد، لتف، گرمن. يئل-يئپه‌لك (yel-yepələk) = يئل-يئپه‌نَك (yel-yepənək) : نسيم، بادي كه برگها و سر شاخه‌هاي درختان را بجنباند.
|
يئلْخي
|
yelxi
|
: 1- اسب بدون زين و لگام. (← يال3، يالخي) 2- رمة اسب (← ائل، ائلخي) (شش)
|
يئلين
|
yelin
|
= يئلينگ (yeling) : پستان، پستان بزرگ حيواناتي چون گاو و گوسفند.
|
يئمسه‌مك
|
yemsəmək
|
: لنگيدن. (← اؤمس، اؤمسه‌مك)
|
يئن
|
yen
|
(1) : فعل امر از مصدر «يئنمك» (پياده شدن) (← ائن1) يئنديرمك (yendirmək) : پياده كردن. يئنمك : پياده شدن. يئنيش (yeniş) : شيب، محل شيبدار.
|
يئن
|
yen
|
(2) : عرض، پهنا. (← ائن2) يئنلي (yenli) : عريض، پهناور.
|
يئن
|
yen
|
(3) : چهره، رو، مقابل چهره، جالب توجّه، آنچه كه انسان به آن رو كند و گرايش نشان دهد. (← اؤن، اون، يؤن) يئن ائدمك (yen edmək) : توجّه كردن، رو به سويي نهادن. يئنگي (yengi) : نو، جديد، تازه، قابل توجّه. يئنگي ايل (yengi il) : سال آينده، سال جديد. يئنگي باشدان (yengi başdan) = يئنگيدَن (yengidən) : از نو، مجدّداً، دو باره. يئنگي دونيا (yengi dünya) : دنياي جديد، قارّة آمريكا. يئنگيسي ايل (yengisi il) : دو سال آينده، 2 سال ديگر. يئنگيلَشديرمك (yengiləşdirmək) : تازه تر كردن. يئنگيلَشمك (yengiləşmək) : تازه تر شدن. يئنگيلَنمك (yengilənmək) : تازه شدن، نو شدن. يئنگيله‌مك (yengiləmək) : تازه كردن، لباس نو پوشيدن. يئنگيليك (yengilik) : تازگي.
|
يئي
|
yey
|
: خوب، به، نيكو. (← يئگ) يئيتَر (yeytər) = يئيرَگ (yeyrəg) : بهتر، نيكو تر. يئيدَن يئي (yeydən yey) : بهترين بهترها، عالي و بسيار خوب. يئيلاق (yeylaq) : ييلاق، جايگاه خوب، محل تابستاني. (← ياي3، يايلاق) يئيلَشمك (yeyləşmək) : بهتر شدن. يئيليك (yeylik) : بهتري، خوبي.
|
يتيم
|
yətim
|
: تنها، يتيم، آنكه پدر يا مادرش فوت شده باشد. يتيمَك (yətimək) : نام غذايي كه فقط از بادنجان و روغن تهيّه شود. يتيمليك (yətimlik) : تنهايي، يتيمي. يتيم-يسّير (yətim-yəssir) : يتيم، مادر مرده، بيچاره و گرفتار.
|
يخ
|
yəx
|
: 1- يخ. 2- سرما، سردي. (از ريشة مصدري «يخمك» يا «ياخماق» (نزديك شدن است؛ به اعتبار نزديك و منجمد شدن. ← ياخ) يخشي (yəxşi) : جاذب، خوب، نيكو. (← ياخ، ياخچي) يخله‌مك (yəxləmək) : يخ بستن، منجمد شدن. يخه (yəxə) : يقه، گريبان. (← ياخ، ياخا) يخه تيريش (yəxə tiriş) = يخه تيليش (yəxə tiliş) : گريبان دريده. يخه‌له‌مك (yəxələmək) : 1- گريبان كسي را گرفتن. 2- خيلي به كسي نزديك شدن. يخه‌لي (yəxəli) : يقه دار، گريبان دار. يخين (yəxin) : نزديك. يخينلَشديرمك (yəxinləşdirmək) : به هم نزديك‌تر كردن. يخينلَشمك (yəxinləşmək) : به هم نزديك شدن. يخينليك (yəxinlik) : 1- نزديكي، نزديك بودن. 2- قوم و خويشي. يخينليكده (yəxinlikdə) : به همين زوديها.
|
يخني
|
yəxni
|
: آبگوشتي كه با گرجه، پياز و … درست شده باشد.
|
يدَك
|
yədək
|
: 1- اسب ذخيره، اسب يدك. 2- دنباله رو.
|
يسير
|
yəsir
|
= يسّير (yəssir) = يسّيل (yəssil) : 1- بيچاره، گرفتار. 2- يتيم، مادر مرده، عزادار. (اصل كلمه «ياسير» يا «ياسيل» از ريشة «ياس» (عزا) گرفته شده است. ← ياس)
|
يغير
|
yəğir
|
: زخم، زخم شديد، زخم پشت و بين دو شانة اسب يا الاغ. (← ياغير)
|
يقّه
|
yəqqə
|
: يخه، گريبان. (← ياخ، ياخا) يقّه‌لشمك (yəqqələşmək) : 1- يخة همديگر را گرفتن. 2- خيلي نزديك شدن. يقّه‌له‌مك (yəqqələmək) : 1- يخة كسي را گرفتن. 2- خيلي نزديك شدن. يقّه‌لي (yəqqəli) : پيراهن يخه دار. يقّه‌ليك (yəqqəlik) : پارچه‌اي كه براي يقه و دور گردن مناسب باشد.
|
يقّير
|
yəqqır
|
: زخم پشت حيوان. (← ياغير)
|
يقين
|
yəqın
|
: نزديك. (← ياخ، ياخين)
|
يك
|
yək
|
: (ف) 1- عدد 1، يك. (به تنهايي كاربرد ندارد) 2- درجة يك، خوب و نيكو. 3- مجازاً به معني دائم و پشت سر هم. يك پَخ (yək pəx) : 1- يك مرتبه. 2- همه، همگي. 3- پشت سر هم، بطور مداوم. يك تاخت (yək taxt) : دائم تاختن، پشت سر هم دويدن. يك چير (yək çir) : دائم، لاينقطع. يك چير آغلاماق (yək çir ağlamaq) : دائم گريه كردن كودك شير خواره. يك قير (yək qir) = يقّير (yəqqir) : (متشكّل از : (يك (فارسي) + قير (خط مرزي) تركي) 1- در يك رديف، مستقيم. 2- ناگهان، يك مرتبه. يك گير (yək gir) = يك گيرْد (yək gird) : در يك جا گرد شده، جمع، متّحد. يك لا (yək la) : 1- يك لا، يك لايه. 2- از هم جدا، پاره و از هم شكافته. يكّه (yəkkə) : 1- تك، بي‌همتا. 2- قوي هيكل، بزرگ و گنده. 3- يك تنه، به تنهايي. يكّه پوك (yəkkə puk) : يك مرتبه، ناگهان، انفجار ناگهاني، اتّفاق ناگهاني. يكّه كوپ (yəkkə kup) : ناگهان وارونه شدن، يك مرتبه سر نگون شدن و از بين رفتن. يك هنه (yək hənə) : يك نفسه، سريع، بسرعت دويدن يا كاري را انجام دادن. يك هوْو (yək hov) = يكّوْو (yəkkov) = يهوْو (yəhov) : يك هو، ناگهان. يكون (yəkun) = يگون (yəgun) : يك جا جمع شده، حاصل جمع.
|
يله
|
yələ
|
: كج، اريب، يك طرفه. (اصل كلمه «يالا» از ريشة «يال» (تپّه) است؛ به اعتبار كج و منحني بودن تپّه.) يله-يله گئدمك (yələ-yələ gedmək) : كج كج راه رفتن، افتان و خيزان رفتن.
|
يهَر
|
yəhər
|
: زين اسب. (بول وئردي)
|
ييف
|
yıf
|
: نفس، دم. (← اوف، اوفورمك) ييفيرماق (yıfırmaq) : دميدن، فوت كردن.
|
ييغ
|
yığ
|
: فعل امر از مصدر «ييغماق» (جمع و جور كردن) ييغماق (yığmaq) : 1- جمع كردن، مرتّب كردن. 2- انبار كردن، روي هم انباشتن. 3- چيدن، برداشت كردن. ييغيريق (yığırıq) : هنگام مغرب كه انسانها و جانوران براي خوابيدن در يك جا جمع مي‌شدند. ييغيشديرماق (yığışdırmaq) : 1- جمع و جور كردن. 2- انبوه كردن. ييغيشيق (yığışıq) : جمع و جور. ييغيلماق (yığılmaq) : 1- جمع شدن، مرتّب شدن. 2- روي هم انباشته شدن، انبوه گشتن. 3- كوتاه شدن، كوچك شدن. ييغيلـی (yığılı) : 1- جمع شده، مرتّب. 2- روي هم انباشته شده. ييغييناق (yığınaq) : 1- جمع و جور، مرتّب. 2- محفل، مجلس. ييغينجاق (yığıncaq) : 1- جمع و جور، متراكم و فشرده. 2- مجلس، جلسه.
|
ييق
|
yıq
|
: فعل امر از مصدر «ييقماق» (بر زمين زدن) (← ييخ) ييقماق (yıqmaq) : بر زمين زدن، حريف را شكست دادن. ييقيلماق (yıqılmaq) : بر زمين خوردن، شكست خوردن.
|
ييرْت
|
yırt
|
: فعل امر از مصدر «ييرْتماق» (پاره كردن) ييرْتماق (yırtmaq) : پاره كردن، دريدن، شكافتن. ييرتيجي (yırtıcı) : پاره كننده، درنده، وحشي. ييرتيق (yırtıq) : پاره، دريده شده. ييرتيق-پيرتيق (yırtıq-pırtıq) : پاره پوره. ييرتيلماق (yırtılmaq) : پاره شدن. ييرتيلى (yırtılı) : پاره شده.
|
يي
|
yi
|
(1) : بو، رايحه. يي–پار (yi-par) : بو، رايحه، بوي خوش. ييلَنمك (yilənmək) : بو گرفتن، بو دادن. ييله‌مك (yiləmək) : بوييدن، بو كشيدن. ييله‌نيق (yiləniq) : گنديده، بد بو.
|
يي
|
yi
|
(2) : دوك نخ ريسي. (شش)
|
ييف
|
yif
|
: صداي دميدن و فوت كردن. ييفيرمك (yifirmək) : دميدن، فوت كردن.
|
ييگ
|
yig
|
: دوك نخ ريسي. (شش) (← ايي1)
|
ييگدير
|
yigdir
|
: ايگدر، نام طايفه‌اي از طوايف قديم تركان كه امروزه گروهي از آنها در ايل عمله قشقايي ساكن‌اند؛ ضمناً ايگدير (ييگدير) نام شهري است در كشور تركيه.
|
ييگيد
|
yigid
|
: جوان، جوانمرد. (ريشة كلمه از «يئگ» (خوب) است.) ييگيدليك (yigidlik) : جواني، جوانمردي.
|
ييگيرمي
|
yigirmi
|
: بيست، عدد 20 (شش)
|
ييغ
|
yiğ
|
: جمع كن. (← ييغ) ييغمك (yiğmək) : جمع كردن، فشرده كردن. ييغه (yiğə) = ييخه (yixə) = ييقّه (yiqqə) : 1- يخه، گريبان. (← ياخ، ياخا) 2- فشرده، نزديك به هم. ييغيريق (yiğiriq) : هنگام غروب، زمان جمع شدن انسانها يا جانوران در جايگاه خود. ييغيشديرمك (yiğişdirmək) : جمع و جور كردن. ييغيناق (yiğinaq) : جمع و جور، مرتّب.
|
ييغاج
|
yiğac
|
: 1- درخت. 2- چوب. (شش) (← آغ2، آغاج)
|
ييهه
|
yihə
|
: صوتي است كه جهت دفع شتر يا گاو بر زبان آورند.
|
ييكّي
|
yikki
|
: دو، عدد 2 . (شش) (← ايكّي)
|
ييل
|
yil
|
: سال، سنه. مجموع 365 روز سال. (شش) (← ايل) ييلان (yilan) : مار. (شش) ييلان آغيسـی (yilan ağısı) : زهر مار. ييلان قاسّيغـی (yilan qassığı) : نوعي از انواع مارمولك. ييلغين (yilğin) : درخت گز. (شش) ييلديريم (yildirim) : صاعقه. ييليشمك (yilişmək) : ييليگ (yilig) : مغز استخوان.
|
ييلخي
|
yilxi
|
: 1- اسب، اسب بدون زين و يراق. (← يال، يالخي) 2- گلة اسب، رمه. (← يال، يالخى و ائل، ائلخي)
|
يينگه
|
yingə
|
: سوزن. (شش)
|
ييپ
|
yip
|
: بند، نخ، طناب. (شش)
|
ييپليك
|
yiplik
|
: ريسمان، نخ.
|
ييق
|
yiq
|
: فعل امر از مصدر «ييقمك» (بر زمين زدن) (← ييق) ييقيلمك (yiqilmək) : بر زمين خوردن.
|
ييقّه
|
yiqqə
|
: يقه، گريبان. (← ياخ، ياخا و ييغ)
|
يير
|
yir
|
(1) : 1- شعر. 2- آواز. ييرچي (yirçi) : 1- آواز خوان، خواننده. 2- شاعر. ييرلاغان (yirlağan) : آواز خوان. ييرلاماق (yirlamaq) = ييرله‌مك (yirləmək) : آواز خواندن. ييرلَتمك (yirlətmək) : به آواز خواني واداشتن. ييرلشمك (yirləşmək) : به صورت دسته جمعي آواز خواندن.
|
يير
|
yir
|
(2) : 1- تلفّظي از كلمة «يئر» (زمين) (← يئر) 2- فعل امر از مصدر «ييرمك يا ييره‌مك» (تكان دادن، حركت دادن) ييراق (yiraq) : 1- دور، فاصله دار. 2- سرزمين گسترده و پهن. ييراماق (yiramaq) : تكان دادن. ييرغالاتماق (yirğalatmaq) : جنباندن، تكان دادن. ييرغالاماق (yirğalamaq) : جنباندن. ييرغالانماق (yirğalanmaq) : 1- تكان خوردن، جنبيدن. 2- با ناز راه رفتن، خراميدن. ييرگَنمك (yirgənmək) : تكان خوردن درون آدمي، حالت تهوّع داشتن، تنفّر و دوري جستن. ييرمك (yirmək) : 1- تكان دادن گهواره و مانند آن. 2- پهن كردن، از هم باز كردن. ييره‌له‌مك (yirələmək) = ييره‌مك (yirəmək) : جنباندن، تكان دادن. يير-يير قوْخماق (yir-yir qoxmaq) : بوي زمين مرطوب گرفتن، بوي بد و متعفّن داشتن.
|
ييرْت
|
yirt
|
: فعل امر از مصدر «ييرْتْمك» (پاره كردن) (← ييرْت) ييرتيلمك (yirtilmək) : پاره شدن.
|
ييس
|
yis
|
: بو، رايحه. (شش. ← يي1) ييسّ-و-پار (yiss-o-par) : 1- بو، رايحه. 2- بو و خاصيت.
|
ييت
|
yit
|
(1) : سگ. (شش) ييت انيگي (yit ənigi) : توله سگ.
|
ييت
|
yit
|
(2) : فعل امر از مصدر «ييتمك» (گُم شدن) (شش) ييتمك (yitmək) : گم شدن. ييته‌له‌مك (yitələmək) : هل دادن، فشار دادن، بيرون كردن. ييتيرمك (yitirmək) : گم كردن. ييتيك (yitik) : گم شده، ناياب شده.
|
ييتّي
|
yitti
|
: تيز، برنده. (شش)
|
ييـو
|
yiv
|
: 1- دوك نخ ريسي. 2- پيچ، تاب. (← يي2) ييـو وئرمك (yiv vermək) : پيچ و تاب دادن.
|
ييخ
|
yix
|
: 1- صوتي است كه براي خواباندن و يا طرد كردن حيواناتي چون شتر و بُز ادا مي‌كنند. 2- فعل امر از مصدر «ييخمك» (بر زمين زدن) ييخديرمك (yixdirmək) : سر كوب كردن، افكندن، به وسيلة ديگري بر زمين زدن. ييخمك (yixmək) : بر زمين زدن، خواباندن، غلبه كردن بر حريف. ييخيرْتْمك (yixirtmək) : 1- خواباندن، غلبه كردن بر حريف. 2- ويران كردن، خراب كردن. ييخيق (yixiq) : 1- سقوط كرده، در پايين قرار گرفته. 2- بر زمين خورده، سرنگون، ويران، خراب. ييخيلمَز (yixilməz) : سقوط ناپذير، محكم. ييخيلمك (yixilmək) : بر زمين خوردن، افتادن. ييخيله-دوش (yixilə-düş) : افتان و خيزان. ييخيلي (yixili) : سرنگون شده، بر زمين خورده، ويران گشته. ييخينْتي (yixinti) : خرابه، مخروبه، ساختمان خراب شده.
|
يييدير
|
yiydir
|
: نام طايفه‌اي از ايل عمله قشقايي. (← ايگدير و ييگدير)
|
ييييد
|
yiyid
|
: جوان، جوانمرد. (شش← ايگيد و ييگيد)
|
ييييرمي
|
yiyirmi
|
: بيست، عدد 20
|
يوْ
|
yo
|
: نه، نه خير. (جواب منفي) (← يوْو) يوْ خئير (yo xeyr) : نه، نه خير.
|
يوْغ
|
yoğ
|
: در تركي قديم به شكل «يوق» (برجسته، بالا آمده، ضخيم) است؛ امّا در تركي قشقايي به تنهايي كاربرد ندارد. (← يوق) يوْغور (yoğur) : 1- فعل امر از مصدر «يوْغورماق» (خمير كردن، مخلوط كردن) 2- چاق، شجاع و تنومند. 3- درشت اندام و بد تركيب. يوْغورت (yoğurt) = يوْغورد (yoğurd) : ماست. (اختلاط شير و ماية ماست.) يوْغورت بولان (yoğurt bulan) = يوْغورت بولايان (yoğurt bulayan) = يوْغورت چالان (yoğurt çalan) : 1- آنكه ماست درست كند، ماست بند. 2- كرم نوروزي، گربه نوروزي. يوْغورت چوْوولو (yoğurt çovulu) : نوعي چويل (گياهي معطّر) كه در ماست ريزند. يوْغورتلانماق (yoğurtlanmaq) : به ماست آلوده شدن. يوْغورتلو (yoğurtlu) : آلوده به ماست، به ماست آلوده شده. يوْغورتماق (yoğurtmaq) : خرد كردن، خمير كردن. يوْغورماق (yoğurmaq) : مخلوط كردن، خمير كردن. يوْغورولماق (yoğurulmaq) : خمير شدن، مخلوط شدن. يوْغورولو (yoğurulu) : داراي اندام ورزيده و قوي. يوْغوروم (yoğurum) : خميري كه به اندازة يك بار نان پختن درست كنند. يوْغون (yoğun) : 1- ضخيم، كلفت. 2- چاق، تنومند. يوْغون باغيرساق (yoğun bağırsaq) : رودة بزرگ. يوْغون تپ (yoğun təp) : نخ ضخيمي كه در قالي بافي بين پودها بافته مي‌شود. يوْغونلاشماق (yoğunlaşmaq) : 1- كلفت و ضخيم شدن. 2- چاق و تنومند شدن. يوْغونلوق (yoğunluq) : كلفتي، ضخامت. يوْغونماق (yoğunmaq) : چاق و فربه شدن. يوْغونموش (yoğunmuş) : چاق و چلّه. يوْغون-يومّار (yoğun-yummar) = يوْغون-يومّارا (yoğun-yummara) = يوْغون-يومّور (yoğun-yummur) : 1- چاق و تنومند. 2- شجاع و دلير.
|
يوْه
|
yoh
|
: يوغ. اصل كلمه در تركي قديم «يوق» (برجسته، بلند، ضخيم و كلفت. ← يوق) يوْها (yoha) : 1- يوغ، چوبي كه بر گردن گاو شخم زن نهند. |
