[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
104
mış gerb layihəsi təkmilləşdirildi.1993 il 19 yanvar tarixli Konstitusiya qanunu ilə Dövlət gerbinin rəngli və ağ-qara təsviri, fevralın 23-də isə Əsasnaməsi təsdiq edildi. Milli rəssamlıq sənətinin inkişafına xüsusi əhəmiyyət verilirdi. 1919 ildə nəşr olunan "Zənbur" jurnalında Azərbaycan satirik qrafıkasının banisi Əzim Əzimzadənin zamanın ictimai-siyasi problemlə ri ilə səsləşən karikatura ları dərc olunurdu. Karikatura lardan birində silahlı Denikin i, Kolçakı və Androniki c iblə rində gəzdirən ingilis qəsbkarla rı təsvir olun muşdu. Onun rəsmlərində cəhalət, nadanlıq, qaniçən erməni-daşnak quldurlarının vəhşi və iyrənc əməlləri ifşa edilird i. Bu mövzu rəssam Bəhru z Kəngərlinin də yaradıcılığ ında əhəmiyyətli yer tuturdu. Onun erməni-müsəlman münaqişəsini əks etdirən məşhur "Qaçqınlar" silsiləsi realist Azərbaycan rəssamlıq sənətinin nailiyyəti idi. Əzim Əzimzadə "Otello", "Aşıq Qərib", "Dəmirçi Gavə" tamaşaların ın bədii tərtibatı üçün dekor və geyim eskizləri hazırlamışdı. Bəhru z Kəngərli Naxçıvan teatrında "Hacı Qara", "Ölü lər", "Dağılan tifaq", "Pəri- cadu" və s. tamaşalara tə rtibat vermişdi. M illi mədəniyyətin tərəqqisi və inkişafı yolunda ilk c iddi addımla r atılmışdı. Əli bəy Hüseynzadənin "Şeyxülamın portreti" və "Bibiheybət məscidi" tabloların ı xüsusilə qeyd etmək lazımd ır. Bu dövrdə rəssamlar plakat sahəsində də diqqtəlayiq əsərlər yarat mışlar. Memarlıq və heykəltəraşlıq sənəti sahəsində də müəyyən tədbirlər həyata keçirilmişdi. Bakı Te xniki Məktəbinin nə zdində heykəltəraşlıq sinfinin aç ılması nə zərdə tutulmuşdu. 1918 ildə Bakın ın erməni-daşnak quldurla rı tərəfindən yandırılmış möhtəşəm bina ları - Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızlar məktəbi, "İs mailiyyə" Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə şəhərin baş me marı vəzifəsində çalışan görkəmli me ma r Zivər bəy Əh mədbəyovun layihələri əsasında bərpa olunmuşdu. Ermən i millətçilərinin basqını nəticəsində xarabalığa çevrilmiş Şamaxı şəhərini bərpa etmək üçün Zivər bəyin təşəbbüsü ilə "Yen i Şirvan cəmiyyəti təsis olunmuşdu. O, mühəndis Ömər bəy Avuyevlə birlikdə "İslam incəsənətini sevənlər və qoruyanlar cə miyyəti"ni də yarat mışdı. Zivər bəy Əh mədbəyov, me mar Nəb ioğlu Qacar, mühəndis Məmməd Həsən Hac ınski və Hac ı bəy A xundov Şirvanşahlar Sarayı ko mp le ksin tədqiqi sahəsində fəaliyyət göstərmişlə r. Sənətşünaslardan Məhəmməd Ağaoğlu, Hüseyn bəy Mirzəcamalov, me ma r Nəbioğlu Qacar isla m mədəniyyəti, mu zeyşünaslıq qədim maddi mədəniyyət nümunələrin i qoru maq sahəsində fəal çalışmışlar. 1920 il yanvarın 1-də "Türk aktyorları ittifaqf‖ı y ığıncağında məşhur aktyor, peşəkar milli teatr sənəti banilərindən biri Hüseyn Ərəblinskinin qəbri ü zərində monumental abidənin uca ldılması qəra ra a lın mışdı. Zivər bəy Əh mədbəyov şəhərin daşnaklar və eser-menşeviklərdən ibarət "Sentrokaspi" hökumətindən azad edilməsi (1918, 15 sentyabr) zamanı şəhid olmuş azərbaycanlı türk əsgərlərinin xat irəsini əbədiləşdirmək üçün Çənbərəkənd qəbiristanlığ ında (indiki Şəhid lər Xiyabanı) ucaqdılacaq türbənin görünüşündə orta əsr Azərbaycan memarlıq incilərindən məharətlə istifadə olun muşdu. Bakı müsəlman xeyriyyə cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə tikiləcək bu abidənin inşaat işləri 1919 il sentyabrın 15-də başlamalı və 1920 ilin sentyabrınadək başa çatmalı idi. Belə abidələri Gəncədə də ucaltmaq, o cü mlədən burada Nizami Gəncəviyə o dövr üçün müasir üslubda abidə ucaltmaq nəzərdə tutulurdu. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti xarici işlər nazirin in müavini Adil xan Ziyad xanov Tehranda nəşr olunmuş me muarlarında bu abidənin layihəsinin mövcud olduğunu xatırlayır. Digər bir qaynaqda Xalq Maarifi Na zirliyi tərəfindən Gəncədə Niza mi məqbərəsinin tikintisinə 500 min manat vəsait ayrıld ığı bildirilir. Səyyahların diqqətini cəlb edən Bibiheybət məscidi me ma rlıq abidəsi Azərbaycanda Aprel işğalından (1920) sonra vəhşicəsinə dağıdılmışdı. Hə min abidə prezident Heydər Əliyevin xüsusi qayğıs ı sayəsində və Əli bəy Hüseynzadənin tablosu əsasında 2000 ildə bərpa olun muşdur. Ölkənin mədəni yüksəlişində kadrların həlledici rolunu nəzərə alan Cü mhuriyyət Höku məti mü xtəlif sahələr üzrə ali təhsilli peşə sahiblərinin ha zırlan masına xüsusi qayğı göstərirdi. A zərbaycan Parla mentinin 1919 il 1 sentyabr tarixli qərarı ilə 100 nəfər a zərbaycanlı gənc Avropanın a li məktəblə rində təhsil a lmağa yola salındı. Onla rın içə risində rəssamlıq, heykəltəraşlıq və me marlıq ixtisaslarına y iyələn mə k üçün göndərilən tələbələr də vardı.
105
7 c ilddə, c.4,5,6, B., 2000; 2001; Fətəli xan Xoyski. Həyat və fəa liyyeti (sənədlər və materia lla r),B., 1998; Mə mmədzadə Mirzə Ba la, Milli Azə rbaycan hərəkatı, B., 1992; Rəsulzadə M.Ə., Azə rbaycan Cü mhuriyyəti, B,, 1990; y e n ə o n u n, Əsrimizin Səyavuşu, Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı, Çağdaş Azərbaycan tarixi, B., 1991; y e n ə o n u n, Əsərləri (toplayanı, tərtib və transliterasiya edəni p rof. Ş.Hüseynov), c.l (1903-09), c.2 (1909-19...), B., 1992; y e n e o n u n, Bolşeviklərin Şərq siyasəti, B., 1994; Şey xzamanlı N., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi xatirələri, B., 1998; Topçubaşov Ə.M., A zərbaycanın təşəkkülü, Azərbaycan EA Xəbərləri (tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası). 1990, № 3; Azərbaycan Demokratik Respublikası: tarix, ictimai-siyasi və mədəni həyat, B., 1992; "Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti tarixin in aktual problemlə ri". Beynəlxa lq sessiyanın materialları (ma rt-may, 2003), B., 2003, № 1-17; Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyəti və müasir dövr, B., 1999; Azərbaycan Cü mhuriyyəti (1918-1920), B., 1998; Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti (ədəbiyyat, dil, mədəniyyət quruculuğu), B., 1998; Aze rbaycanda dövlətçilik və onun rə mzləri (tərtib edəni və mətnin müə llifi N. Vəlixanlı), B., 2000; A xundov N., Azərbaycanın dövri mətbuatı (1832-1920), B., 1987; Bayka ra H., Azə rbaycan istiqlal mü-barizəsi tarixi, B., 1992; Əliyev İ„ Məhərrəmov E., A zərbaycan Res-publikasımn Dövlət rəmzləri, B., 2000; Hacıyev A., Qars və Araz-Türk Respublika larının tarixindən, B.,1994; Həsənov C, Azərbaycan beynəlxa lq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci iller), B., 1993; Hüsey-nov Ş., Müstəqilliyin çət in yolu, B., 1996; İsgəndərov A., 1918-ci il mart q ırğ mının tarixşiinaslığ ı, B., 1997; Qasımov C, Repressiyadan deportasiyaya doğru, B., 1998; Quliyev V., A zərbaycanı dünyaya tanıdan cümhuriyyət. B., 1998; Mah mudov Y., A zərbaycanın dövlətçilik tarixindən, "Azərbaycan Respublikası 1991-2001" kitabında, B., 2001; y e n ə o n u n, A zərbaycanın dövlətçilik və parlament ənənələri tarixindən, "Müstəqil dövlətimiz və parlamentimiz" kitabında, B., 2001; Məmmədov X., A zərbaycan milli hərəkatı (1875-1918), B., 1996; Mərdanov M„ Quliyev Ə., Azə rbaycan Respublikasının dövlət rə mzləri, B., 2001; Musayev İ., Azərbaycanın Na xçıvan və Zəngəzur bölgələrində siyasi vəziyyət və xarici dövlətlərin siyasəti (1917-1921-ci illər), B., 1996; y e n ə o n u n, A zərbaycanın xarici siyasəti (XX əsr), 3 hissədə, h.l, (mart 1917-1920-ci illər), B., 2003; Müstəqil dövlətimiz və parla mentimiz,B.,2001; N ə c ə f o v В., ADR (da xili və xaric i siyasət). B., 1992; Nəsib zadə N., A zərbaycan De mo kratik Respublikası (məqalə lər və sənədlər), B., 1990; yenə onun Azərbaycanın xaric i siyas əti (1918-1920), B., 1996; Nə zirli Ş., Arxivlərinin sirri aç ılır, B., 1999; yenə onun, Cümhuriyyət generalları, B Oruclu M., Azərbaycanda və mühacirətdə müsavat partiyasının fəaliyyəti; (1911-1992), B., 2001; Paşayev A., Açılma mış s əhifə lərin izi 2001; Seyid zadə D., A zərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə; aparan yollar, B., 2004; Sü leymanov M., A zərbaycan ordusu 1920), B., 1998; yenə onun, Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan 1999; Süley manova S. Azə rbaycanda ictimai-siyasi hərə kat yü zilliy in sonu - XX yüzilliyin əvvəli), B., 1999; Tahirli A., A zərbaycan mühacirəti, B., 2001; yenə onun, Azərbaycan mühacirət mətbuatı, h. 1-2, B., 2002-2003; Yaqublu N., Azə rbaycan milli mücadiləsi və M.Ə.Rəsulzadə, B., 2001; yenə onun, Müsavat partiyasının tarixi, B., Və kilov R.Ə., A zərbaycan respublikasının yaran ma tarixi, B. Aдpec-календары Aзepбaйджанской Pecnублики нa 1920 r., B., 1920; Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Армия (документы и материалы), Б., 1998; Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Внешняя политика (документы и материалы) , Б., 1998; Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Парламент (стенографические отчеты), Б., 1998; Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998; Aзepбaйджанская Pecnублика. Документы и материалы (1918-192 гг.), Б., 1998; Т о п ч и б а ш е в А. М.., Меморандум, Б., 1993; y e n ə o n u n , Дипломатические беседы А.А. Т о п ч и б а ш е в а в Стамбуле (Записи чрезвычайного посланника и полномочного министра Aзepбaйджанской Pecnублики (1918 -1919 гг.), Б., 1994; Гаджибейли Дж., Избранное, Б., 1993; Aзepбaйджанская Pecnублика (1918 -1920 гг.), Б., 1998; Агамалиева Н., Худиев Р., Aзepбaйджанская Pecnублика. Страницы политической истории 1918 – 1920 гг., Б., 1994; Багирова И.С., Политические партии и организации Азербайджана в начале XX века , Б., 1997; Балаев А., Азербайджанское национально – демократическое движение 1917 – 1920 гг., Б., 1990; Дарабади П.Г., Военные проблемы политической истории Азербайджана в начале в XX века, Б., 1991; Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле (редакторы – согставители Тамилла Мусаева и Адиль Мамедов), Б., 2003.
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|