2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

39
Şartlandırıcı
Şartlandırıcının kullanım amacı, hidrofor sisteminden belli bir basınçla gelen havanın nemini su tankı 
vasıtasıyla almak ve yağ tankı vasıtasıyla da pistonlara yeteri kadar yağ pompalanmasını sağlamaktır.
 Thermoforming Makinelerinde Tehlike/Riskler ve Alınması Gerekli Tedbirler
Tehlikeler/Riskler
Alınması gereken tedbirler
Tehlike bölgelerine 
yaklaşma
- Uygun güvenlik mesafesi belirlenmeli, aşılması durumunda sen-
sorlar devreye girmeli
- Kilitli koruyucular makinenin tehlikeli kısımlarına yaklaşmayı ön-
lemeli
- Operatörlere uygun koruyucu ekipmanlar verilmeli
- Makine bakımı belirlenen zamanlarda uygun koşullarda yapılmalı
- Makine çalışır durumdayken insan yaklaşması durumda otomatik 
durdurma sistemi olmalı
Elektrikten kaynakla-
nan tehlikeler
-  Makinede oluşabilecek elektrik kaçakları kontrol edilmeli
-  Makinenin kontrol sistemleri arıza durumunda elektriği otomatik 
olarak kesmeli
Pnömatik ve hidrolik 
ekipmanlar
-  Pnömatik ve hidrolik ekipmanlara bağlı hortumlar sabitlenmeli, 
ısı maruziyetinden korunmalı
Gürültü
-  Makine uygun malzemelerle izole edilmeli
-  Gürültü ölçümleri yapılmalı
Sıcak yüzeyler
-  Uygun KKD ler kullanılmalı, makinenin bu bölgelerinde işaretle-
meler olmalı
Ergonomi
-  Operatörün çalışacağı bölge uygun ergonomiye göre ayarlanmalı
Yangın tehlikesi
-  Ortamdaki tozdan ve buhar uygun havalandırmayla uzaklaştırıl-
malı
2.5.2. Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektöründeki Önemli Üretim Kolları 
2.5.2.a. Lastik Üretimi
Lastik imalat aşamalarının anlaşılabilmesi ve takibi için öncelikle lastiği meydana getiren katmanlar 
ve bu katmanları bir arada tutan parçalar hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir. Binek otolarda kul-
lanılan bir oto radyal lastiğin kesiti ve lastik terminolojisinde lastiği oluşturan katmanlar şekillerde 
belirtilmiştir.

---

40
 
26 
 
-   Thermoforming Makinelerinde Tehlike/Riskler ve Alınması Gerekli Tedbirler 
Tehlikeler/Riskler 
Alınması gereken tedbirler 
Tehlike bölgelerine 
yaklaşma 
- Uygun güvenlik mesafesi belirlenmeli, aşılması durumunda 
sensorlar devreye girmeli 
- Kilitli koruyucular makinenin tehlikeli kısımlarına yaklaşmayı 
önlemeli 
- Operatörlere uygun koruyucu ekipmanlar verilmeli 
- Makine bakımı belirlenen zamanlarda uygun koşullarda yapılmalı 
- Makine çalışır durumdayken insan yaklaşması durumda otomatik 
durdurma sistemi olmalı 
Elektrikten 
kaynaklanan 
tehlikeler 
- Makinede oluşabilecek elektrik kaçakları kontrol edilmeli 
- Makinenin kontrol sistemleri arıza durumunda elektriği otomatik 
olarak kesmeli 
Pnömatik ve hidrolik 
ekipmanlar 
- Pnömatik ve hidrolik ekipmanlara bağlı hortumlar sabitlenmeli, ısı 
maruziyetinden korunmalı 
Gürültü 
- Makine uygun malzemelerle izole edilmeli 
- Gürültü ölçümleri yapılmalı 
Sıcak yüzeyler 
- Uygun KKD ler kullanılmalı, makinenin bu bölgelerinde 
işaretlemeler olmalı 
Ergonomi 
- Operatörün çalışacağı bölge uygun ergonomiye göre ayarlanmalı 
Yangın tehlikesi 
- Ortamdaki tozdan ve buhar uygun havalandırmayla 
uzaklaştırılmalı 
2.5.2.  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektöründeki Önemli Üretim Kolları  
2.5.2.a. Lastik Üretimi 
Lastik imalat aşamalarının  anlaşılabilmesi  ve  takibi  için  öncelikle  lastiği meydana getiren 
katmanlar ve bu katmanları bir arada tutan parçalar hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir. 
Binek  otolarda  kullanılan  bir  oto  radyal  lastiğin kesiti ve lastik terminolojisinde lastiği 
oluşturan katmanlar şekillerde belirtilmiştir. 
                   
Topuk Damak 
Yanak 
Omuz 
Sırt 
Lastik, çelik teller ile çeşitli kimyasal maddelerin birleşiminden oluşan ve aracın yer ile temasını sağla-
yan tek ve önemli parçasıdır. Lastik içerisine basılan hava vasıtası ile takılı olduğu aracın ve üzerindeki 
yükün taşınmasını sağlar. 
Sırt: Lastiğin yer ile temas eden bölgesi.
Omuz: Sırt ile yanağın birleştiği ve kalın kauçuktan yapılmış bölgesi. 
Yanak: Lastiğin topuk ve omuz bölgesi arasında kalan, lastiğe esneklik sağlayan ve üzerinde marka-
lama ve tanıtıcı bilgiler bulunan bölgesidir. 
Topuk: Lastiğin janta temas eden ve sıkıca bağlanmasını sağlayan bölgesidir.
Damak Teli: Lastiği jantın etrafında tutan bölgedir. Gerilmeye dayanıklı, uzamayan çelik tellerden 
üretilir.
Kuşaklar: Lastik sırt deseninin altında uzanan dar katmanlara kuşak adı verilir. Çelik ve bez olmak 
üzere ikiye ayrılan kuşaklar karkas yapıyı sıkıştırır.
Karkas Yapı: Lastiğin alt ucundaki bir damak telinden diğerine uzayan destek bölümüdür. Damak 
telinin etrafını dolaşarak lastiğe bağlanır. Polyester kord bezinden üretilen karkas yapıda uzunlama-
sına lifler yükü taşır, yatay liflerse yapıyı bir arada tutar.

---

41
Astar: Lastiğin iç yüzeyindeki ince bir kauçuk katmanı olan astar hava sızdırmazlığını sağlar. Lastiğin 
içine sıkıştırılmış basınçlı havanın dışarı kaçmasını önler.
  
Şekil 3: Lastiği oluşturan katmanlar
Şekil 3’te görüldüğü üzere, lastiğin en içteki katmanında hava sızdırmazlığını sağlayarak modern iç 
lastiksiz binek lastiğinde iç lastik görevi gören hava sızdırmaz tabaka (astar) vardır. Bu tabakanın 
üzerinde hava basıncını muhafaza eden tekstil kuşak, doğrusal stabiliteyi ve lastiğin şeklini tutmasını 
sağlayan, dönme direncini azaltıp lastiğin ömrünü uzatan çelik kuşak ve lastiğe yüksek hız kabiliyeti 
kazandırdığı gibi üretim hassasiyetini de arttıran koruyucu kuşak (sonsuz sarımlı üst kuşak ola-
rak da adlandırılabilir.) bulunmaktadır. Lastiğin en dışında bulunan sırt katmanı; her türlü yolda 
tutunmayı ve lastiğin aşınma direncini arttırıp, doğrusal olarak stabiliteyi sağlayan kanallardan(diş), 
sırttan yanağa optimum bir geçiş sağlayan omuzdan ve dönme direncini azaltıp gövdeyi sarsıntılara 
karşı koruyan tabandan meydana gelmektedir. Bu katmanlarla beraber lastiğin diğer kısımları,  lasti-
ğin janta sıkı oturmasını sağlayan topuk telinden, doğrusal stabilite, direksiyon hassasiyeti ve konforu 
sağlayan topuk profili ve topuk dolgusundan ve lastikle jant arasında sızdırmazlığı sağlayan damak 
profilinden oluşan topuk ile lastik gövdesini yanal darbe ve doğal etkilerden koruyan yanaklardır.
Yukarıda anlatılan lastik katmanlarının üretimi, bu katmanların birleştirilerek ham lastiğin imal edil-
mesi ve pişirilmesi, son kontrol ve testlere tabi tutulması ile sonlanan lastik üretim aşamaları aşağıda 
anlatıldığı gibidir: 
Karıştırma İşlemi 
Sırt, yanak, gövde ve iç lastiği oluşturan hammaddelerin karışımları içinde homojen bir biçimde da-
ğılmasını sağlamak karışıma istenen yumuşaklığı verebilmek, dispersiyon ve viskozite dereceleri aynı 
olan karışımları meydana getirmek amacı ile karıştırılmaları gerekmektedir. Doğal ve sentetik kauçuk, 
lastik için istenilen üretim özelliklerine uygun olarak karbon karası, kükürt ve çeşitli kimyasallar ile 

---