2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

22
Diğer Tehlikeler
Makine tahrik edicileri ile çalıştırıcı ve iletim sistemi parçalarının hareketinden kaynakla-
nan tehlikeler (kayış-kasnak, döner aksamlar, miller)
Hidrolik/pnömatik/ısıtma ve soğutma sistemlerinin hortum bağlantılarından kaynakla-
nan tehlikeler
•  Basınçlı  akışkanın  beklenmeyen  şekilde  serbest  kalmasından  kaynaklanan  gözlerin  veya  cildin
yaralanması tehlikeleri,
•  Hortum kopması veya yırtılması durumunda esnek hortumların kamçılama hareketinden kaynak-
lanan çarpma tehlikesi.
Elektrik Tehlikeleri
•  Gerilim bulunan kısımlarla doğrudan veya dolaylı temastan kaynaklanan elektrik çarpması veya
yanıkları,
•  Elektrostatik yüklenmenin oluşmasından kaynaklanan elektrik çarpması,
•  Elektrikli donanımdaki arızalardan kaynaklanan tehlikeler (örneğin kısa devre).
Isıl tehlikeler 
•  Aşağıda belirtilen maddelerin yüksek işletme sıcaklığından dolayı yanıklara ve/veya haşlanmalara
neden olan tehlikeler:
•  İşlem yağları
•  Bileşim
•  Makine parçaları
Gürültüden kaynaklanan tehlikeler
•  İşitme yeteneğinde kalıcı kayıp,
•  Kulak çınlaması,
•  Yorgunluk, stres ve benzeri,
•  Denge kaybı, dikkat kaybı, benzeri diğer etkiler,
•  Konuşma ile iletişim, akustik sinyaller ve benzerleri ile girişim.

---

23
Sağlığa zararlı maddelerden kaynaklanan tehlikeler
•  İşlemden  geçen  malzemelerden  yayılabilecek  tehlikeli  maddelerle  temas  etmek  ve/veya  solu-
num. Muhtemel tehlikeler aşağıdaki noktalardan kaynaklanır:
•  Banker açıklıklarında,
•  Boşaltma açıklığında,
Ana temizleme, bakım ve onarım sırasındaki tehlikeler
•  Karıştırma haznesine bütün vücudun erişmesi ile ilgili ilave tehlikeler (beklenmeyen çalışmaya
başlama, depolanan enerjinin serbest kalması, kayma veya düşme).
Yangın Tehlikeleri
•  Aşırı karıştırmadan veya ekzotermik olarak reaksiyona giren bileşiklerle yapılan karıştırma işlemi-
nin programlanmayan duruşundan kaynaklanan bileşiğin aşırı sıcaklığından,
•  Bir güç arızasında karıştırıcı haznesinden boşaltılamayan ekzotermik olarak reaksiyona giren bile-
şiklerden,
•  Statik elektrik boşalmasından, kaynaklanabilmektedir.
2.5.1.b. Vulkanizasyon Presleri
Vulkanizasyon, kauçuğu sertleştirmek için kullanılan bir yöntemdir. Kauçuk karışımlı malzemenin 
içinde yer alan kimyasal bağların kuvvetlenmesini sağlayan yüksek sıcaklıkla gerçekleşen işlemdir. 
Çoğunlukla pişme işlemi olarak bilinir ve lastik halini almamış, kauçuk hamurunun yapışmasını, yır-
tılmasını, kırılmasını ya da uzadığında tekrar eski hale gelmesini önler ki bu zaten hamurun lastik 
halini almasıyla eşdeğerdir. İçindeki pişiriciler ve kimyasallara göre farklı sıcaklıklarda, farklı sürelerde 
gerçekleşebilir. 
Genellikle bilinenler, hızlı vulkanize olmuş bir lastiğin kopma yırtılma ihtimalinin fazla olduğu, içine 
yanlış pişirici ve kimyasal atılan hamurun ya vulkanize olamayacağı ya da homojen bir dağılımla las-
tiğe dönüşmeyeceği, yetersiz pişirici ya da kimyasalın ise vulkanizasyon sonunda hamura doğru şekil 
ve gerilme kuvvetini vermeyeceği yani lastiğimsi özelliği kazandırmayacağıdır.

---

24
Hamur halindeki kauçuk, yüksek teknolojiye sahip enjeksiyon ve kompresyon preslerde uygun me-
totlar ve çalışma ekipmanı ile ürün haline gelir.
Vulkanizasyon
Kauçuk plastik hâlde bulunan bir maddedir. Dış bir kuvvete maruz bırakılırsa deforme olur. Bulun-
duğu kabın şeklini alır. Kauçuğun polimerik bir madde olduğu bilinmektedir. Polimer yapısına bir 
benzetme yapalım ve bunu bir ip modeline benzetelim. Bu ip parçasının her bir noktasına bir karbon 
atomu yerleştirilmiş olsun.
Kauçuk, yukarıda gösterilen ip modelinin binlerce veya milyonlarcasının bir arada bulunduğu bir 
yapıya sahiptir. Bu yapı karbon siyahı gibi dolgu taneciği üzerinde düğümlenir. Birbirlerine dolanarak 
daha dirençli bir hâle gelir. Dolgu tanecikleri homojen bir şekilde kauçuk molekülleri arasına dağıla-
rak polimer molekülleri tarafından ıslatılır. Bu şekilde oluşan bağlanmalar, kauçuk yapısının sağlam-
laşmasına ve bir çiğlik kuvveti oluşmasına sebep olur.
Hamur çiğ ve plastik olduğu hâlde mukavemeti artmıştır. Model ipin belirli yerlerinden komşu iplere 
veya kendisinin başka noktalarına köprüler atılmış olsun. Bu işlem en boy gibi iki boyutta olursa bir 
bez ya da halı dokunmasındaki çözgü ve atkı modelini andırır. Bunun üç ya da daha fazla boyutlusu-
nu, her yönde olanını gözümüzde canlandıralım. Kauçuk hamuru, ısıtılarak bir enerji yüküne maruz 
kalırsa bu çok yönlü atkılarla polimer birbirine bağlanır. Hamur plastik hâlden elastik hâle dönüşür. 
Elastik hâldeki bu yapı, bir dış kuvvete maruz bırakılsa bile bu kuvvete karşı bir direnç gösterir. Kuvvet 
ortadan kaldırılırsa eski hâline dönmeye çalışır.
Basınç altında ve yüksek sıcaklıkta genel olarak kükürt ve hızlandırıcıların yardımıyla polimer zincir-
leri arasında kimyasal bağlar oluşturulması işlemine vulkanizasyon (pişirme) denir. Vulkanizasyon, 
uzun bir miktar yer değiştirme enerjisine sahip moleküllerin, çapraz bağlarla birbirine bağlanıp mey-
dana gelen ağ örgüsü sayesinde yer değiştirmeyen bir yapının elde edilmesidir.
Çapraz bağlanma özelliği, vulkanizasyonu sağlayan maddenin miktarına, aktivitesine ve reaksiyon 
zamanına bağlıdır. Bu özellik vulkanizasyon derecesi ve çapraz bağlanma yoğunluğu olarak ifade 
edilir.

---

25
En çok kullanılan kükürt vulkanizasyonunda diğer katkı maddelerinin, özellikle kullanılan hızlandırı-
cıların cins ve miktarına bağlı olarak farklı çapraz bağlanma şekilleri oluşabilmektedir. Vulkanize kau-
çuğun özellikleri büyük ölçüde çapraz bağlanma şekline ve yoğunluğuna bağlıdır.
Vulkanizasyon için hızlandırıcı (akseleratörler) adı verilen organik maddelere ihtiyaç vardır. Vulkani-
zasyon işlemini hızlandıran ve çoğu zaman fiziksel özelliklere önemli ölçüde etki eden bu maddeler, 
işlevlerini tam olarak yerine getirebilmeleri için ilave katkılara gereksinim duyarlar. Hızlandırıcı akti-
vasyonu sağlayan bu maddelere aktivatör denir. Aktivatör olarak kullanılan en önemli madde çinko 
oksittir.
Hızlandırıcılar vulkanizasyon hızını artırarak mamul özelliklerine olumlu etkiler yapan maddeler ola-
rak tanımlanır. Farklı kimyasal yapıda olduklarından vulkanizasyon sırasında farklı etkiler meydana 
getirebilmektedir.
               
Karkas
Lastik
                           
           Özellikler: 
 
     Özellikler:
Yumuşak 
      Sert
Yapışkan       Yapışkan 
değil.
Düşük 
mukavemet 
     Yüksek 
mukavemet
Yüksek Kalıcı Deformasyon 
 
 
 
 
Düşük Kalıcı Deformasyon
(Plastik 
Özellikler) 
     (Elastik 
Özellikler)
Katmanlar kolay çözünür durumdadır.  
 
 
Katmanlar çözünmez/zor çözünür.
Diş, Kanal, v.s. formlar yoktur.   
 
 
 
Diş, Kanal, v.s. formlar vardır.
Ölçü, bilgi, marka gibi yazılar yoktur.   
 
 
Ölçü, bilgi, marka gibi yazılar vardır.
Vulkanizasyon / Pişirme 
Nedir?

---