2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

16
rütülürken kapatmaya sebep olabilecek kırmızı çizgiler ve bölgeler öncelikle denetlenerek işveren-
lere teftiş süresince ilgili noksanlıkları gidermesi için manevra serbestliği yaratılmıştır. Gerek bildirim 
bırakılan gerekse bildirim bırakılmayan işyerlerine teftişler sonuçlanana kadar işverenler giderebile-
cekleri noksanları yerine getirmeye çalışmış, tespit edilen noksanlıklardan giderilmemiş olanlar için 
idari para cezası uygulanmıştır. Ayrıca tespit edilen noksanların niteliğine bağlı olarak, çalışanlar için 
hayati tehlike oluşturan noksan tespit edilen bazı işyerlerinde idari para cezası, durdurma ve kapat-
ma uygulaması da yapılmıştır.
Kasım - Aralık 2013 aylarında ise Genel Değerlendirme Raporu yazılmıştır.
2.3. İşyerlerinin Seçim Kriterleri
2010 yılında gerçekleşen 62.903 iş kazasının faaliyet gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; kömür 
ve linyit çıkartılması 8.150 iş kazası (% 12,95) ile birinci, fabrikasyon metal ürünleri 6.918 iş kazası (% 
10,9) ile ikinci, ana metal sanayi 4.621 iş kazası (% 7,34) ile üçüncü sırada yer almaktadır. Söz konusu 
iş kazası istatistiklerin kimya sektörü ile ilgili kısmı incelendiğinde en çok iş kazasının 1903 iş kazası ile 
“kauçuk ve plastik ürünler imalatı” iş kolunda olduğu görülmüştür. Bu oran diğer sektörlere göre az 
gibi görünse de, sektörün Türkiye’de yıllar geçtikçe büyümesine devam etmesi göz önünde bulun-
durulduğunda bu sayı azımsanmamalıdır.
Kauçuk ve plastik ürün imalat ve işleme sanayisinde iş ekipmanı olarak genelde karıştırıcılar (banbury 
mikser, açık karıştırıcılar), kalenderler, haddehaneler (iki merdaneli vb.), şerit kesme makineleri, ısıl 
şekillendirme (thermoforming) makineleri, enjeksiyon kalıplama makineleri, vulkanizasyon presleri 
kullanılmaktadır. Bu ekipmanlarda oluşabilecek mekanik tehlikelere(yükleme alanında, ilave besleme 
açıklıklarında, boşaltma bölgesinde, acil durdurma donanımları), makine tahrik edicileri ile çalıştırı-
cı ve iletim sistemi parçalarının hareketinden kaynaklanan tehlikelere, hidrolik/pnömatik/ısıtma ve 
soğutma sistemlerinin hortum bağlantılarından kaynaklanan tehlikelere, ana temizleme, bakım ve 
onarım sırasındaki tehlikelere bağlı olarak özellikle çeşitli işlemlerden geçerek işlenmeye hazır hale 
gelmiş ham kauçuğa şekil vermek için kullanılan döner merdanelere işçinin yakalanması, kauçuğun 
merdanelere yapışması sonucu işçilerin merdanelerden kauçuğu temizlerken karşılaştıkları riskler, 
bu makinelerin tamiri ve bakımı sırasındaki kaza potansiyeli, bu tezgâh ve makinelerin karışık yapı-
sından ötürü merdanelerde alınması gereken önlemlerin zorluğundan kaynaklanan riskler, tezgâh 
ve makinelerdeki durdurma mekanizmalarının kontrolünün güç olması sektörde görülen kazaların 
başlıca nedenleridir. Ayrıca ilgili ekipmanlarda görülebilecek elektrik tehlikeleri (gerilim bulunan kı-
sımlarla doğrudan veya dolaylı temastan kaynaklanan elektrik çarpması, elektrostatik yüklenmenin 
oluşmasından kaynaklanan elektrik çarpması), ısıl tehlikeler (yüksek işletme sıcaklığından dolayı ya-
nıklara ve/veya haşlanmalara neden olabilecek işlem yağları ve makine parçaları) ve yangın tehlikesi 
(aşırı karıştırmadan veya egzotermik olarak reaksiyona giren bileşiklerle yapılan karıştırma işleminin 
programlanmayan duruşundan kaynaklanan bileşiğin aşırı sıcaklığı, bir güç arızasında karıştırıcı haz-
nesinden boşaltılamayan egzotermik olarak reaksiyona giren bileşikler, statik elektrik boşalması) ka-
zaların oluşumunu tetiklemektedir.   

---

17
Sonuç olarak, yukarıda bahsi geçen tehlikeleri ve bu tehlikelerden kaynaklanan riskleri barındıran, 
kauçuk ve plastik ürünler imalatı sektöründe 12 farklı ilde faaliyet göstermekte olan 124 işyeri belir-
lenerek, bu işyerlerinde İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığınca risk esaslı programlı teftiş gerçekleştiril-
miştir.
2.4. Teftişe Alınan İşyerlerinin Belirlenme Yöntem ve Kaynakları 
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığımızca hazırlanan yazı ile ka-
uçuk ve plastik ürün imalatı sektöründeki işyerlerinin listesi alınmış, söz konusu liste, iş kolu, meslek 
kodu, işyeri unvanı ve adresi, işçi sayısı bilgileri açısından Bakanlığımızın Elektronik Doküman Yöne-
tim Sistemi’ndeki “Sendika Yetki” bölümü ile güncellenmiştir. Listedeki işyerlerinin sayısının çok fazla 
olması sebebi ile işyeri büyüklüğü kıyaslaması yapılmış, 50 işçi ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri 
teftişe alınacak işyerleri olarak seçilmiştir.
2.5. Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektörü 
Plastik ve kauçuk ürünleri sanayii; AB’nin ekonomik faaliyetleri sınıflandırmak amacıyla geliştirdiği, 
AB’nin daha önceki “NACE Rev.1” ve onun güncellenmiş hali olan “NACE Rev.1.1” kodlamalarının, göz-
den geçirilmiş son versiyonu olan “NACE Rev.2” sisteminde, 22 numaralı “kauçuk ve plastik ürünleri 
imalatı” kategorisine karşılık gelmektedir. Söz konusu kategori, “22.1 Kauçuk Ürünleri İmalatı” ve “22.2 
Plastik Ürünleri imalatı” olmak üzere iki gruba; bu gruplar ise, kendi içlerinde, çeşitli sınıflara ayrılmak-
tadırlar. 
Kauçuk ve plastik ürünleri sektörü, “sanayi sektöründe üretilen ürünlerin üretim değerine” ilişkin 2009 
yılı TÜİK verilerinde, kauçuk ve plastik ürünleri kapsamındaki ürün kodları için sunulan değerlerin 
toplamı olan yılda 16,5 milyar TL’yi bulan üretim değeri ile Türkiye’nin en önemli sanayi kollarından 
birini oluşturmaktadır. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV), “Kauçuk 
Sektör Raporu (2010) Dünya ve Türkiye” raporunda kauçuk mamulleri üretiminin ise, 2009-2010 dö-
neminde, 373 bin tondan 476 bin tona yükseldiğine işaret etmektedir. Son yıllarda, sektörün sağla-
dığı istihdamın da, üretimdeki gelişime paralel olarak artış kaydettiği gözlemlenmektedir. Sosyal Gü-
venlik Kurumu’nun verileri, “kauçuk ve plastik ürünleri imalatında”, Aralık 2009’da, 10.045 işletmede 
127.458 sigortalı işçi istihdam edilirken; Aralık 2010 itibariyle, 10.593 işletmede 143.309 sigortalının 
istihdam edildiğini ortaya koymaktadır.
Kauçuk ürünleri; iç ve dış lastiklerden (otomobil, kamyon, otobüs ya da uçak gibi araçlarda kullanılan 
lastikler, oyuncak ve mobilyaların tekerlek lastikleri vb.) doğal veya sentetik kauçuk mamullerine (ka-
uçuk tabaka, levha, şerit, çubuk, profil şekiller, giyim eşyası parçaları, iplik, halat, şişme yatak, balon, 
fırça, pipo sapı, tarak, saç iğnesi, bigudi vb.); boru, pipet ve hortumlardan emzik ve biberon gibi hij-
yenik ürünlere; kauçuk kayış, halka, bağlantı parçaları ve contalardan taban ve ayakkabı parçalarına 
kadar, birçok ürün grubunu kapsamaktadır.

---