4-iii psihologija tur indd

77
sağlık mesleki okullar için
2. İNSANIN BAŞKALARINA YÖNLENDİRDİĞİ DUYGULAR
Başka insanlarla birarada yaşamak bizde en değişik duygular uyan-
dırır:
- Sevgi - insanlara, nesnelere, hayvanlara doğru, sempati dost, iş 
ortağı, ebeveyn, yaşlılar, çocuklar, bizim için güzel olan şeylere doğru du-
yar. İnsan sevmeye ve sevilmeye açıktır. Sevgi eksikliği, özellikle çocuk-
luk çağında, bütün hayatımıza etki edebilir. Hasta insanlar sağlık çalışan-
larının onlardan yana olduklarını hissetmelidirler, bu şekilde kendilerini 
güvende hissedeceklerdir.
-  Kıskançlık - sevgi, rekabet, üzüntü ve korku içeren bileşik bir 
duygudur. Sevdiğimiz kişinin başka birine daha yakın olduğunun far-
kına vardığımız zaman belirir. Kıskançlığın yoğunluğu farklıdır: kuşku-
larda ağır kıskançlığa kadar gelişebilir. Ağır kıskançlık insanın kendisine 
veya partnörüne zarar vermeye yol açabilir. Kıskançlık başka hastalara 
daha dikkatli olduğunu gösterildiğini zanneden hastalarda da belirebilir 
(Bu kıskançlığın erotik doğası yoktur).
- Haset - insan sahip olması istediği şeylerin başkasında olduğu-
nun farkına vardığı zaman belirir. İstek ne kadar daha büyük ise haset de 
o kadar daha büyüktür. Mesela hastalar sağlıklı insanlara hasetle bakar. 
Bundan dolayı hastaların karşısında övünmek ve mahrum oldukları şey-
lere işaret etmek iyi değildir.
-  Yanlızlık - hastalarda sıkça beliren nahoş bir duygudur. Daha 
önce kendi ailesi ile yaşayanlarda daha belirgindir. Yanlızlık duygusunun 
azaltılması için çeşitli önlemler alınmaktadır: hastaları gün içinde daha 
sıkça ziyaret edip kendileriyle konuşmak, hastalığın doğası ve ağırlığını 
göz önüne alarak, bölüm hastalarıyla değişik aktiviteler tertiplemek vb.
-  Empati - başkalarının sorunlarını yaşamak ve anlamak. Psiko 
analiz ile uğraşan bilim adamları bu duyguyu başkalarının yaşadıklarını 
anlamak, başkasıyla bir nevi entelektüel identifikasyon olarak yorumlu-
yorlar. Empati zamanla sağlık çalışanlarında gelişen bir duygudur, ancak 
bu ilişkide kendi duygularını fazlasıyla yatırmazlar. Sağlık çalışanı hasta 
karşısında aşırı acıma duygusu ifade ediyorsa, tedavi sürecini kötü etki-
leyebilir.

---

78
Psİkolojİ
DUYGULAR ESNASINDA MEYDANA 
GELEN FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER
Duyguları sinir ve endokrin sisteminin işlemesiyle kışkırtılan sayı-
sı çok fizyolojik değişikliği takip etmektedir. Duygular ne kadar daha yo-
ğunsa, bedendeki değişiklikler de o kadar daha yoğun olacaktır. Aff ektler 
sırasında en yoğun beden değişiklikleri meydana gelir. Değişiklikler bi-
yolojik kalıtım sonucudur ve organizmanın kalımını sağlamaktadır. En 
sık rastlanan değişiklikler şunlardır: kan basıncı değişikliği, psikogalvan 
refl eksi (elektrik direnişi tartılırken, yükselen terleme dolayısıyla elektrik 
iletkenliğini artmaktadır), cilt renginin değişmesi, kan periferiden iç or-
ganlara doğru çekilir, kalp atışları hızlanır, solunum değişir, ter bezleri 
daha yoğun salgılamaya başlar vb. Bütün bu değişiklikler, sempatik sinir 
sisteminin etkisi altında, duygusal şok olarak adlandırılan birinci aşa-
mada meydana gelir. Organizma bu durumda herhangi bir eylemde bu-
lunacak durumda değildir, ama fizyolojik açıdan kendini müdafa etmeye 
hazırdır. Özel değişiklikler aşaması olarak adlandırılan ikinci sahvada 
sempatik sinir sisteminin etkisi bitmekte ve parasempatik sinir sistemi-
nin etkisi devreye girmektedir. Organizmadaki değişiklikler yatışır, ya-
Örnek 7.
Konuyla ilgili enteresant bir deney yapıldı. Öznelere adrenalin iğ-
nesi yapıldı. (Adrenalin hızlı nefes alma, kalp atışlarının hızlanması gibi-
sinden tepkiler yaratır). Başka bir gruba (I) alışılagelen huzursuzlukların 
meydana geleceği söylenmiş; diğer bir gruba(II) hiçbir şey söylenmemiş. I 
gurupta fizyolojik ve duygusal değişikliklerin belirmeye başladığını tespit 
etmişler. II grupta sadece fizyolojik değişikliklerin farkına varmışlar ancak 
onları duygu olarak yorumlamamışlar. Birinci grup iki alt grupa ayırıla-
rak bir “casus” sızdırılmış. Bu casus birinci alt grupta agresif davranarak, 
iğnenin kendisinde hoş olmayan tepkiler uyandırdığını iddia etmektey-
miş. İkinci alt grupta neşeli davranarak, iğnenin kendisinde hoş duygular 
yarattığını iddia ediyormuş. Öznelerin kendilerinde hissettikleri duygular, 
“casusun” iddialarına tamamen uygunmuş! Hatırlayalım: Öznelerin tü-
müne aynı adrenalin iğnesi yapılmıştır.

---

79
sağlık mesleki okullar için
pılması gereken eylemler için rasyonel karar verilir (İ. Todorova 2000 
y.). Bir duygunun değerlendirilmesi, bu duygu hakkında bildiklerimize 
bağlıdır.
Duyguların ifade edilmesi sosyal ortamda öğrenilenler ile yakın 
alakalıdır. Çocuklar erken çağda kendi duygularını ifade etmeyi ebe-
veyinlerinden öğrenirler. Antropoloji alanında yapılan araştırmalar, 
duyguların farklı milletlerde farklı şekilde ifade edildiğini göstermiştir. 
Örnek: bizde siyah renk yas ifade ederken, Hindistanda beyaz renk yas 
bildirir. Bizlerde yas ağlamakla, sızlamakla kimi Afrika ülkelerinde ise 
geleneksel zıplama ve kendi yüzlerini tırmalamakla ifade edilir. Batı kül-
türünde öğrenci öğretmenin gözlerine baktığı zaman saygı ifade ederken, 
Vietnamda bu davranış bir saygısızlık olarak algılanır. Kimi Afrika ka-
bilelerinde tükürmek sempati işaretidir, medeni uluslarda ise tükürmek 
hakaret sayılır. Avrupada sonuna kadar açılan gözler şaşkınlık, Çinde ise 
kızgınlık işaretidir.
Duygusal planda yaşananların dış manifestasyonları insanın yü-
zünde (res.15), beden hareketlerinde(üzüntülü yavaş hareket eder, kasla-
rı gevşektir, yüz ifadelerinde, ses ifadeleri ve konuşmasından görülür, göz 
ve dudaklar etrafındaki kasların hareketleri en belirgindir) sesli ifadeler 
(gülmek, çığlık atmak, hüngür hüngür ağlamak) konuşma (yüksek sesli, 
yavaş veya çok yavaş) ifade edilir. İnsanlar arasında başarılı komüniksa-
yon için konuş-
macının duygu-
larını değerlen-
dirmeyi öğren-
mek önemlidir, 
d a v r a n ı ş l a r ı -
mıza nasıl tep
ki gösterdikle-
rini bilmek ve 
davranışlarımızı 
buna göre düz-
mek önemlidir. 
Res. 15 Duyguların ifade edilmesi
 
 
 
 
 
 
 
 
  Şaşkınlık 
 
          Sevinç   
             Hayranlık 
    Üzüntü 
 
           Öfk e 
 
              İğrenme

---