54-Diyalektik Nedir indd

Diyalektik kuru bir teori ezberciliğine sapmak olamaz. Her gün 
yepyeni, değişik olaylar mahşeri içinde mihenk taşına vurularak doğ-
ruluğu bir yol daha ve daha yüce kertede ispatlanan bir tutumdur. 
Diyalektik, boyuna gelişen düşünce ve davranışların bilimini her an 
olaylar içinde başarılan doğru uygulamalarla gerçekleştirme yoludur. 
Varlığın ve Düşüncenin "her yanlı, evrensel kıvraklığı" içine, yalnız 
kafamız ve ruhumuzla değil, etimizle, derimizle, her şeyimizle, bütün 
varlığımızla girmek ve girişmek, işlemek ve geliştirmek... Diyalektik 
Metodun birinci ve sonuncu şartıdır. Gerçek Diyalektik kavrayış, daha 
kavranırken, kavrayış olarak bir davranıştır
-
. İnsanın her duygu, düşün-
ce, bilgi ve hareketinde, o kavrayışa uygun davranmasını gerektirir. 

---

SÖZDE DİYALEKTİK-GERÇEK DİYALEKTİK 
İnsan için hangi gerçek düşünce ve davranış başka türlü olabilir? En 
"madde ötesi" sayılan inançlar bile, yaşantıya geçince böyledir. Müslü-
manlıkta "İman"ın "bütün" olması için, yalnız "Tasdik" (İslâmlığı için-
den kabullenmek, benimsemek) ve yalnız "İkrar" (İslâmlığı dışından 
başkalarına ağızla söylemek) yetmez. Tasdik ve ikrar'la birlikte "AMEL" 
(işlem, eylem, İslâmlık prensiplerini yerine getirmek, sapına dek uy-
gulamak) da baş şarttır, "Farz"dır. Çünkü, her sosyal olay gibi Din de, 
yalnız kuru bir Evreni "Kavrayış" değildir: kavradığını aynı zamanda 
"Yaşayış" demektir. 
Her insancıl olay öyledir. İnsan yaşadığınca inanır, inandığınca ya-
şar. İnancının da, Yaşancının da doğruluğunu ancak her an deneme-
leriyle sağlar ve ölçer. "Arpacı kumrusu" gibi sözde "derin" düşün-
menin Diyalektikle uzaktan, yakından hiçbir ilgisi yoktur. Diyalektik, 
aynı zamanda, hep birden; hem Evreni kavrayıştır, hem kavradığını 
kıyasıya sınayıştır
-
. 
Diyalektik Maddeciliğin gerçek ve tek anlamı budur. Ama, onu 
başka türlü sananlar, umulduğundan çoktur. Ve ne çekiyorsak, hep 
o gibilerden çekiliyordur. O gibiler, "lâkırdısı ile geçindiklerinden", her 
gün, herkesten çok Diyalektikten söz ederler ve Diyalektiğin "Bilimini" 
yahut "Tanımını" kimseciklere bırakmamaya pek yekinirler. Onlar için 
Diyalektik; bir savaş aygıtı değil, bir söyleşi paradoksu, bir övüntü 
süsüdür. Ne denli horoz dövüşünde saçmalarlarsa, o denli "keskin 
nişancı" Diyalektik davrandıklarıyla övünürler. 
O yüzden önümüze, hele sosyal pratikte ve teoride, başlıca iki çe-
şit Diyalektik anlayış çıkar : 
1- Diyalektiği lâfta tanımak; 
2- Diyalektiği gerçekte kavramak. 
a) Diyalektiği "Sözde Tanımak"(F. Engels, Marks-Engels, Wer-
ke C.21, s. 293) 
Müslümanlıkta "Âmentü billâhi ve melâiketihî..."gibi formülleri ve 
duaları bilmeden, anlamadan, denemeden, gözü kapalı, ağzı açık di-
zelemeye benzer. Ezberci Diyalektik softalığı, hiçbir şeyi gereğince 

---

aydınlatıp ispatlamaz. Ne Diyalektiğin doğruluğu, ne ona inananın 
sağlamlığı, Diyalektik kuralların ve benzerlerinin tekrarlanması ile be-
lirlenemez. 
O gibi tekrarlamalar, olaylarla bağını, yaşantı ile ilişkisini yitirdiği 
ölçüde soysuzlaşırlar. Lâfta kalan çelişkilerin bir aradalığı, canlı olay-
ların kıvranışından uzak düştükçe; uydurma deli saçmasına döndürü-
lebilir. Örneğin: 
"Varlık, aynı zamanda varlık değildir, demek, belirlenmezlik olur." 
(Lenin, Collected Works, C. 38, s. 110) 
Bu genel fikirle anlatılmak istenen "kıvraklık", olayların içindeki 
gerçek uygulamalarla gösterilmelidir. 
Bir buğdayın filiz, sap, başak vererek yaşaması, solup dökülerek 
ölmesine doğru yol almasıdır. Fizyoloji biliminde her hücrenin Ana-
bolizması (madde yaratması), Katabolizması (madde yıkılışları) ile 
atbaşı birlik gider. Bu özle olayları objektif (nesnecil) ve som oluşları 
içinde izlersek, genel ve soyut Diyalektik formülünü anlamlandırmış, 
canlandırmış oluruz. Yoksa yaptığımız Diyalektik değil, gevezeliktir. 
Diyalektiği uygulamak da, yetersiz bir sözdür. Hangi uygulamak? 
Modern Diyalektiği İdealizm açışından kurmuş bulunan Hegel gibi ter-
sine uygulamalar da vardır
-
. Düşünce'ye majüskül bir "F" ile "Fikir" 
diyelim. O Fikir'i bir başka Fikir ile çelişki içinde bulalım. O çelişkiden 
yeni bir Fikir çıkartalım. Görünüşte bu da bir çeşit uygulama sayılabilir. 
Ama o çeşit Metafizik çelişkiler uygulamasına, dünyanın en koyu Fikir-
cisi Hegel bile dayanamamıştır; Felsefe adını verenlerle alay etmiştir. 
Ancak Hegel'den daha aşırıca kendi çağları dışına düşen Sağ-He-
gelciler Diyalektiği büsbütün soysuzlaştırdılar. "Yığın"ı "Fikir"e düş-
man sayarak, uydurma bir çelişki kurdular. Birahanede veya Kürsüde 
boş vaktini doldurmak isteyen işsiz aydınlar, araştırmasız bilginler, 
kafadan atma: "Eleştirinin Eleştirisi" gibi yapma çatışkılara girdiler. 
Bütün bu tür uğraşılar da bir uygulama görüntüsü altında yapılı-
yordu. Ne var ki bunlar Diyalektiğin "Sübjektif tatbikatı" (öznel uy-
gulamaları) idi. O zaman bu çeşit uygulamalara artık Diyalektik adını 
vermek yersiz kalıyordu. Çünkü, Diyalektik: 
"Kıvraklık, öznel (sübjektif) olarak uygulanınca, bu düpedüz ek-
lektizm (düşünce eklemeciliği) ve sofizm (safsatacılık) olur."(Lenin, 
Hegel'in Okunması... vb. (Collected Works, C. 38, s. 110)) 
b) Diyalektiği Gerçekte Kavramak Ne Demektir? 
"Diyalektiği realite (gerçeklik) içinde, incelemeye uğratılan her 
alanda, bütün ayrıntılarıyla uygulamak"(F. Engels, age., s. 60 (Marks-
Engels, Werke, C. 21, s. 293) demektir. Asıl Diyalektik bilgi, iş, ma-
rifet budur. 

---