А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин

 

301

(məsələn, xüsusi rəngləmə və ya  komplektləşdirmə ) və bu 

kimi  digər  işlər  topdansatış  vasitəçilərin  üzvləri  tərəfindən 

də həyata keçirilə dilər. 

Topdansatış vasitəçilərin bölgü kanalında  istehlakçıların iştirakı 

həmçinin müəyyən üstünlüklər təşkil edir: 

• 

*məhsulun  fiziki  cəhətdən  daha  tez  faktiki  çatdırılmasına  , 

sifarişçilərinin 

qəbulunun 

və 

sənədlərinin 

rəsmiləşdirilməsinin əməliyyatlarını qısaldır; 

• 

*məhsulun  ciddi  planlı  qaydada  təzhizatını  təmin  edir  və 

“yust  in  timc  (Y T-dəqiq  vaxtında)  prinsipinə  yaxın 

müvafiq istehsala görə onu idarə edir; 

• 

*böyük  ehtiyatların  yığılmasının  qarşısını  alır  və 

istehlakçıların  tələbatına  münasibətdə  məhsulun  anbarlara 

verilməsini məhdudlaşdırır; 

• 

*böyük 

həcmdə 

məhsulların 

məhdudlaşdırılmış 

tədarükçülər  tərəfindən  alınması  imkanları  artır  ki,  bu  da 

xərclərin 

azalmasına 

və 

sənədlərlə 

işlərin 

məhdudlaşdırılmasına şərait yaradır; 

• 

*böyük  həcmdə  məhsulların  alışı  zamanı  onlara  imkan 

verən imtiyazlardan istifadə edilməsinə şərait yaradır; 

• 

Məhz  buna  görə  də  müxtəlif  topdansatış  vasitəçiləri 

iqtisadiyyatı  inkişaf    etmiş  ölkələrin  bazarlarında  çoxlu 

sayda fəaliyyət göstərirlər.Müasir topdansatış vasitəçilərə və 

onların təşkilinə kontrakt və korporativ əsaslar çərçivəsində 

fəaliyyəti xarakterikdir. 

Müqavilə  əsasında  təchizat  vasitəçilərinin  təşkili  zamanı 

birlik 

iştirakçılarının 

azad 

assosiasiyanın 

yaradılması 

xarakterikdir. 

Bu 

assosiasiyanın 

iştirakçıları 

müxtəlif 

əməliyyatlaragörə  ixtisaslaşırlar.  Məsələn,  assosiasiyanın 

iştirakçılarından  müəyyən  hissəsi  bütün  növ  məhsulların 

anbarlaşdırılması məsələləri ilə, digərləri isə həmin məhsulların 

nəql etməsi ilə məşğul olurlar. 

 

Korporativ birliyin təşkili zamanı adətən müəyyən qrup 

məhsulların  satışı  məqsədi  güdülür  və  burada  məhsulun 

partiyası  daxil  edilmiş  kapitalın  həcmindən  asılı  olaraq 

korporasiya  iştirakçıları  arasında  proporsional  qaydada 

bölüşdürülür.Sonuncu  dövrdə  daha  geniş  formada  resursların 

---

 

302

idarə edilməsində DRP sistem tipinin tətbiqi üstünlük təşkil edir 

(Distribütorun  Resourus  Planinq-resursların  planlaşdırılması 

bölgüsü). Bu tip sistemi aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir: 

*tələb olunan ümumi ehtiyatların müəyyənləşdirilməsi; sorğuya 

görə eyni həcm səviyyəsi və ya satış proqnozu; 

*  tələb  olunan  müvafiq  xidmət  səviyyəsinə  görə  minimal 

ehtiyatların səviyyəsi; 

*  yerinə  yetirmənin  dəqiq  vaxtı  və  ya  sifarişlərin  yerinə 

yetirilməsinin uzun müddətli olması; 

*strukturun müəyyənləşdirilməsi və bölgü sxemi. 

 

7.4.QIYMƏT INFORMASIYASI VƏ QIYMƏTIN ƏMƏLƏ 

GƏLMƏSINDƏ ONUN ROLU. 

 

Hər  hansı  qiymət  siyasəti  müəssisənin  satışını  yerinə 

yetirməsinə  və  iqtisadi,  texnoloji  və  maliyyə  vəziyyətinin 

möhkəmləndirilməsinə  xidmət  göstərir.  Bu  siyasət  fəliyyət  göstərən 

bazar amillərinin hərtərəfli mövqeyi hesabına fəaliyyət göstərmə - lidir. 

Müəssisənin    fəaliyyətinin  əsasını  bazar  vəziyyətinin 

öyrənilməsi,  sorğuların  təmin  edilməsində  göstərilən  cəhdlər  və 

istehlakçını  obyektiv  mövcud  tələbatı  durur.  Məhz  marketinqin  əsasını 

bunlar  təşkil  edir.  Məhz  ona  gğrə  də  qiymət  siyasətinin  həyata 

keçirilməsi  üçün  informasiyanın  toplanması  vacibdir  ki,  bu  da 

marketinq tədqiqatının aparılmasını özündə birləşdirir. 

Marketinq bazarı və bazarın vəziyyətini, həmçinin mövcud tələb 

və təklifi, rəqabətin xarakter və səviyyəsini öyrənir. Qiymət siyasətinin 

marketinq  tədqiqatlarının  nəticələrinə  görə  müəssisənin  istehsal-satış 

formasında realizə imkanlarını üzə cıxardır. 

Nəticədə,  müəssisənin  fəaliyyəti  mövcud  və  potensial  faktiki 

sorğuların ödənilməsi vəzifələrinə tabe edilir. 

Amerika  marketinq  assosiasiyasının  müəyyənləşdirilməsinə 

görə  axırıncı  ğzündə  planlaşdırma  və  ideyanın  reallaşdırılmasını, 

qiymətin  əmələ  gəlməsini,  mübadilə  yolu  ilə  xidmət  və  məhsullar 

yaradılmasını,  təşkilat  və  ayrı-ayrı  şəxslərin  ehtiyaclarının  ödəmə 

məqsədləri özündə əks etdirir. 

Buna  görə  də,  marketinq  vaxta  görə  fəaliyyətin  geniş  formada 

mövcudluğunu  özündə  əks  edir  və  birdəfəlik  tədbirlə  kifayətlənmir. 

Marketinq  tələbatçıların  sorğularına  istiqamətlənmiş,  bazarın  dəyişən 

---

 

303

mühitində dəyişməsinə uyğunlaşan məhsulun təmin edilməsi mıəqsədini 

güdür. 

 Marketinq  prinsiplərinin  əsasına  görə  idarə  edilməsində 

rəhbərlik  edən  təşkilat  bazar  rəqabəti  haqqında  dolğun  informasiyaya 

malik  olmalıdır.  Həmin  informasiya  birinci  və  ya  ikinci  müəssisənin 

həm daxilində və həm də müəssisə xaricində mövcüd ola bilər ki, onlar 

da  marketinq  tədqiqatı  nəticəsində  formaıaşmalıdır.  Birinci  növ 

informasiyaya aiddir: 

*daxili  informasiya,  məsələn,  təklif  və  sifarişlər,  müqavilə  və 

kontraktlar,  onların  ehtiyatları  haqqında  məlumatlar,  fəaliyyət  göstərən 

kataloqlara və qiymət siyahılarına görə malların maya dəyəri və qiyməti 

və s. 

*cari  xarici  informasiya,  məsələn,  bazar  əhatəsinin  meylləri 

haqqında  operativ  məlumatlar,  təsərrufat  və  maliyyə  əlaqələri  dəyişən 

rəqabət mühiti və s. haqqında məlumatlar daxildir. 

Marketinq tədqiqatları nəticəsində yeni mıəhsulların persrektivi 

və vəziyyəti haqqında məlumatlar izah olunmur, onların bölgü kanalları 

araşdırılır,  qiymət  səviyyəsi,  qiymətin  əmələ  gəlməsi,  müştərilərə  aid 

işlər, rəqabət mühiti, reklamın səviyyəsi və effektivliyi və s. məsələlərə 

aydınlaq gətirirlər. 

Qiymət  siyasətinin  formalaşdırılmasında  marketinq  sorğusunun 

üzə çıxarılmasını realizə etmək və “tez cavab verməsinin texnologiyası” 

adlandırılan həmin sorğunun dəyərinin meylləri aşkara çıxarılır. 

Qiymət  siyasətini  həyata  keçirdiyi  zaman  müəssisənin  bütün 

təşkilati-texnoloji fəaliyyətinin mərhələlərinə cəlb etmək lazımdır. 

Marketinq faktiki mövcud  olanı və potensial tələbatın analizini 

aparır,  hansı  məhsulun  hansı  keyfiyyətdə  və  hansı  sayda  tələbatçıya 

lazım  olduğu  haqqında  informasiyanı  toplayır.  Bütövlükdə  minimum 

məsrəflərlə və maksimum istifsdə effektliyi ilə tələbatın necə ödənilməsi 

məsələsini  həll  edir.  Minimal  xərc  çəkməklə  nəqliyyat  ekspedisiya 

işlərini  effektiv  təşkil  etməklə  aşkar  edilmiş  tələbata  görə  istehlakçı 

tərəfindən faktiki surətdə o cür məhsulun əldə etməsi ilə əlaqədar bağlı 

sualların  üzə  çıxması  xüsusi  bilik  sahəsinin  səlahiyyətinə  daxildir  ki, 

buna  da  bölüşdürücü  loqistika  adlanır.Əsaslandırılmış  qiymətin 

yaranmasına lazım olan informasiya 7.8 şəkildə verilmişdir. 

Qiymətin  yaranmasının  idarə  edilməsinin  ümumi  sxeminə 

marketinq 

tədbirlərini 

də 

daxil 

etməklə 

bazarda 

malların 

müvəffəqiyyətlə  hərəkət  etməsini,əhatə  dairəsinə  və  müştərilərin 

---