А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yük v
- Auksion (h
- Dünya qiym
32
yerdəyişmə qiymətidir. Bu ödənişi yük göndərənlər və ya potensial sərnişinlər verirlər. Yük
nəqliyyatı xərclərinin əvəzinə (kompensasiyasının) ödənişinin formalaşdırılmasının fərqləndirici xüsusiyyəti bu xərclərin iki hissədən ibarət olmasıdır. Bu xərclərin birinci hissəsi - başlanğıc-son əməliyyatlar (yükləmə və boşaltma) adlanan xərclərin, ikinci hissə - hərəkət əməliyyatı (xüsusi ilə yük nəql edilməsinin) adlı məsrəflərin üzərinə düşür. Pərakəndə satış qiymətləri - son qiymətlərdir. Bu qiymətlər üzrə əmtəələr müxtəlif ticarət kanalları vasitəsilə bilavasitə istehlakçılara şəxsi istifadəyə və ya istehsala çatdırılır.
Əmtəə realizasiyasının hər bir mərhələsində onun pərakəndə satış qiymətinə əlavə dəyər vergisi daxil edilir. Aksizaltı əmtəələr qiymətinə də aksiz (dolayı vergi) daxil edilir. Aksiz əmtəə hazırlayıcısı tərəfindən büdcəyə ödənilir. Son hesabda göstərilən vergi növləri pərakəndə satış qiymətini ödəyənlər, yəni son istehlakçılar tərəfindən ödənilirlər. Ayrı-ayrı əmtəə qrupları üzrə (məsələn, bəzi qida məhsulları, eləcə də bəzi uşaq çeşidi əmtəələri üzrə) bu vergilərin güzəştli dərəcələri mövcuddur.
Müasir iqtisadi ədəbiyyatda «qiymət tərkibi» və «qiymət strukturu (quruluşu)» anlayışlarını fərqləndirmək qəbul edilmişdir. Qiymət tərkibi - müxtəlif göstəricilərlə (məsələn, rublla ifadə olunan xərclər və mənfəət) qiymət ünsürləridir. Qiymət strukturu - qiymətin faizlə ifadə olunmuş ünsürləridir, yaxud əmtəə qiymətində bu ünsürlərin xüsusi çəkisidir.
növlərindən biri olub, hərrac ticarəti nəticəsində təyin edilir. Bir sıra əmtəələr üçün məmulat satın alındıqdan sonra, çox vaxt kifayət qədər əhəmiyyətli məbləğdə vəsait sərf olunur ki, həmin məmulatı istifadə etmək olsun. Məsələn, avtomobili aldıqdan sonra müntəzəm olaraq benzin, yağ, ehtiyat hissələri və s. xərc çəkmək lazımdır. Buna görə satış qiyməti həmin əmtəəni digər analoжi əmtəələrlə müqayisə üzrə rəqabət qabiliyyəti haqqında mühakimə yürütmək üçün yeganə göstərici ola bilməz.
Yuxarıda göstərildiyi kimi, müasir iqtisadi ədəbiyyatda əmtəənin, yaxud xidmətin ümumi və son hədd faydalılığı anlayışları ilə əməliyyat aparmaq qəbul edilmişdir. 33
Son hədd faydalılığı dedikdə, istehlakçı sərəncamında olan uçot əmtəə vahidinin minimal faydalılığı başa düşülür. Başqa sözlə, son hədd faydalılığı - istehsalçının müəyyən əmtəədən əldə edə bildiyi ən az faydadır. Ümumi faydalılıq dedikdə, istehlakçının sərəncamında olan bütün əmtəələrin və xidmətlərin son hədd faydylılıların məbləği başa düşülür. Başqa sözlə, ümumi faydalılıq - istehlakçının sərəncamında olan məcmuu faydadır. Bazar varlı olduqca, istehlakçının sərəncamında nə qədər əmtəə və xidmətlər çox olduqca ümumi faydalılıq da o qədər çoxdur, son hədd faydalılığı isə o qədər azdır. Alıcı sərəncamındakı pul məbləğləri cəmi, bir qpyda olaraq məhduddurlar, o elə əldə etməyə cəhd göstərir ki, onun faydalılıq vahidinə düşən qiymət minimal olsun.
Əgər alıcının pul məsrəfləri sayca ölçülə bilərsə, onda əldə olunacaq əmtəənin faydalılığını volyuntarizmdən və subyektiv yanaşmadan qaçmaqla necə ölçmək olar? Bu məqsəd üçün adətən ekspert (o cümlədən bal) metodundan, həmçinin riyazi reqression təhlildən istifadə edirlər. Sonuncular müəyyən (bəzən əhəmiyyətli) miqdar sınaq satın almalarının keçirilməsini və çəkilmiş xərclər və faydalılıq səmərəsi arasındakı uyğunluğun müəyyən edilməsini nəzərdə tuturlar.
Pərakəndə qiymətlər haqqında bütün yuxarıda deyilənlər sübut edir ki, onlar fərdi surətdə təyin edilməlidirlər.
servizi xidmət və müəssisələri tərəfindən təqdim olunan xidmətlər üçün ödənişdir (paltar, ayaqqabı, şəxsi istifadədəki digər predmetlər üçün qiymətlər, mənzil, isitmə, su, qaz, elektrik enerжisi, əraziyə xidmət, rabitə xidməti və i. a. ödənişlər).
təklifin, habelə valyuta məzənnələrinin dəyişməsi təsiri altında formalaşır. Dünya qiymətlərinə dövlət əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilir (lisenziyalaşdırma, ixracat və idxalatın formalaşdırılması (hədləşdirilməsi) və maddi yardım vermə yolu ilə).
Xarici ticarət dövriyyəsinə xidmətdə böyük rol oynayan nəqliyyat xərclərinin yerinin ödənilməsi metodlarından asılı olaraq, «göndərmə franko- stansiyası» və «təyinat franko-stansiyası» qiymətləri fərqləndirilirlər. Bu və ya digər məhdud ərazilərə yayılan qiymətlər haqqında qısa məlumat verək. Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|