96
qısamüddətli təsir strategiyası məlumdur. Məsələn, müəssisə tərəfindən
start qiymətləri orta bazar qiymətlərindən yuxarı təyin edilir. Nəticə
olaraq isə onlar orta bazar səviyyəsinə qədər aşağı düşür. Bu halda
qiymətlərin aşağı düşməsi alıcıların bir hissəsini alışa yönəltməyə
qadirdir ki, bu da müəssisəyə əlavə mənfəət əldə etmək imkanı verir.
Xalis (mükəmməl) rəqabət bazarlarına yaxın bazarlar kimi
məsələn dünya buğda və dəmir filizi bazarları hesab edilir.
Xalis inhisar rə
qabə
t bazarında bir satıcı öz arzusunu diktə edə
bilər, o cümlədən öz başına (vahid, yeganə) olaraq rəqiblərin
maraqlarını nəzərə almayaraq qiymət səviyyəsini müəyyən edə bilər.
Рягабят апаран ямтяялярин амилляри
Рягабят апаран ямтяялярин
кейфиййяти
Рягиблярин гиймятляри
Рягибляр цчцн гейри-сярфяли
базар
ситуасийасы
Сервис хидмяти
Эцзяштляр
Рягиблярин удузмасы
Даща йцксяк кейфиййят
Даща йцксяк гиймятляр
Сатыш щяжминин ашаьы дцшмяси
Реклама
Истифадянин юдянилмяси
Гиймятдя лидерлийин иткиси
Ямтяянин аналоъи кейфиййяти
Аналоъи гиймятляр
Мянфяятин ашаьы дцшмяси
Даща ашаьы кейфиййят
Даща ашаьы гиймят
Базарда пайын ашаьы дцшмяси
Габлашма, тара, чатдырылма
Чатдырылманын юдянилмяси
Истещсалын ашаьы дцшмяси
Рягиблярин гиймятляри
Эцзяштляр
Даща йцксяк гиймятляр
Истифадянин юдянилмяси
Аналоъи гиймятляр
Даща ашаьы гиймят
Чатдырылманын юдянилмяси
Рягиблярин гиймятляри
Эцзяштляр
Даща йцксяк гиймятляр
Истифадянин юдянилмяси
Аналоъи гиймятляр
Даща ашаьы гиймят
Чатдырылманын юдянилмяси
Истифадянин юдянилмяси
Истифадянин юдянилмяси
97
Шякил 3.9. Рягабят амилляри вя аспектляри схеми
Onu qeyd edək ki, inhisar qiyməti heç də həmişə maksimal
yüksək qiymət olmur, belə ki, müəssisə Ən yüksək məcmu mənfəətin
əldə edilməsinə maraqlıdır. Satışın həcminin yüksəldilməsi üçün
inhisarçı müəssisələr hətda aşağı salınmış qiymət də təyin edi bilər.
Bundan başqa ayrı-ayrı hallarda inhisarçı müəssisələr özü üçün
sərfəli olan təcrübəyə başqa sözlə, qiymət diskriminasiyasına əl ata
bilər. Diskriminasiyalı qiymətlər aşağıdakı formada mövcud ola bilər:
•
müxtəlif alıcı qrupları üçün müxtəlif qiymətlər, o
cümlədən
müəyyən
istehlakçı
qruplarını
üçün
əmtəələrin pulsuz (havayı) verilməsi;
•
müxtəlif əmtəə tipləri üçün müxtəlif qiymətlər, o
cümlədən onların istehsalı üçün yer almış faktik
xərclərdən asılı olmayaraq;
•
əmtəələrin təqdim edildikləri regionlardan asılı olaraq
eyni olan əmtəələrə müxtəlif qiymətlər.
Misal üçün kurort istiqamətləri üzrə dəmiryolu biletlərinə
mövsümü tarifləri (istirahət və iş günlərində, sutkanın gündüz və gecə
vaxtlarında beynəlxalq telefon danışıqlarına).
Bəzən inhisarçı müəssisələr bazarın əlavə seqmentləşdirilməsini
aparır. Bu onu bildirir ki, bazarın bir hissəsində əmtəələr daha
yüksək qiymətə satılır, digər bazarda isə həmin əmtəə daha aşağı
qiymətə satılır. Əgər əmtəənin aşağı qiymətə təklif edilən bazar
(ölkədən kənarda yerləşirsə inhisarçı-müəssisə üçün rezidentin) onda
inhisarçı tərəfindən təyin edilmiş aşağı qiymət dempinq qiyməti
adlanır. Bir çox hallarda idxalın – ölkələr milli sənayenin rəqabətin
dağılmasına yol verməmək məqsədilə xaricdən müvafiq əmtəələrin
dxil olmasını məhdudlaşdıraraq dempinqin aparılmasına qarşı durur.
Qeyd edək ki, real mövcud olan bazarların çox böyük hissəsində
inhisar və oliqopolik rəqabət şərtləri (şəraiti) üstünlük təşkil edir.
Inhisarlaşmış rəqabət üçün bazarda nəzərə çarpacaq sada
müəssisələrin olması xarakterikdir. Bu müəssisələr arasında gizli
sövdələşməni həyata keçirmək praktiki olaraq qeyri-mümkündür.
98
Inhisarçı rəqabət xalis (kamil) rəqabətdən aşağıdakı xüsusiyyətlərlə
fərqlənir:
Бцтцн нюв рягабят
Чохлу сайда истещсалчы
фирмалар
Щяр бир фирманын чохда
бюйцк олмайан базарлары
Ямтяялярин ейни типлийи вя
гаршылыглы явяз едилмяси
Мящдудлашдырылмыш
гиймятин олмамасы
Халис рягабят
Йени сатыжыларын дахил
олмасы азаддыр
Инщисар рягабят
Чохлу сайда
истещсалчы
фирмалар
Бир
мяналы
Ямтяялярин
дифференсиал-
лашмасы
Рягибл
Йени истещ-
салчыларын
дахил олмасы
сярбястди
Реэионлар цзря
Тялябин характериня
эюря
Базара дахил
олма
Олигополик рягабят
Истещсал
чы
Ямтяяляр
ин чох
Рягиблярл
я
Йени
сатыжыла
Гиймят
щагда
Паралел гиймят сийасяти
Халис инщисар
Бир ситещсалчы
фирма
Гиймятля
рин
Дискрими
насийа
Йени
сатыжыла
Алыжылар
групу цзря
Ямтяя
нювляри
Реэион
лар
Вахт (заман)
дюврц цзря