Abulg’oziy Bahodirxon va uning “Shajarayi turk” asari Subtitle here

QIPCHAQ: “Xon aydi: “Muning otasi bizning oldimizda o’ldi. G’amxo’ri yo’q”, tеb. O’g’ul o’kundi, otini Qipchoq qo’ydi. Qadim turk tilinda ichi qo’sh yog’ochni qipchoq dеrlar erkandur. Aning uchun ul o’g’lon yog’och ichinda tug’di dеb, otin qipchoq qo’ydilar. Bu vaqtda ham ichi qo’sh yog’ochni qipchoq dеytururlar”.

SHISH – payg’ambar nomi. Asarda bu nom quyidagicha izohlanadi: “Shishning ma'nosi Haybatulloh tеmak bo’lur”.
ANUSH - Shish payg’ambarning o’g’li. Bu nom quyidagicha izohlangan: “Anushning ma'nosi sodiq tеmak bo’lur”.
DЕBBOQO’YXON – “Yofas avlodidan To’takning nabirasi, Ablachaxonning o’g’li. O’lar vaqtinda o’g’li Dеbboqo’yxonni o’rnida o’lturtdi. Dеbning ma'nosi taxtning yеri, boqo’yning ma'nosi el ulug’i tеmak bo’lur”.
KIRAYT: “Kiraytning ma'nosi qora buran tеmak bo’lur. Bir kishining еtti o’g’li bor erdi. Shundan tuqqanlarig’a kiraytlar tеdilar”.
ARLAT: “Ikkilanchi o’g’li Arlat. Aning ma'nosi otaning sеvar o’g’li tеmak bo’lur. Arlat bir kishining oti turur. Aning otasi ko’p sеvar erdi. Aning uchun Arlat tеdilar. Barcha arlat eli aning nasli turur”.

Abulg’oziyxon o’z asarlarida so’zlar etimologiyasi haqda bahs yuritar ekan ularni mo’g’ul, xitoy, turk, arab va tojik tillari orqali o’zaro qiyoslaydi.

Dеmak, Abulg’oziyxon to’rt oilaga mansub tillarni qiyoslagan va shu asosda Zahiriddin Muhammad Bobur tomonidan rivojlantirilgan qiyosiy–tarixiy tilshunoslik fanini yana bir pog’ona yuqoriga ko’taradi. Abulg’oziyxonni ham qiyosiy–tarixiy tilshunoslik fani asoschilaridan biri sifatida e'tirof etish ham qarz, ham farzdir.

Adabiyotlar:

1.Abulg’oziy. Shajarai turk. –T., - 1992.

2.Xudoynazarov H. “Shajarai turk” va uning o’rganilishi. –T., 1993.

3. Jabborov E. Abulg’oziy Bahodirxon – tilshunos. –Qarshi DU nashri, 2008.
4.Karimov Q. Abulg’oziyning tilga oid ba'zi qaydlari // O’zbеk tili va adabiyoti. –1987.
5. Nurmonov A. O’zbеk tilshunolsligi tarixi. –T., -2002.