Abulqosimov h. P., Muminov n. G

 
1.4. Xufyona iqtisodiyot rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy 
oqibatlari 
Xufyona iqtisodiyotga dualizm xos bo‘lib, bu uning 
ikkiyoqlama rolidan, ya’ni: pozitiv (ijobiy) – biznes rivojlanishi 
bo‘yicha salbiy sharoitlarni yumshatish; negativ (salbiy) – jamiyat 
daromadlarining qayta taqsimlanishidagi salbiy oqibatlarning 
vujudga kelishi va aholi turmush darajasining yomonlashuvi, 
iqtisodiyotni boshqarish tizimi samaradorligining pasayishining 
yuz berishida namoyon bo‘ladi. Shunga muvofiq ravishda xufyona 
iqtisodiyotga uch guruh o‘zaro bog‘langan funksiyalar xosdir 
(qarang: 1.4.1-rasm). 
Xufyona iqtisodiy faoliyat oqibatlarini bir xil baholash to‘g‘ri 
bo‘lmaydi. Xufyona iqtisodiyotning ko‘pgina turlari (ayniqsa “kul 
rang”) rasmiy iqtisodiyotni rivojlanishiga to‘siqlik qilmasdan, balki 
unga ko‘maklashadi ham. Shveysariyalik iqtisodchi Diter Kassel 

---

bozor xo‘jaligida xufyona iqtisodiyot rivojlanishining uchta ijobiy 
funksiyalarini ajratib ko‘rsatgan: 
 
 
1.4.1-rasm. Xufyona iqtisodiyotning asosiy funksiyalari
19
. 
1) “iqtisodiy “moylash” (“smazka”) – qonuniy (rasmiy) va 
xufyona iqtisodiyot o‘rtasida resurslarni qayta taqsimlash yordamida 
iqtisodiy kon’yunkturada darajalar o‘rtasidagi farqlarni tekislash 
(rasmiy iqtisodiyotda inqiroz bo‘lgan davrda ishlab chiqarish 
resurslari o‘z-o‘zidan yo‘q bo‘lib ketmaydi, balki “soya”ga oqib 
o‘tadi va inqiroz tugagandan so‘ng rasmiy ko‘rinishga o‘tadi); 
19
Голованов Е.Б. Теневая экономика. Конспект лекций.-Челябинск, 2015.-
С.16. 
Iqtisodiy 
funksiyasi 
Sotsial funksiyasi 
-
allokatsion funksiya (iqtisodiy smazka); 
-
stabilizatsiyalashtiruvchi funksiya (o‘rnatilgan 
stabilizator); 
-
distributiv funksiya (sotsial (ijtimoiy) amortizator); 
Pozitiv (ijobiy) funksiyalari 
-
innovatsion funksiya; 
-
takrorlovchi funksiya; 
-
utilizatsiyalovchi 
funksiya; 
-
stabilizatsion funksiya; 
-
konstruktiv funksiya; 
-
parazitik funksiya; 
-
destruktiv funksiya.