|
Academic Research in Educational Sciences volume 2Academic Research in Educational Sciencesetnik-psixologiya-va-milliy-psixologik-qiyofaAcademic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1262-1270
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1267 www.ares.uz
bo’lgan bir necha feodal davlatlar, xonliklarning siyosiy-iqtisodiy jixatdan
parchalanganligi, ular o’rtasidagi tez-tez bo’lib turadigan qonli to’qnashuvlar,
xo’jalik yurgizishdagi patriarxal usullarning mavjudligi, urug’-aymokchilik urf-
odatlarining saqlanib qolishi va nixoyat dexkonchilik qilish uchun sug’oriladigan,
yaroqli yerlarning cheklanganligi kabi omillar, o’zbek xalqi harakteridagi shu
xislatlarni vujudga keltirib chiqaradi.
Bundan tashqari aka-ukalar yoki qarindosh-urug’lar o’rtasidagina emas,
shuningdek, quni-qo’shnilar bilan ham yaxshi munosabatlar, o’zaro yordam va
hamkorlik kursatish kabi xislatlar ancha rivojlangan qadim vaqtlardayok bir urug’
yoki qabila bir mahalla yoki butun bir qishloqda birgalikda yashagan. Kamdan-kam
hollardagina begona urug’ yoki qabila vakili notanish joylarga kuchib borgan. Hozir
ham ko’p qishloqlarda mahallalar qarindosh-urug’chilik tamoyili asosida shakllanadi.
Demak, yon qo’shni ayni vaqtda sizning yaqin qarindoshingiz hamdir. Shuning
uchun kadim vaqtlardayoq bir oilada ovqat pishirilsa- albatta qo’shnikiga,
qarindoshnikiga chiqarilgan qo’shnining yaxshi kunida ham, aziyatli kunida ham
birinchi bo’lib devormiyon qo’shni xizmat qiladi, qo’shnining uyidagi marakaga
qatnashmaslik, ayniqsa, taziyali marosimlarda ishtirok etmaslik, bizlar uchun katta
ayb hisoblanadi. Shuning uchun ham bizda qo’shni to’g’risida juda obrazli makollar
yaratilgan, “xovli olma, qo’shni ol”, “uzoqdagi qarindoshdan yaqindagi qo’shni
yaxshi”, “yon qo’shnim - jon qo’shnim” va hakozo. Bundan tashqari milliy
tabiatimizda o’zaro mehr-oqibat, muruvvat, andisha, or-nomus, sharmu hayo, ibo -
iffat kabi betakror fazilatlar, bag’ri kenglik, mehmondo’stlik, oqko’ngillilik
xususiyatlari mavjud. Bunday hamjixatlik, bir-birini qo’llab turishlik faqat qo’shnilar
o’rtasidagina bo’lib qolmasdan, butun mahalla va qishloq aholisi o’rtasida ham kuchli
rivojlangan. Mahalla yoki qishloq aholisi biror xonadonda aza borligini eshitib
qolsaa, vafot etgan kishini yaxshi tanish-tanimasligidan qat’iy nazar, marxum bilan
vidolashmoq uchun vaqtini ayamasdan, yumushini tashlab bo’lsa ham marxumning
uyiga kelib, hamdardlik bildiradi, qo’lidan kelgan yordamni kursatadi. Marxumning
tobuti mozorga borguncha yelkama-yelka ko’tarilib boriladi. Yo’lda uchragan har bir
kishi - u otda bo’lsa ham, mashinada bo’lsa ham tushib bir necha qadam tobutni
ko’tarishib borishni o’zining insoniylik burchi, deb hisoblaydi. Qo’ni-qo’shni,
mahalla - kuyni va hamqishloqlarning bunday bir-birini qo’llab-qo’ltiklab turishlari,
bir-birlarining manfaatlarini himoya qilishlari kishilarning uzoq davrlar mobaynida
birgalikda yashab kelishi, mahalla va qishloq axlining bir-birlariga qarindosh-
urug’chilik iplari bilan bog’langanliklari natijasidir.
|
|
|