Annotasiya
Yüklə 5,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
659
Yekunlaşdırarkən müəllim diqqəti aktyorların söylədiyi ayrı- ayrı sözlərə deyil, məşğələnin məqsədlərinə yönəldir. Vəziyyət üzrə praktikum
Bu üsul şagirdlərdə, az da olsa, şəxsi hüquqi təcrübənin olma- sını nəzərdə tutur. Şagirdlərə mənəvi sahəyə aid problemlərin qo- yulduğu və sinifdə ciddi müzakirə tələb edən müxtəlif vəziyyətlər təklif olunur. Vəziyyət üzrə praktikum tənqidi təfəkkür vərdişlərini, təhlil qabiliyyətini inkişaf etdirir, mənəvi dəyərləri, mövqeləri for- malaşdırır. Dəyərlərin müəyyənləşdirilməsinə dair vəziyyət üzrə ça- lışmalar şagirdlərə öz rəylərinə görə cavab verməyi və bunları mü- dafiə etməyi öyrədir.
- Müəllim dərsdə müzakirə olunacaq problem və sualları əv- vəlcədən fikirləşib tapır. - Vəziyyət üzrə praktikum üçün materialları diqqətlə seçir. - Hər vəziyyətə dair suallar və tapşırıqlar düşünülür. Bunlar 2- dən 5-dək ola bilər. - Vəziyyət ayrı-ayrı kağız vərəqlərində, kartoçkalar şəklində yazılır. - Sinif ya cütlüklərə, üçlüklərə, ya da 4-5 qrupa bölünür. - Şagirdlərə təlimat, tapşırıq və suallar verilir. - Qrupların işi sona çatan kimi müzakirə başlanır. Diskussiya
Bu üsul həm müəllim, həm də şagirdlər üçün universaldır. Bu üsul onların qoyulmuş problemlərə və suallara münasibətini öyrən- məyə imkan verir. Şagirdlər verilmiş mövzunu 10-20 dəqiqə ərzində müzakirə edirlər. Diskussiya şagirdlərə tarix, vətəndaşşünaslıq, hüquqi xarak- terli məsələlər və digər fənlərə aid mühüm problemlərin müstəqil şəkildə müzakirə etmək imkanı verir, informasiya toplamaq vərdiş- lərini və fəallığını inkişaf etdirir, bütün şagirdlərə öz nöqteyi-nəzəri-
660
ni bildirmək və eyni zamanda mübahisədə kiminsə üstünlük qazan- maq imkanlarını məhdudlaşdırır. Bu üsul həmçinin, müəllimin tələbi olmadan fikir mübadiləsi- nə kömək edir, dinləmək, növbə ilə danışmaq, tolerantlıq nümayiş etdirmək bacarıqlarını inkişaf etdirir.
Başlanğıcda şagirdlərə diskussiyanın aparılmasının əvvəlcə- dən tərtib edilən əsas qaydalarını xatırlatmaq yaxşı olardı: 1.
Danışanı dinləmək. 2.
Eyni vaxtda yalnız bir adam danışa bilər. 3.
Çıxış etmək istəyi varsa, əlini qaldırmalıdır. 4.
Danışanın sözünü kəsməmək. Müəllim keçiriləcək diskussiyanın mövzusunu əvvəlcədən elan edir. Diskussiyanın gedişində o, yazı taxtasından asılmış vat- man kağızı vərəqində yazılmış mövzu və plan haqqında məlumat verir. Sonra diskussiyanın başlanması üçün işarə verir. Müəllim dis- kussiyanın gedişinə qarışmır, sonda isə yekun vurur. Yazılı debatlar
Debatlar şagirdləri həyəcanlandıran, xarakterli, mübahisəli mövzular üzrə planlaşdırılmış xüsusi dialoqdur. Debatların məqsədi öz mövqeyini, nöqteyi-nəzərini dəlil-sü- butlu şəkildə, sakitcəsinə müdafiə etməyi şagirdlərə öyrətməkdir. İştirakçılar müzakirə olunan mövzunun “lehinə” və “əleyhinə” olan dəlilləri gətirməli və opponentlərini öz mövqeyinin düzgün ol- duğuna inandırmağa çalışmalıdırlar. Debatların aparılmasının 2 forması mövcuddur: şifahi və yazılı. - Yazılı debatlar - tərəflər arasında yazılı dialoq formasıdır. - Debatlar cütlüklər, ya da üç-dörd nəfərlik qruplar şəklində aparıla bilər. - Debatlar A-4 (albom) və A-1 (vatman) vərəqlərində, xüsusi forma üzrə keçirilir. - Debatlar zamanı şagirdlər yalnız öz dəlillərini təqdim etmir, həm də digər tərəfin dəlillərinə cavab verirlər. 661
- Debatlar şagirdlərin müzakirə olunan məsələ ilə bağlı fikir- lərini dərinləşdirir, onları diskussiya mədəniyyətinə alışdırır.
1. Müəllim şagirdlərə debatların necə keçirildiyini izah edir: bir qrup mövzusunu təsdiq edir və öz mövqeyini sübuta yetirir, di- gəri isə həmin mövzunu təkzib edir və öz sübutlarını təqdim edir. 2. Şagirdlər debatın keçiriləcəyi mövzu ilə irəlicədən tanış olurlar. 3. Sinif ya cütlüklərə, ya da cüt saylı qruplara, məsələn, hərə- sində üç şagird olmaqla 8, yaxud 10 qrupa bölünür. 4. Müəllim şagirdlərə sinif otağının hər iki tərəfi boyu düzül- müş stullara əyləşməyi təklif edir və püşkatma yolu ilə hər qrupun üzvlərinin hansı nöqteyi-nəzəri müdafiə edəcəklərini müəyyənləşdirir. 5. Sinif otağının hər iki tərəfində əyləşmiş qruplar iki-iki yazı- lı dialoqa başlayırlar. Birinci qrupdan olan şagirdlərə öz dəlilinin formalaşdırılması üçün 5 dəqiqə vaxt verilir. Həmin dəlil kağız və- rəqinə yazılır. 6. Sonra vərəqlər opponentlərə ötürülür və onlara öz tərəf-mü- qabillərinin dəlillərinə cavablarını formalaşdırmağa və yazmağa, eləcə də öz əks-dəlillərini şərh etməyə 8 dəqiqə vaxt ayrılır. 7. Bu cür mübadilə prosesi 2-3 dəfə təkrarlanır, özü də bu za- man hər şagird mütləq tərəf-müqabilinin dəlilinə cavab verməli və öz dəlilini də buraya əlavə etməlidir. Adətən 3-4 raund kifayət edir. Sonuncu raundda şagirdlərə nəticəni yazmaq imkanı verilir. Bundan sonra işlər yığılır (əgər A-4 formatlı kağızda yerinə yetirilmişsə), yaxud bunların təqdimatı keçirilir (əgər iş A-1 formatlı kağızda icra edilmişsə). Əgər qruplarda icra olunmuş işlərin təqdimatı keçirilir- sə, dəlillər və əks-dəlillər iki şagird tərəfindən oxunur. Çox vacibdir ki, oxu zamanı müəllim şagirdlərin yalnız öz cavablarını oxuması- na, mübahisəyə girişməməsinə, bir-birinin dəlillərini “saf-çürük” et- məsinə göz yetirsin, çünki bunlar yazılı debatlardır və şagirdlər öz fikirlərini yazılı formada bildirirlər. Əgər işlər A4 formatında və cütlükdə yerinə yetirilibsə, onda həmin işlər toplanır və müəllim tərəfindən qiymətləndirilir. 8. Yekunlaşdırmanın ən yaxşı forması hər iki tərəfə ünvanlanmış aşağıdakı sual ola bilərdi: “Rəqibin ən yaxşı dəlilləri hansılar idi?”
Yüklə 5,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|