Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Serolojik teşhis için ELISA testi kullanılır. ELISA testi oldukça
pratik bir yöntem olup enfeksiyon düzeyi %5 ve daha yüksek
olduğunda çok güvenilirdir. Enfeksiyon düzeyi %5’in altında olduğu
durumlarda çok fazla sayıdaki arıların toraksları incelenmelidir.
Genel diseksiyon metodunda, baş vücuttan ayrılır. Daha sonra
protoraks uzaklaştırılır. Toraksın kalan parçası %10’luk potasyum
hidroksit’e konarak 37˚C’de 24 saat bekletilir. Mikroskop altında
muayene edilmektedir.
Dirençli arılar : Arı kolonilerinde A. woodi’ye duyarlılık çok
değişkendir Brother Adam, genetik olarak Acarapis’e dirençli olan
Buckfast ırkını geliştirmiştir. Anadolu arısı doğal olarak A. woodi’ye
dirençlidir.
Kimyasal Kontrol ve Mücadele : Trachea akarıyla enfekte
kolonilerde ağır kış kayıpları meydana gelmektedir. En kolay çözüm
kimyasal kontroldür. Mentol dumanının miticidal özelliği vardır.
Mentol 15.5ºC–35 ºC arasında uygulanır. Tedavi için 50 gr. mentol
kristali çevre sıcaklığı 26.5 ºC sıcaklığa kadar peteklerin üst kısmına,
26.5 ºC’nin üzerindeki sıcaklıkta kovan dip tahtası üstüne konarak
14-28 gün kovan içinde bırakılarak trachae akarıyla mücadele edilir.
Mentol uygulaması esnasında kovanda bal olmamalıdır.
Formik asit dumanı erişkin trachea akarını öldürür. Akarapis’in
yaşam süresi yaklaşık 2 hafta olduğundan; tekrarlayan formik asit
uygulamaları 4 gün yada 1 hafta arayla 2 hafta süreyle
kullanılmaktadır. Yoğun kimyasal ilaç uygulansa da bazı arılarda canlı
akarlar barınmakta ve bunlar kovan içindeki diğer arıları tekrar enfeste
etmektedir. Formik asit ve diğer mitisidler işi arılar ve ana arılar için
zehirleyici olabilir. Formik asit ve mentol’ün her ikisinin dumanlarını
uzaklaştırmak için aşırı yelpazeleme ve arılar arasındaki davranışı
bozarak itileme hareketi yapmalarına neden olur. Tedavi süresince
arılar arasında karışıklığa ve bal üretiminin azalmasına sebep olur.
Problemlerden daha önemlisi, tedavinin uzun süreli sağladığı
faydalardır. Tedavi edilmeyen koloniler çoğunlukla soğuk kış
döneminde ölür. Uygulamalar esnasında duman derimizle temas
etmemeli ve solunmamalıdır. Bu hususa dikkat etmelidir.
83
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Kimyasal Olmayan Kontrol ve Mücadele : Ergin bal
arılarındaki trachea akarları ısıyla öldürülebilir. Ergin arılar 39 -
48˚C’lik ısıya maruz bırakıldığında, birçok ölmüş ergin ve immature
akarlar görülürken, arılarda bir zarar verici etkisi olmamıştır. Buna
karşın 42˚C’de saat tutulduğunda akarlar daha hızlı ölmüş fakat
arılarda da aynı etkiyi yapmıştır. Isı uygulamalarının arazideki
kolonilere uygulanması pratik değildir. Genç ve yüksek üreme
kabiliyetli genç ana arı, akarapisten zarar gören koloninin ilkbaharda
tekrar toparlanmasında etkilidir. Genç işçi arıların büyük sayılarda
olmaları halinde onlardan bazıları enfestasyona yakalanmaz.
10. Lepidoptera’lar
Birçok güveler bal arılarının bal, polen ve bal mumuna
saldırmaktadır. Bu grupta büyük bal mumu güvesi Galleria mellonella,
küçük balmumu güvesi Achroia grisella ve daha birçok tür vardır.
Diğer türler Indianmeal moth (Plodia interpunctella), Akdeniz un
güvesi (Anagasta kuehniella), driedfruit güvesi (Vitula edmandsae
seratilineela), death’s head güvesi (Acherontia spp.)’dir. Bombus arısı
bal mumu güvesi (Aphomia sociella) bazen bal arısı kolonilerinde
rastlanılmaktadır.
10.1. Büyük Bal Mumu Güvesi
Bal mumu güvesi, petek güvesi, arı güvesi, mumu kurdu, büyük
bal mumu güvesi gibi birçok değişik isimle tanınan Galleria
mellonella larvaları, petek ve balda önemli zarar yapmaktadır. Büyük
bal mumu güvesi sarımsı boz renkte, orta büyüklükte bir güvedir.
Çoğunlukla anasız, zayıf kovanları, depodaki boş petekleri ve sönmüş
kovanların boş peteklerini tercih eder.
Zayıf bal arısı kolonilerinde
Galleria mellonella’nın artık ve ağlarından dolayı yavru üretiminde
zayıflama, bal ve polen azalma ve sıcak havalarda kovan sönüşleri
meydana gelmektedir. Bal arısı kolonilerinde gıdasızlık, ana arının
olmayışı, varroa, pestisid zehirlenmesi ve diğer hastalıklar nedeniyle
güve gelişebilmektedir. Büyük balmumu güvesi tüm Dünya’da
yaygındır. Galleria mellonella rakımı yüksek olan yerlerde az zarar
yapmakta yada hiç zarar yapmamaktadır. Güve ülkemizin sıcak ve
ılıman iklime sahip yörelerinde görülmektedir. Daha çok Ege,
Marmara ve Karadeniz bölgelerinin düşük rakımlı yerlerinde ciddi
zarar yapmaktadır. 1000 metrenin üzerindeki yükseklikte varlığı
azalır, 1500 metre üzerindeki yüksek bölgelerde varlığını sürdüremez.
84
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Büyük balmumu güvesi (Galleria mellonella)
Morfoloji : Yumurtadan yeni çıkmış Galleria larvası kremimsi
beyaz renktedir. İlerleyen dönemde larvanın dorsal ve lateral kısımları
gri, koyu gri renk almaktadır. G. mellonella larvası, petekleri enfeste
eden en büyük Lepidoptera’dır. Uzunluğu 28 mm varabilmektedir.
Büyük bal mumu kokonları genellikle beyaz renktedir. Bazıları
tamamen koyu dışkı parçaları ile kaplanmaktadır. Kokonlar genellikle
12-20 mm uzunlukta ve yaklaşık 5-7 mm genişliğindedir. Son dönem
larva, beslenme bölgelerinden göç ederek çerçeveler üzerinde ve
kovanın iç yüzeyinde kokonları örerler. 10 çerçeveli Langstroth
kovanında ortalama 250 normal büyüklükte larva gelişebilmektedir.
Erişkin dişiler yaklaşık 20 mm.ye varan uzunlukta, ağırlıkları
169 mg kadardır. Erkekleri oldukça küçüktür. Erkek güveler daha açık
renkleri ve kanat kenarlarının görünümleriyle dişilerden
ayrılmaktadır. Dişinin lamial palp’leri öne doğru uzanmaktadır. Bu
hal başa gaga benzeri bir görünüm vermektedir. Her iki cinsiyette de
kanatların ön üçte ikisi daha koyu renktedir. Fakat arka 1/3’te
düzensiz açık ve koyu renkli alanlar, çizgi ve yamuk şekiller halinde
serpilmiş halde görülmektedir. Sırttan bakıldığında, toraks ve baş açık
renktedir. Erkek ve dişinin rengi ve büyüklüğü çok farklıdır. Bu
durum larvanın beslenmesiyle ilgilidir. Larvalar, bal mumunda
büyüdüğünde erişkinler gümüş beyaz renkli olmaktadır. Larvalar,
petekli çerçevelerde büyüdüklerinde ise erginlerin renkleri
kahverenginden griye hatta siyaha değişmektedir. G. mellonella
larvaları zayıf yiyecek ve düşük ısıda gelişmişse, ergin büyük
balmumu güveleri küçük bal mumu güvelerinden daha küçük
olabilmektedir.
Biyoloji :
Gelişmesinde 4 dönem oluşmaktadır. Yumurta, larva,
pupa ve ergin dönemleri vardır.
Büyük bal mumu güvesinin yaşam
siklusu 4 haftadan 6 aya kadar sürebilmektedir. Erişkin güve gıda ve
85
Dostları ilə paylaş: |