392
nistanda, Dağıstanda, eyni zamanda Orta Asiya respublikalarında
geniş bir ölçüdə yayılması, sevilməsi tez-tez səslənməsi və bəzən
hətta ona mənsub nümunələrin öz mədəniyyətlərinə aid olma-
larını, öz milli mədəniyyətlərinin məhsulu olaraq qəbul etmələrini
göstərən hadisələrin də şahidi oluruq. Bəzi musiqi alətlərimizin,
məsələn Sadıqcan tərəfindən mükəmməlləşdirilmiş və "Azər-
baycan tarı"
17
kimi qəbul görmüş bir alətin yuxarıda adı çəkilən
bölgələrdə səsləndirilməsi, eyni zamanda Azərbaycan kaman-
çasının, nağara, goşa nağara, dəf kimi zərb alətlərinin
18
bu
xalqların musiqi həyatında tutduğu yeri və əhəmiyyəti söylə-
diklərimizi isbatlamaqdadır. Xatırladaq ki, bu təsiri etiraf
etməkdən çəkinməyən bir çox tədqiqatçı alimlərin fikirlərinə rast
gələ bilərik. Qafqaz xalqları mədəniyyətləri əsnasında bu
mövzunu araşdıran tanınmış folklorcu Zeynəlabidin Makasın
nümayiş etdirdiyi bir çox nümunə bu baxımdan maraq doğurur.
O, yazır ki: "Gürcü əsilli E.Tağaişvili, Çar dövründə Ahıska
türklərinin yaşadıqları bölgəyə etdikləri səfər əsnasında bölgədə
yaşayan gürcü və ermənilərlə etdikləri söhbətlərdə əlaqəli olaraq
gündəliyində bu təəccüblü məlumatlara yer verir: "Bu bölgədə
gürcü və erməni dilini səhvsiz danışan gürcü və erməniyə rast
gələ bilmədik. Amma kiçikdən böyüyə hər kəs evlərində belə çox
gözəl Tatarca (Türkçə) danışırdı. Hətta yol yoldaşım Gürcü əsilli
Mark belə yol boyunca Türkçə mahnılar söylədi. Səbəbini
soruşduqda Gürcü dilini bilmədiyini söylədi. Çiharuli kəndi olan
Alantada hər kəs Türkçə danışırdı. Çiharula, Koteliya, Bavra,
Hoqumo və Kartımı kəndlərində də vəziyyət bundan fərqli
deyildi. Əsərin digər bir yerində yazar lazımlı sənədlərə həm
Azəri-Türk alimlərinin, həm də xarici, bu sırada erməni, gürcü və
s. elm adamlarının fikirlərinə əsaslanaraq haqlı olaraq yazır ki, on
17
Abdulkasimov V. Azerbaycan Tarı. Ankara,1998
18
Quliyev O. Azərbaycan halq çalğı alətləri orkestri. İşıq, Bakı, 1980.
393
yeddinci əsrdən etibarən Azəri aşıq ədəbiyyatının təsir sahəsinə
girən Erməni aşıqları bu sənəti mənimsəyib müxtəlif yerlərdə yarı
rəsmi aşıq məktəbləri meydana gətirdilər
19
.
Bu kimi gerçəkliklər
bir daha tarixi, mənəvi-estetik dəyərlərimizə, həmçinin ozan aşıq
sənətinə sahib çıxmağımızın, onun aktual, nəzəri məsələlərinin
araşdırılmasına, təbliğinə yönəlmiş çoxyönlü fəaliyyətimizin da-
ha geniş çapda aparılmasının nə qədər mühüm olmasını göstərir.
QAYNAQLAR:
Nazim Hidayətoğlu. Aşıq Qərib, Trabzon, 1999
Nazim İrfan Tanrıkulu. Aşıqlar Divanı. İstanbul, 2000
Bax.:Е.Елдарова. Музыкал6но-поетический термино-
логический словарь Азербайджанских ашуэов. Аз ЕА-нын
няшрийаты, Бакы, 1968
Gəzənfər Paşayev. Bu sevda ölüncədi. Oskar, Bakı, 2001.
Kafkasyalı A. İran Türk aşıqları və milli kimlik. Erzurum,
2007.
İmamverdiyev İ. Azərbaycan və İran Türklərinin aşıq ifaçı-
lıq sənətinin qarşılıqlı əlaqələri, “Nafta-press”, Bakı, 2008
Abdulla K., C.Lyuis, Vilhelm Grim, Laura Melikof-Sayar,
Orhan Şaik Gökay və b
Bax: The Book of Dede Korkud. Translated, with an İntro-
duction and Notes, by Yeoffrey Lewis, Penguin Boks, 1974 :
Азербайджан за рубежом. Elm, Baku, 1975, № 4, s.41
Mürsel Həkimov. Aşıq Sənətinin Poetikası. Seda neşriyya-
tı. Bakı, 2004
Babek Kurbanov. Kalmuklar ve Kahramanlık Destanı Can-
gar. Türkeli, 25 Haziran, 2,9, Temmuz 1997.
Abdulkasimov V. Azerbaycan Tarı. Ankara,1998
19
Zeynelabidin Makas.Türk dünyasından masallar. Kitabevi, İstanbul, 2000
394
Quliyev O. Azərbaycan halq çalğı alətləri orkestri. İşıq,
Bakı, 1980.
Zeynelabidin Makas.Türk dünyasından masallar. Kitabevi,
İstanbul, 2000
Babek Gurbanov
THE HISTORICAL AUESTETICAL ASHUG MUSIC
Music is importasnt in turkic people’s life as the all kind of
art in the historical prosses. Many kind of ozan-ashug songs
proved the artistic-aesthetic value of song which are have
come up today.
The many-colouredness of ashug art at the same time the
wealth of the ashug-ozan art with maintenance is showed that
ashug art has come a long historical way
Key words: turkish peoples, azerbaijan music, history, folk-lore
Бабек Курбанов
ИСТОРИЧЕСКАЯ ЭСТЕТИЧЕСКАЯ
АШЫГСКАЯ МУЗЫКА
В жизни туркских народов, музыка , как и другие виды
искусства, в процессе исторического развития заняла особое
место. Наша вера в истинность этих выражений растет, каж-
дый, когда мы обращаемся к озано-ашыгскому искусству, до-
шедшего до нас через века. Дошедшие до наших дней озано-
ашыгские мелодии, песни, и их высокая художественно-эс-
тетическая ценность классических образцов доказывают это.
Разнообразность поэтических и музыкальных жанров (видов)
ашыгского искусства, одновременна идейное содержание с
точки зрение темы, будучи очень богатым, несомненно пока-
зывает прохождение длинной исторической дороги.
Ключевые слова: туркские народы, азербайджанская
музыка, история, фольклор
Dostları ilə paylaş: |