Avropa Universitetləri Birliyinin və Vahid Avropa Məkanının yaradılması ideyaları bütün Avropada vo Bolonya (İtaliya) şəhərində olan qədim Bolonya Univer
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 hücuma keçdi. Bir neçə gün davam edən qanlı döyüşdə hər iki tərəf- dən çoxlu adam tələf oldu. Müharibənin uzanmasından və Məhəm- mədhəsən xanın qalib gələcəyini ehtimal edən bir sıra sərkərdələr xəyanət edərək Fətəli xanı tərk etdilər. O cümlədən Azad xan Əfqan döyüşçüləri ilə birlikdə Bağdada qaçdı. Şahbaz xan Dünbülü Xoy qoşunları ilə düşmən tərəfinə keçdi. Belə bir xəyanətkarlıq Fətəli xanın sarsılmasına və Məhəmmədhəsən xan Qacardan asılı vəziy- yətə düşməsinə səbəb oldu. Urmiya hakimi Məhəmmədmusa xan Qasımlı-Avşar içəridən hələ də qalanı müdafiə edirdi. Fətəli xan Məhəmmədhəsən xana qalanın alınmasını ona tapşırılmasını xahiş etdi. Məhəmmədhəsən xan razılaşdı. Fətəli xan Məhəmmədmusa xana və qalabəyi Yusif bəy Hutəkiyə məktub yazıb, bildirdi ki, əgər siz qalanı xoşluqla təs- lim etsəniz, mən Məhəmmədhəsən xandan aman alacağam. Məhəm- mədmusa xan naçar qalıb, qalanı təslim etdi. Urmiya şəhərinə girən Məhəmmədhəsən xan Qacar illərdən bəri burada toplanan xəzinəni ələ keçirdi. Məhəmmədmusa xan və ailəsini həbs etdi. Ondan 5 min əşrəfi qızıl tələb edib, aldı. Daşın- maz əmlakını zəbt etdi. Aldıqlarına qane olmayıb, Məhəmmədmusa xanı qətl etdirdi. Məhəmmədhəsən xan Qacar altı ay Urmiyada dayandı. Lakin o, Kərim xan Zəndlə qarşılaşmağa tələsdiyi üçün burada daha uzun müddət qalmadı. Məhəmmədhəsən xan Azərbaycan xanlarını və onlara mənsub olan qoşunları öz döyüşçüləri tərkibinə daxil edərək cənuba doğru yola düşdü. Fətəli xan da ona qoşuldu. Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacarın Azərbaycandakı qələ- bəsini eşidən Kərim xan Zənd çox narahat oldu. Qardaşı Şıxəli xan və sərkərdəsi Məhəmməd xanın başçılığı ilə öhdəsindəki bütün qoşunu Məhəmmədhəsən xana qarşı göndərdi. İki ordu İsfahan əya- lətində üz-üzə gəldi. Məhəmmədhəsən xan ordusunun əsas cinah- larını avşar və qacar döyüşçüləri təşkil edirdi. Baş verən ilk müha- ribədə Zənd qoşunları darmadağın edildi. Vəziyyəti belə görən Kərim xan artıq Məhəmmədhəsən xanla döyüşməyə cəsarət etmədi. O, Şiraza çəkilərək şəhər darvazalarını 48 bağladı və müdafiəyə hazırlaşdı. Məhəmmədhəsən xan Qovanlı- Qacar və Fətəli xan Şiraza üz tutdular. Fətəli xan Şirazın yaxınlı- ğında Məhəmmədhəsən xanla mübahisə edib geri qayıtdı. Tək qalan Məhəmmədhəsən xan da qayıdıb Mazandaran tərəfə getdi. Qəzvin ətrafında onları izləyən Zənd qoşunu ilə savaş baş verdi. Sərkərdə Məhəmmədhəsən xan öldürüldü və Şıxəli xan çətinliklə xilas olaraq qaçdı. Fətəli xan Məhəmmədhəsən xanın ölümündən sonra dirçəldi. Təbrizə gəldi. Şəhəri aldıqdan sonra paytaxtını Urmiyadan Təbrizə köçürdü. Top-tüfəng tərtib edib, xeyli qoşun təşkil etdi. Qonşu xanlıqları təhdidə başladı. Elçi göndərib tabe olmaqlarını tələb etdi. Qaradağ hakimi Məhəmmədkazım xan Fətəli xanın elçilərinə rədd cavabı verdi. Bir neçə gündən sonra birləşmiş Urmiya, Xoy və Təbriz qoşunları Qaradağa hücum etdi. Məhəmmədkazım xan Qara- dağlı böyük ordunun önündə duruş gətirməyib tabeçiliyini bildirdi. Məhəmməd xan Əfqan Azad xanın məğlubiyyətindən sonra Şirvana qaçmışdı. Fətəli xan ona məktub yazıb, Təbrizə çağırdı. O da 500 nəfərlik qoşunla gəlib Fətəli xana qoşuldu. Ora-bura səpələ- nən əfqanlar yavaş-yavaş onun başına yığışdılar. Dinc dayanmayan əfqanlar Təbriz əhalisinə zülm etməyə başladılar. Xalq əfqan zül- mündən Fətəli xana şikayət etdi. Fətəli xan Təbrizdə saraya yerləş- məmiş, «Tağı sultan» bağında oturaq etmişdi. Hay vurub, əfqanları həmin bağın bir hissəsinə topladı. Təbrizin ağsaqqalarına, başçıla- rına bildirdi ki, əli silah tutan adamları yığıb, əfqanları yuxuda ikən qırsınlar. Avşarlara da Təbriz əhlinə kömək etməyi tapşırdı. Təbriz əhli və avşar camaatı birləşib, zülmkar əfqanları qırdılar. Fətəli xan əfqanları qırıb-tökəndən sonra xoylu Şahbaz xan Dünbilini yanına çağırdı. Qoşuna sərkərdə təyin etdi. Mirzə Mə- həmmədcəfər İmanlını Urmiyadan özünə vəzir dəvət etdi. Avşar eli- nin böyüklərindən, Araşlı oymağının qohumlarından olan Miran bəy Mahmudlu da gəlib, onunla birləşdi. Fətəli xan onun Nağı xan Qasımlı tərəfindən alınmış əmlak və əmvalını geri qaytardı. Azad xan Əfqan Fətəli xanın dirçəlişini eşidib, İraqdan Azər- baycana gəlmək fikrinə düşdü. Tarixçi Mirzə Rəşid Ədibüşşüəra ya- 49 zır: «Hicri qəməri 1174-cü ildə Azad xan Məhəmmədhəsən xan tərəfindən məğlub olub, Bağdada qaçmışdı. Ordan İranda baş verən hadisələri izləyirdi. Kərim xan Zəndin Məhəmmədhəsən xana qələ- bəsini eşidib, fürsəti münasib görüb, qohumlaşdığı Həkkari əşirətin- dən yardım istədi. Onlar bu qohumluğa görə, 15 min nəfərlik ordu toplayıb, sevincək Təbriz şəhərinə yola düşdülər. Marağa şəhərinin iki ağaclığındakı Binab şəhərinə yetişdilər. Marağa hakimi Hacı Əliməhəmməd ağa Müqəddəm çox huşlu-başlı bir adam olduğun- dan el və kənd əhli onun bir sözünü iki eləmirdi. O da elə arxalanıb, Azərbaycan hakiminə, Fətəli xana vergi verməkdən imtina etmişdi. Azad xan ordusunun Marağa ətrafına gəlməsinə narahat oldu. Naçar qalıb, Fətəli xanla dostlaşdı. Ona məktub yazıb yardım istədi. Fətəli xan tabeliyində olan Şahbaz xan Nəcəfqulu xan oğlu Dünbilini 1000 nəfərlik qoşunla ona köməyə göndərdi. Yardım yetişincə Azad xan Binab şəhərini odlayıb, adlı-sanlı adamları öldürüb, qalan kişi və qadınları əsir götürdü. Bu xəbəri eşidən Fətəli xan əfqanların öz- başınalıqlarından səbri tükəndi. Tabeliyində olan qoşunu götürüb, Marağaya üz tutdu. Marağaya yetişəndə Hacı Əliməhəmməd ağa Müqəddəm də ona qoşuldu. Avşar ordusu, Xoylu Şahbaz xanın qoşunu və Marağalı Hacı Əliməhəmməd ağanın dəstəsi Fətəli xanla birlikdə düşmən ordusu- na hücuma başladılar. Bir həmlədə əfqanları və həkkariləri darma- dağın etdilər. Azad xan qaçıb Gürcüstana getdi» 24 . Fətəli xan xoylu Şahbaz xan Dünbilinin köməyi ilə qonşu xanlıqları birər-birər ələ keçirməyə başladı. Fətəli xan əlində olan ərazi ilə kifayətlənməyərək şahlığı dir- çəltmək qənaətinə gəlmişdi. Bu məqsədlə müraciətnamə hazırladı. Müraciətnamələri birər-birər Azərbaycan xanlarına göndərdi. Heç bir xan müsbət cavab vermədi. Ona görə də böyük ordu toplayıb, qonşu xanlıqların ərazisinə soxuldu. Fətəli xan belə müraciətnamələrdən birini də vəziri Mirzə Mə- həmmədcəfər İmanlının başçılığı ilə Qarabağ xanlığına göndərmiş- di. Pənahəli xan onun elçilərini acılayıb, qovmuşdu. Tarixçi Mirzə 24 Mirzə Rəşid Ədibüşşüara, Tarixi Əfşar, Təbriz, «Şəfəq», səh 142-143, farsca. Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|