Avropa Universitetləri Birliyinin və Vahid Avropa Məkanının yaradılması ideyaları bütün Avropada vo Bolonya (İtaliya) şəhərində olan qədim Bolonya Univer
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ərdoğdu xan Alplı-Avşar
27 əmirlərin də ona qoşulması ilə qüdrəti artan Məlik şah xəlifədən öz adına xütbə oxunmasını xahiş etdi. Ancaq bir müddət sonra o, za- hərlənərək öldü. Onun zəhərlənməsində xəlifənin əli olduğu ehtimal edilsə də, gərək ki, bu doğru deyil. 555-ci ildə səlcuq taxtına Arslan şah çıxdı. Ancaq bu iqtidar onu taxta çıxaran Eldənizin əlində idi. Əvvəlcə Rey hakimi olan əmir İnanc bu işə narazılığını bildirdi və çox keçmədən bir sui-qəsd nəticəsində ortadan götürüldü. Şumla Fars hakimi Zəngi kimi Arslan şaha tabe olduğunu bildirən və Məlik şahın oğlunun atabəyi oldu. 561-ci ildə (1166) Şumlanın qardaşı oğlu, yəni Şənka oğlu qudası-Bəsra valisi Məngü-barsın xəlifə tərəfindən öldürüldüyünə hirsələnərək həm Bəsrəni, Həm də Vasit valisi tərəflərini yağmala- dı. Buna cavab olaraq xəlifənin Vasit valisi, Hutlu-Bars qoşun top- layaraq, Şənka oğluna qarşı çıxsa da vuruşmada məğlubiyyətə uğra- yıb öldürüldü. Həmin il Şumla da hərəkətə keçərək Bağdadın ətra- fındakı əl-Mahkiyə gəldi və xəlifədən xeyli torpaq tələbində bu- lundu. Şumla xəlifəyə Vasit və Bəsrənin Sultan Arslan şah tərə- findən Məlik şahın oğluna iqta olaraq verildiyini və özünün həmin şahzadənin atabəyi sifətilə hərəkətə keçdiyini bildirtdi. Ancaq qardaşı oğlu Qılıncın xəlifə ordusu ilə vuruşmada məğlub olduğunu və əsir düşdüyünü öyrənən Şumla Xuzistana qayıtdı. 504-cü ildə (1169) Fars hakimi salqurlu Zənginin əsgərləri Şumlanı Farsa dəvət etdilər. Bunun səbəbi Zənginin əsgərlərə qarşı pis rəftarı idi. Farsa gələn Şumla vuruşmada əsgərlərinin xəyanətinə uğrayan Zəngini asanlıqla məğlub etdi. Zəngi Şabankarə kürdlərinə sığındı. Onlar Zəngiyə əsil qonaqsevərlik göstərdilər. Şumlaya gə- lincə, onun xalqa qarşı pis rəftarı bir yana, üstəlik, qardaşı oğlu Şən- ka oğlu da ölkəni yağmalamışdı. Buna görə də əsgərlər onu çağır- dıqlarına çox peşman olmuşdular. Nəticədə Zəngi Şabankarədən gə- lərək öz ölkəsinə asanlıqla hakim oldu. Çox gözəl bir fürsəti əlindən qaçıran Şumla isə Xuzistana qayıtdı. Şumla təkcə Xuzistanı deyil, ona qonşu olan Əhvaz bölgəsini də əlində tuturdu. Ancaq o bunlarla kifayətlənmir, Nihavəndi da öl- kəsinə qatmaq istəyirdi. Bu məqsədlə atabəy Eldənizdən dəfələrlə 28 böyük məbləğ əvəzində Nihavəndi istəsə də, məqsədinə nail ola bil- məmişdi. Ancaq 571-ci ildə (1176) Eldəniz öldükdə bunu gözəl bir fürsət hesab edən Şumla qardaşı oğlu Şənka oğlunu göndərərək şə- həri ələ keçirdi. Bir il sonra Şənka oğlu Bağdada bağlı əl-Mahki yö- rəsində bir qala tikdirməyə girişmişdi. Ancaq xəlifənin göndərdiyi qoşunla müharibədə öldürüldü və başı Bağdada aparıldı. İgid bir savaşçı olan Şənka oğlunun ölümü Şumlanı qüvvətli bir kömək- çidən məhrum etmişdi. Əslində bundan sonra özü də çox yaşamadı; 571-ci ildə onun tabeliyi altında olmayan bir türkmən elatının üstünə hücum etdi və heç gözləmədiyi halda atabəy Məhəmməd Cahan Pəhləvanın ordusu ilə qarşılaşdı. Sən demə, onun məqsədini sezmiş türkmənlər atabəydən kömək istəmiş, bəzi səbəblər üzündən avşar bəyini sevəməyən Pəhləvan da bir ordu göndəribmiş. Vuruş- ma zamanı Şumla atılan bir oxla ağır yaralanıb əsir alındı. Qardaşı və qardaşı oğlu da əsir düşdülər. Özü isə iki gün sonra aldığı ya- radan öldü. Əmir Şumla cəsur, zəki və ağıllı bir şəxsiyyət idi. Sırf bu məziyyətləri sayəsində Xuzistanı və bəzi qonşu yörələri əhatə edən bir bəylik qurmuşdu. Şumlanın yerinə oğullarından biri – Şərəfəd- din Əmiran keçdi. Səlcuq hökmdarı Arslan şah 572-ci ildə (1177) öldükdən sonra onun qardaşı (o, Xuzistanda Şumlanın oğlu Şərəfəd- din Əmiranın yanında idi) Məhəmməd səltənəti ələ keçirmək məq- sədilə Şumlanın oğlunun tövsiyəsinə uyaraq İsfahana gəldi. Orada Kaymaz oğlu Kavşut və bəzi əmirlər Məhəmmədin ətrafına yığışdı- lar. Ancaq Pəhləvan sürətlə özünü yetirib onu məğlubiyyətə uğratdı. Məhəmməd Xuzistana qaçsa da, Şumlanın oğlu Pəhləvandan qorxduğu üçün onu öz ölkəsinə buraxmadı. Məhəmməd məcburən Vasit tərəflərə getdi. Bu əhvalatdan sonra əsərlərdə uzun müddət Şumlanın oğulları haqda hər hansı bir qeydə təsadüf edilmir. Zənni- mizcə, Şərəfəddin Əmiranın bizə məlum olmayan bir tarixdə ölü- mündən sonra qardaşı Müzəffərəddin Sü-Sıyan onun yerinə keç- mişdir. Sü-Sıyan özü 590-cı ildə (1194) öldükdə oğulları arasında münaqişə düşdü. Onlardan biri Bağdad xəlifəsindən kömək istədi. İllərdən bəri Xuzistanı ələ keçirməyi arzulayan Abbasi xəlifəsi ən- 29 Nasir li-dinillah vəziri ibn ül-Qəssabın sərkərdəliyi altında bir ordu göndərdi. İbn ül-Qəssab 591-ci ilin məhərrəm ayında (dekabr, 1194) Xuzistanın paytaxtı Tüstəri (Şüstər) və bir çox qalaları zəbt etdikdən sonra Şumlanın ailəsini yığıb Bağdada apardı. Beləliklə, Xuzistanda əfşar Şumla və oğullarının hakimiyyəti sona yetdi, ölkə isə xəlifənin torpaqları sırasına qarışdı. Əlimizdəki məlumatlara görə Şumla və oğullarının şəcərəsi bu şəkildədir: _____________________________________________ 1 1 1 Küş (Güc) – Doğan qardaşı Şənka 1 _______ Şumla (Ay – Doğdu) 1 1 oğlu (Ibn-Şənka) İsmayıl xan Alplı-Avşar İsmayıl xan 1589-cu ildə I Şah Abbasın göstərişi ilə Yusif xanı vəzifəsindən kənarlaşdırıb, Vəli xanla birgə Kermanı idarə et- məyə başladı. O, 1592-ci ilədək Kerman əyalətinə başçılıq etdi. I Şah Abbas 1602-ci ildə onu Kerman əyaləti bəylərbəyiliyindən çı- xarıb Fərəh vilayətinə hakim göndərdi. İsmayıl xan 1605-ci ilədək Fərəhin hakimi olmuşdu. İsmayıl xan 1003-cü ildə (1614\1615) Kazerun hakimi təyin edilmişdi. Ərdoğdu xan Alplı-Avşar Ərdoğdu xan Avşar elinin tanınmış əmirlərindən biri sayılırdı. Onun I Şah Təhmasibin hakimiyyətinin son illərində ortaya çıxdığı məlumdur. Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|