Avtomobil texnikasi

 
57 
injektorun  püskürdüyü  şırnaq  —  yanacaq  məşəli  içi  boş  konus  şəklində  olur.  Ştiftli  injektorun 
tozlandırma keyfiyyəti iynəli və deşikli tozlandırıcılı injektora nisbətən daha aşağı olur. Buna görə 
də  ştiftli  injektorlar  yanma  kamerində  qazların  sürətli  hərəkəti  ilə  daha  intensiv  qarışmanı  təmin 
edən bölünmüş kamerli dizellərdə tətbiq edilir.  
Dizel mühərriklərində əsasən hidravlik, mexaniki və elektrohidravlik intiqallı injektorlar tətbiq 
edilir.  Hidravlik  təsirli  injektorlarda  dirsəkli  valın  fırlanma  dövrlərinə  uyğun  olaraq  hər  silindrə 
verilən  anda  yanacaq  nasosundan  verilən  yanacağın  təzyiqindən  asılı  olaraq  tozlandırıcı  iynəsi 
hərəkət etdirilir (şək.6.58).  
Mexaniki  intiqallı  injektorlarda  tozlandırıcı  iynəsinin  açılması  yumruqcuqlu  valın  fırlanması 
zamanı  yumruqcuğun  plunjeri  hərəkətə  gətirərək  tozlandırıcı  iynəsinin  üzərindəki  yanacağın 
təzyiqinin  artırılması  ilə  yerinə  yetirilir  (şək.6.59).  Elektrohidravlik  injektorun  işinin  əsas 
xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, elektrik intiqallı klapan və ya dişli çarxlı paylayıcı (zolotnik) açılıb-
bağlanmaqla injektorun gövdəsində (və ya idarəetmə kamerində) yüksək təzyiqli yanacağın yolunu 
dəyişdirir.  Bu  zaman  təzyiqlər  fərqindən  yaranan  hidravlik  qüvvə  isə  injektor  tozlandırıcısının 
iynə-klapanını  açıb-bağlayır.  Elektrik  intiqalı  injektor  tozlandırıcısının  iynə-klapanına  bilavasitə 
təsir etmir. İynə-klapanını hərəkətə gətirmək üçün hidravlik gücləndiricinin — multiplikatorun da 
tətbiq  edilməsi  onu  idarə  edən  qüvvəni  daha  da  artırmaqla,  açılıb-bağlanma  sürətini  artırır.  Bu, 
elektrik  intiqallı  klapanın  hərəkətə  gətirilməsi  üçün  tələb  olunan  gücü  iki  tərtib  azaldır,  onun 
ölçülərini kiçildərək, injektorun gövdəsində yerləşdirməyə imkan verir.  
Elektrohidravlik  injektorlar  elektrik  intiqalının  növünə  görə  iki  cür  olur:  elktromaqnit 
idarəetməli və pyezoelektrik idarəetməli elektrohidravlik injektorlar. 
 
Şək.6.58.  Hidravlik  təsirli  dizel  injektoru: 
1-tozlandırıcı 
iynəsi, 
2, 
9-araqatı, 
3-
tozlandırıcının üzərindəki yanacaq həcmi, 4, 5-
yanacaq  boru  xətti,  6-ştuser  araqatı,  7-ştuser 
yuvası,  8-ştuser,  10-vint,  11-başlıq,  12-qayka, 
13-yay,  14-itələyici  başlığı,  15-itələyici  mili, 
16-gövdə, 
17-birləşdirici, 
18-tozlandırıcı 
gövdəsi, 
19-tozlandırıcı 
qaykası, 
20-
tozlandırıcı yuvası, 21-ştift, 22-ucluq. 
 
  
Şək.6.59.  Elektrohidravlik  təsirli  nasos-
injektor və onun intiqalı: 
1-elektromaqnitin 
dolağı;  2-plunjer;  3-
tozlandırıcı  iynəsi;  4-tozlandırıcının  ucu;  5-
porşen;  6-yanma  kameri;  7-yanacaq  qayıtma 
borusu;  8-yanacaq  daxil  olma  borusu;  9-
yumruqcuqlu val; 10-itələyici; 11-çiyinlik. 
 
 

---

 
58 
  
 
Şək. 6.60. Elektromaqnit idarəetməli elektrohidravlik 
                 təsirli  dizel injektorunun sxemi:  
1-yanacağın  alçaq  təzyiq  sisteminə  qayıtması;  2-elektrik 
kontaktları;  3-elektromaqnit;  4-yanacağın  gəlməsi;  5-
kürəcikli klapan; 6-klapan jiklyoru; 7-qidalandırıcı jiklyor; 8-
hidroidarəetmə  kameri;  9-multiplikator;  10-tozlandırıcının 
kanalı; 11-iynə-klapan.  
 
Elektromaqnit  idarəetməli  elektrohidravlik  injektorlarda 
injektor elektromaqnitin 3 dolağına cərəyan verilməklə idarə olunur 
(şək.6.60).  Elektromaqnit  isə  lövbəri  özünə  çəkərək,  kürəcikli 
klapanı  5  qaldıraraq,  klapan  jiklyorunun  6  keçidini  açır.  Cərəyan 
verilmədikdə  isə  yayın  təsiri  ilə  klapan  bağlanaraq,  jiklyorun 
keçidini  qapayır.  Elektromaqnitin  dolağına  cərəyan  verildikdə, 
onun  lövbəri  yayı  sıxaraq  qalxır  və  kürəcikli  klapanı  5  açır.  Bu 
zaman  hidroidarəetmə  kanalında  axın  yaranır.  Yanacaq  injektorun 
giriş  ştuserindən  4  daxil  olaraq,  qidalanma  jiklyorundan  7, 
hidroidarəetmə  kamerindən  8,  klapan  jiklyorundan  6  keçir  və 
elektromaqnitin dolağını soyudaraq çıxış ştuserindən 1 alçaq təzyiq 
sisteminə  axır.  Axın  jiklyorlarda  6  və  7  drosselləndiyindən, 
hidroidarəetmə həcmində 8 yanacağın təzyiqi aşağı düşür və onun 
qiyməti  tozlandırıcı  kanal  10  ilə  müqayisədə  xeyli  azalır.
Hidroidarəetmə həcmində 8  yanacağın təzyiqi qidalanma jiklyoru 7 ilə klapan jiklyorunun 6 
keçid sahələrinin nisbətindən asılıdır. Nəticədə, multiplikatorun 9 və iynə-klapanın 11 en kəsiyinə 
yuxarıdan  təsir  edən  təzyiq  aşağıdan  (iynəətrafı  həcmdən)  təsir  edən  təzyiqdən  az  olduğundan, 
multiplikatorla iynə-klapan birlikdə qalxaraq, tozlandırıcı deşiklərin keçid sahəsini açır və yanacaq 
püskürülməsi başlanır. 
Yüksək sürətlərdə yanacağı sikllik dozasını 4-5 və daha artıq hissəyə bölmək lazım gəlir. Bu 
zaman  injektorun  idarəedici  klapanının  gedişi  0.2-0.3  mm  olmaqla,  onun  tam  açılma  və  ya 
bağlanma  vaxtı  0.1-0.2  ms  olmalıdır.  İşəsalma  rejimində  açıq  qalma  vaxtı  15  ms,  iş  rejimində 
1.7÷2.0 ms intervalında, ardıcıl püskürmələr arasındakı vaxt isə 0.2÷0.4 ms olmalıdır. Belə işləmə 
çevikliyini isə elektromaqnit intiqallı idarəedici klapanla təmin etmək çox çətindir. Bu problemin 
həlli üçün ən perspektiv yol pyezoelektrik intiqalının tətbiqi sayılır. 
Pyezoelektrik  intiqallı  elektrohidravlik  injektorların  işi,  bəzi  kristal  maddələrin  (kvars) 
mexaniki  deformasiyaya  məruz  qaldıqda  onun  qarşı-qarşıya  olan  üzlərində  elektrik  potensialları 
fərqi  (gərginlik)  meydana  çıxması  —  pyezoeffekt  hadisəsində  gərginliyin  qoşulmasının 
qütblərindən asılı olaraq, uzunluğun artma və  ya azalma istiqamətində dəyişərək elektrohidravlik 
injektorların idarəedici klapanının açıb-bağlamasına əsaslanır (şək.6.61). Pyezointiqalda 150÷200V 
həddində  elektrik  gərginliyi  tələb  olunur.  Pyezointiqalda  böyük  yerdəyişmə  almaq  üçün  elektrik 
dövrəsinə bir-biri ilə paralel qoşulmuş 80÷100 ədəd (bəzən hətta 400-ə qədər) pyezokeramik disk 
ardıcıl olaraq, paket şəklində bir-birinin üzərinə yığılır və çubuq forması alır. 
 

---