Az rbaycan özü q d r b di

_____________________Milli Kitabxana_______________________

538

kal müxalif t qüvv l rinin v  onların xaricd ki havadarlarının m krli

niyy tl rinin mahiyy tini açmaq, göst rm k, beyn lxalq mü ahid çil rin,

diplomatların, siyas tçil rin parlament seçkil rin  münasib tini öyr nm k

baxımından çox qiym tlidir. 

Kitabın birinci bölm sind  seçki prosesinin ayrı-ayrı m rh l l ri çox aydın,

traflı, saslı t hlil edilir. Mü llif seçki prosesinin m rh l l rin   n z r salark n

seçki qanunvericiliyinin t kmill dirilm si m rh l sini ön plana ç kir, 1993-cü 

ild n b ri Az rbaycan hakimiyy tinin bu sah d  görülmü   t dbirl rl

kifay tl nm diyini, ölk d  seçki t crüb sinin demokratik standartlara 

uy unla dırılması yönünd  s yl ri artırdı ını, beyn lxalq t kilatlarla  m kda lıq

münasib tl rinin gücl ndirildiyini qeyd edir. 

2003-cü ilin mayında q bul edilmi  Az rbaycan Respublikasının Seçki 

M c ll sini beyn lxalq standartlara cavab ver n seçki qanunvericiliyi kimi 

d y rl ndir n mü llif m c ll nin beyn lxalq t kilatlar t r find n d  yüks k

qiym tl ndirildiyini, Avropa  urası Venesiya Komissiyasının v  AT T DT HB-

in s n dl  ba lı müsb t r yl rini xatırladır. Bununla yana ı, Seçki M c ll sinin 

t kmill dirilm si m qs dil  hakimiyy t beyn lxalq t kilatların bir çox 

t klifl rini n z rd n keçirmi , bu istiqam td  geni  müzakir l rd n sonra 2005-ci 

ilin may ayında Seçki M c ll si Milli M clisin müzakir sin  çıxarılaraq s n din

43 madd sin

lav  v  d yi iklikl r edilmi dir.

V t nda lara seçki v siq l rinin verilm sini, seçici siyahılarının M rk zi Seçki 

Komissiyasının internet saytında yerl dirilm sini, namiz dl rin qeydiyyat 

prosedurunun sad l dirilm sini, namiz din depozit  qeyd  alınmasını, seçki 

komissiyalarının i inin t kmill dirilm sini, komissiya üzvl rinin statusunun 

d qiql dirilm sini v  s. d yi iklikl ri mü llif müsb t addım kimi qiym tl ndirir.

Professor Ramiz Mehdiyev ölk  Prezidenti c nab  lham  liyevin 11 may v  25 

oktyabr 2005-ci il tarixli s r ncamlarını seçki praktikasının t kmill dirilm si v

seçkil rin demokratik,  ffaf, heç bir t sir  m ruz qalmadan keçirilm si sah sind

çox mühüm addım kimi xarakteriz  edir. 

125 deputat yerin  qar ı 2063 n f rin namiz dliyinin qeyd  alınmasını, 48 

siyasi partiya v  seçki blokunun qeydiyyatdan keçm sini, siyasi m nsubiyy t f rqi 

qoymadan bütün namiz dl r üçün b rab r r qab t mühitinin yaradılmasını, 60-

dan artıq deputatlı a namiz dl ri qeyd  alınmı

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

539

siyasi partiya v  bloklara dövl t hesabına pulsuz efir vaxtının ayrılmasını,

deputatlı a namiz dl r üçün teleradio  irk tl rind   v  dövri n rl rd  öd ni li

saslarla t viqat aparılmasını, onların öz seçicil ri il  s rb st görü m l rin  geni

imkan yaradılmasını, seçkil rin 45 ölk d n olan 1586 beyn lxalq mü ahid çi, 

17014 yerli mü ahid çi t r find n izl nm sini, s sverm  zamanı qanun 

pozuntularına yol ver nl r haqqında ciddi t dbirl rin görülm sini, v zif li

xsl rin m suliyy t   c lb edilm sini mü llif demokratiyanın bariz nümun si v

ölk   r hb rinin demokratikl m  prosesin  verdiyi ön min n tic si kimi 

s ciyy l ndirir. 

Kitabın "Beyn lxalq mü ahid çil r" adlandırılan ikinci bölm sind  mü llif 

qeyd edir ki, "seçkil rin demokratik,  ffaf, dal tli, bir çox beyn lxalq s viyy y ,

AT T v  Avropa  urası prinsipl rin  uy un keçirildiyini xarici mü ahid çil rin

verdikl ri r yl r bir daha göst rir". 

AT T-in Demokratik T sisatlar v

nsan Haqları Bürosunun, Seçkil ri

Beyn lxalq Mü ahid  Missiyasının, MDB-nin mü ahid  missiyasının, AB

Dövl t Departamentinin, Türkiy nin, Rusiyanın, el c   d  dünyanın bir çox 

tanınmı  siyasi xadiml rinin, politoloqlarının, beyn lxalq t kilatların,

mü ahid çil rin Az rbaycanda keçiril n parlament seçkil rini müsb t

qiym tl ndirm l ri mü llif  ölk d  demokratiyanın qalib g ldiyini, radikal 

müxalif tin s yl rinin, hay-küyl rinin yalan v  böhtan oldu unu dem y  imkan 

verir. 

Seçkil rin demokratikliyi n inki Az rbaycan iqtidarının demokratiyaya, insan 

hüquq v  azadlıqlarının qorunmasına, beyn lxalq öhd likl r  sadiq oldu unu

nümayi  etdirdi, b m d  beyn lxalq ictimaiyy t t r find n d st k qazanaraq 

aqressiv müxalif tin v  onların havadarlarının "r ngli inqilablar" arzularını

gözl rind  qoydu. Az rbaycanda sözü il

m li, amalı il  yolu, v t nda lı ı il

v t n  münasib ti bir olmayan müxalif tin sosial bazasızlı ını,

antidemokratikliyini, riyakarlı ını, intizamsızlı ını, qeyrimüt

kkilliyini, 

ideyasızlı ını, ölk nin, xalqın maraqlarına deyil,  xsi maraqlara xidm t etdiyini 

sübuta yetirdi. Mü llif bu q na tind  haqlıdır v  demokratik seçkil rin ölk nin

ictimai-siyasi h yatında g l c kd  böyük rol oynayaca ını diqq t  çatdıraraq 

yazır: "Bcyn lxalq al md  Az rbaycanın dcmokratik prinsipl r  sadiqliyinin 

q bul edilm si dövl timizin h m daxili sabitliyinin, h m d  milli t hlük sizliyinin 

t minatverici amill rind n birin  çevrilir". Çox düzgün v

saslandırılmı

proqnozdur.

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

540

Mü yy n nöqsanların v  çatı mazlıqların olmasına baxmayaraq, Az rbaycanda

keçiril n parlament seçkil ri h qiq t n d  demokratiyanın nümayi i idi. MDB-nin 

mü ahid  missiyasının r hb ri Vladimir Ru aylo hesab edir ki, "bel  müt

kkil 

seçki, b lk  d , MDB dövl tl ri arasında birincidir". 

AB  Dövl t Deparlamentinin m tbuat katibinin müavini Adam Eseli b yan

etmi dir ki, seçki prosesind ki ir lil yi l r göz qaba ındadır: "Seçkil rd  i tiraka

olduqca çox namiz d buraxılmı dır, m tbuat seçkil ri geni   i ıqlandırmaq 

imkanına malik idi,  cn bi mü ahid çil rin s sverm  prosesini izl m k imkanı

vardı". 

Avropa Parlamentinin mü ahid  missiyasının r hb ri Marian  sler Bequin 

seçkil r haqqında ümumiyy tl  müsb t t ssürata malik oldu unu, beyn lxalq 

mü ahid çi missiyasının m nt q l rin 87 faizind  seçki prosesind n razı qaldı ını

vur ulamı dır. 

G tiril n v  qeyd olunan bu kimi müsb t r yl r , mülahiz l r

saslanaraq 

professor Ramiz Mehdiyev 2005-ci ilin parlament seçkil rini demokratik seçki 

nümun si kimi qiym tl ndirir v  kitabın üçüncü bölm sini d  bel  adlandırmı dır. 

Mü llif bu bölm d  seçkil rin azad, demokratik, beyn lxalq normalara uy un

keçirilm si üçun hakimiyy t t r find n gorül n z ruri t dbirl ri bir daha 

vur ulayır, Az rbaycanda f aliyy t göst r n siyasi partiyaların, partiya 

bloklarının, müst qil namiz dl rin potensialını xarakteriz  edir v  hamıya 

seçkil rd  eyni  rait yaradıldı ını göst rir.  übh siz ki, bu ara dırmalarında

ölk d

n güclü v  nüfuzlu siyasi qüvv  olan Yeni Az rbaycan Partiyasının

potensialını, f aliyy tini ön plana ç kir. Mü llif YAP-ı müst qil Az rbaycanın

sas siyasi qüvv si adlandırmaqla göst rir ki, " sası Az rbaycan xalqının

ümummilli lideri Heyd r

liyev t r find n qoyulmu  Yeni Az rbaycan 

Partiyasının müst qil Az rbaycan dövl tinin formala masında, dövl tçilik

n n l rinin möhk ml ndirilm sind   v  Az rbaycanın bugünkü inki af

s viyy sin  g lib çıxmasında özün m xsus mühüm rolu v  xidm tl ri olmu dur".

Öz sıralarında 400 min  yaxın insanı birl dir n YAP-ı ölk nin n nüfuzlu v

böyük partiyası kimi qiym tl ndir n mü llif eyni zamanda göst rir ki, YAP 

xalqın bütün t b q l rini t msil edir, intellektual s viyy sin , idar çilik 

t crüb sin , siyasi potensialına v   c miyy td ki nüfuzuna gör  onun alternativi 

yoxdur. Professor Ramiz Mehdiyev Yeni Az rbay- 

---