38
1807-ci il baharının başlanğıcında Gardane heyətinin gəlməsindən bir az
əvvəl, Qafqaz rus ordusunun komandanı və Gürcüstanın hakimi Marşal Qudeviç,
Stipanov adında bir nümayəndəsini Qacariyyəyə göndərdi. Stipanov Qudeviçin
barış mesajını Tehrana ilətməklə mükəlləf idi. Bu elçi Təbriz yolu ilə Tehrana
gedəcəkdi. Bu üzdən də rusların yeni siyasəti ilə tanış olmaq üçün Abbas Mirzə
səbirsizliklə onun yolunu gözləyirdi. Stipanov həm Şahzadə həm Şah üçün böyük
hədiyyələr gətirmişdi. Lakin Abbas Mirzə, Qudeviçin təklifləri ilə tanış olduqdan
sonra çox narahat oldu. Çox sayqı və hörmətlə yazılan məktub içəriyindən dolayı
Abbas Mirzəni çox qızdırmışdı. Məktubun mətni çox ədəblə Marşal Qudeviçin
üstünlüyündən danışırdı. Çox qapalı şəkildə Fətəli Şaha duyurulurdu ki, onun üçün
heç bir qələbə yolu yoxdur. Ən yaxşısı budur ki, Şah barış anlaşmasına imza atsın.
Məktubda bəzi ərazilər də tələb olunurdu. Lakin Qacar dövlətinin on il sonra
məcburən qəbul edəcəyi müqavilələrlə müqayisədə çox olumlu və yumşaq idi.
Xarici ölkələrin elçiləri ilə çox hörmətlə rəftar edən Abbas Mirzə qəzəbini gizlədə
bilməyib və bu məktubda qeyd olunanların bizim tərəfimizdən qəbul edilməsi
mümkün deyildir, dedi. Stipanov Tehrana yollanarkən, Abbas Mirzə atasına özəl
bir çapar göndərdi. Çapar, Stipanovdan daha əvvəl Tehrana çatıb və Şahzadənin
mesajını Şaha çatdırdı. Abbas Mirzə atasından xahiş etmişdi ki, məktubda qeyd
olunanlarla razılaşmasın. Ya da anlaşmalara Qacar dövlətinin də tələbləri
yerləşdirilsin. Tehranda Stipanovu çox yaxşı qarşıladılar. Lakin Şah anlaşmaya
soyuq yanaşdı. Stipanov anladı ki, Qacar dövlətinin istəkləri haqda danışmaq onun
yetkisi dışındadır. Bu üzdən də geriyə dönüş üçün izn istədi. Şah Stipanovun
gətirdiyi təkliflər qarşısında tərəddüd içində idi. Lakin Abbas Mirzə açıq şəkildə
savaşdan yana idi.
O baharda savaş olmadı. Stipanovun görüşündən sonra sadəcə, gizlin bir
düşmənçilik var idi. Qacar dərbarında həm savaşdan, həm də barışdan yana olanlar
umutlarını Fransa ilə olan ittifaqa bağlamışdılar.
***
Gardane heyəti gəlmədən öncə Fransa ordusunda yarbay mühəndis olan
Buntan, Doğu dilləri uzmanı olan tərcüməçisi ilə bir yerdə Abbas Mirzə ilə
görüşmək üçün Fransa dövləti tərəfindən görəvlənmişdi. General Gardan isə öz
heyəti ilə gəldikdən sonra mühəndis yarbay Lami və piyadə mütəxəssisi yarbay
Verdiye, Şahzadənin xidmətində olmaqla görəvləndirildilər. Bunlar Abbas
Mirzənin ordusunu Qərb üsuluna görə eyitməli idilər. Fransa hərbçilərinin
texnikaları ilə tanış olan Abbas Mirzə anladı ki, özü də modern savaş haqqında heç
bir şey bilməməkdədir və hər şeyi yenidən öyrənməlidir. Fransız zabitlər daima
sayqı ilə Şahzadəni öz xatirələrində xatırlamışlar. Onlar səltənət nəslindən olan bu
şagirdlərinin səmimiyyətini israrla söyləmiş və Batı savaş texnikası
öyrənmək üçün
nə qədər sadə bir əsgər kimi özən göstərdiyini yazmışlar. Abbas Mirzə sadə
əsgərləri ilə bərabər və bir yerdə fransız zabitlərinin təlimlərinə və hərbi dərslərinə
qatılırmış. Abbas Mirzə bu təlimlər müddətincə Qacar ordusunun nə qədər geridə