Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti

        Asinxron müherrikin stator və rotor cərəyanlarin tezlikleri 

 

---

 

6 

 

Asinxron  müherrikinin  stator  dalağına  şəbəkədən  gerginlik  verildiyi  üçün  stator 

cərəyanının tezliyi 

                                                f

1

=50hs 

 

Rotor  dolağından  axan  cərəyanın  tezliyi  isə  Rotor  dolağını  kəsən  maqnit  selinin 

nisbi sürətinden ve rotorun cüt qütblər sayından asılıdır. 

 

𝑓

2

=  

(𝑛

1

− 𝑛

2

)𝑝

2

60

                 (1) 

(1)

 

 - ifadəsini n  n

1 

- ə vursaq və bölsək 

𝑓

2

=  

𝑛

1

−   𝑛

2

𝑛

1

  ∙  

𝑛

1

∙   𝑝

2

60

 

𝑓

2

= 𝑠 𝑓

1

 

Rotorun  tormuzlanmış  halında    S=1;  f=50hs.  Müherrik  normal  dövrlər  sayı  ile 

fırlandıqda ise 

                            S

n

 = 0,02 

÷

 0,008              

𝑓

2

= (0,02  ÷ 0,08)

 

𝑓

2

= 1 ÷ 4 ℎ𝑠

 

 

 

Asinxrom müherrikin fırladıcı momenti 

Asinxrom  müherrikinin  fırladıcı  mamenti  fırlanan  maqnit  sahəsi  ile  rotor 

cərəyanının qarşılıqlı təsirindən yaranır 

 

𝑀 =  

𝑚

1 

𝑝

1

𝑈

1   

2 𝑟2

΄

𝑠

2𝜋𝑓

1

[(𝑟

1

+

𝑟2

΄

𝑠

)

2 + (𝑥1 + 𝑥2 



)2

]

(𝑛 ∙ 𝑚)

     (1) 

 

 

  Bu ifadədə 

m

1 

- stator dolağının fəzalar sayı 

---

 

7 

 

P

1 

- cüt qütblər sayı 

𝑈

1

2

- dolağa verilən gərginlik 

r

1

 - aktiv müqaviməti 

x

1

- induktiv müqaviməti 

s - rotorun sürüşməsi 

r

2

2

 - rotor dolağının aktiv müqaviməti 

x

2

2

- induktiv müqaviməti 

Mament  ifadesi  müherrikin  mexaniki  xarakteristikasının  qurulmasına  M  =  f(s) 

imkan yaradır. Mexaniki xarakteristikadan məlum olur ki, m

1

 , r

1

 , r

2

2

 , x

1

 ,ve x

2

2

  

parametrləri mühərrikin konstruksiyasına əsasən (sürüşmədən başqa ) tapılır  f  və 

U isə dəyişməz qalır. Mühərrikin işə buraxma anında və ya momentində A= 0; s = 

1 olur. İşə buraxma momenti 

𝑀

𝑖𝑏

=  

𝑚

1 

𝑝

1

𝑈

1   

2

𝑟

2



2𝜋𝑓

1

[(𝑟

1

+𝑟

2



)

2 + (𝑥1 + 𝑥2 



)2

]

    (2) 

İşə buraxma momentinin təsirindən M

ib 

mühərrikin  rotoru  fırlanmağa  başlayir  bu 

halda  sürüşmə  azalır  moment  isə  artır.  Sürüşmə  S

k-

olduqda  mament  maksimal 

qiymət alır . Maksimal momentə müvafiq olan sürüşməyə kritik sürüşmə deyilir. 

𝑆

𝑘𝑟

 ≈ ± 

𝑟2



√𝑟1 

2 + (𝑥1+ 𝑥2



)2

                (3) 

+    işarəsi  asinxron  maşınının  mühərrik  rejimində  işləməsini  gostərir.  r

2

-

müqavimətinin qiymətinin 10 -12% dən cox olmadığını nəzərə alsaq onda  

𝑆

𝑘𝑟

≈ ± 

𝑟2



𝑥

1+𝑥2

΄

                             (4) 

 

(3)-  ifadəsini  (r)-ifadəsində  nəzərə  alsaq  onda  maksimal  mamentin  ifadəsi 

alınar.yəni asinxrom mühərrikin maksimal momenti  

𝑀

𝑖𝑏

=  

𝑚

1 

𝑝

1

𝑈

1   

2

4𝜋𝑓

1

[𝑟

1

+√𝑟

2

΄

+(𝑥

1

+𝑥

2



)

2

]

     (5) 

---

 

8 

 

Momentin  qiyməti  maksimal  olduqdan  sonra  rotorun  firlanma  surəti  artmağa 

başlayır  ,bundan  sonra  moment  azalmağa  başlayır.Bu  0,07-dək  davam  edəcək 

ki,elektromaqnit  momentin  cəmi  əkstəsiredici  mamentlərin  cəminə  bərabər  olsun 

yəni 

𝑀 =   𝑀

0 

+   𝑀

2

=   𝑀

𝑐𝑡

 

M

0 

-  yüksüz işləmə momenti  

M

2 

- 

xeyirli 

yük 

momenti 

ve 

ya 

sərfedici(mühərrikin 

valındakı 

moment).Belelikləasinxrom mühərriki valındakı momentin rotorun sürüşməsindən 

asıllığı əyrisini belə çəkmək olar

 

Moment əyrisinin iki hissəyə bölmək olar 

 

Birinci hissə   S = 1 - dən  S = S

or 

- qədər olan hissəsi əyrinin dayanıqsız hissəsi 

adlanır.Yəni mühərrikin bu hissədə işləyə bilməz.S

kp 

- dən S

H 

- a qədər olan hisəsi 

isə dayanıqlı hissə adlanır. 

 

---

 

9 

 

      Asinxrom  mühərrikinin  fırladıcı  momentinin  sürüşmədən  asılılıq  əyrisinə 

mühərrikin  mexaniki  xarakteristikası  deyilir.Asinxron  mühərrikikində  rotorun 

dövrlər sayının momentdən  asılılıq əyrisi şəkildə gördüyünüz  kimidir.Bu əyridən 

görünür ki, asinxron mühərrikinin dövrlər sayı kiçik  diapasonda dəyişir.Asinxron 

mühərrikinin  işə  buraxma  momentini  böyütmək  üçün  faza  rotorlu  asinxron 

mühərrikində rotorun faza dolaqlarına arcıl olaraq işə buraxıcı reostat qoşulur .Bu 

zaman  maksimal  moment  sabit  qalır  və  yalnız  həmin  momente  müvafiq  S

kp 

- 

qiymətini    dəyişir  .İşə  buraxıcı  reostst  müqavimətini  elə  seçmək  olar  ki,  S= 

1qiymətində moment maksimal qiymətini alsın 

 

 

Şəkildə  işə  buraxıcı  reostatın  müxtəlif  qiymətlərinə  uyğun  mexaniki 

xarakteristikalar göstərilmişdir.Mühərrikin sıxaclarında gərginlik nominal olduqda 

reostat 

dövrəsinə 

əlaqə  müqavimət  qoşulmadıqda  qurulmuş  mexaniki 

xarakteristikaya  mühərrikin  təbii  mexaniki  xarakteristikası  deyilir.Faza  rotoru 

dövrəsinə  reostat  daxil  etdikdə  quruluşu    xarakteristikaya  reostat  mexaniki 

xarakteristikası  deyilir.Moment  ifadəsindən    görünür  ki,onun  qiyməti  gərginliyin 

kvadratı  ilə  düz  mütənasibdir.  Deməli  gərginlik  10%  azalarsa  moment  19% 

azalmış  olar.Belə  halda  şəbəkədə  işləyən  mühərriklər    yük  altında  olduğundan 

dövrədən açıla bilər.