Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
172 rurəti əks etdirən mütərəqqi müəddəalarına yalnız bir irad tutmaq olardı. Müəllif haqlı olduğunu sübut et- mək üçün hər kəsə məlum dəlil-sübutları bir tərəfə buraxıb Parisdə, yunanca çıxan “Hellenizm” qəzetinə üz tutmuş, oradan götürdüyü “Osmanlılar öz ana dil- lərində lisani-ədəbiyyəyə malik deyillər” 1 fikrini əlavə dəlil kimi gətirmişdi. Görünür, türkçü Əhməd Kamalı da məhz milli heysiyyətlə bağlı olan bu məqam haldan çıxarmışdı. Ya da iddialarını başqa cür əsaslandıra bilməyəcəyini görüb cığallıq yolunu tutmuş, əzəli düşmən yunanlara istinad kimi hər bir türkün izzət-nəfsinə toxuna bilə- cək məsələni qəsdən daha da şişirtmişdi. Qələm yol- daşının fikirlərinə münasibət bildirərkən həmişəki ya- zı tərzinə sadiq qalıb onun ünvanına “xain”, “xuli- qan”, “satqın” kimi sözlər işlətmişdi 2 . Təəssüf ki, Sənətulla İbrahimov da həqiqi yaradıcı şəxsə xas etik-mənəvi yüksəklikdə dayana bilməmiş- di. “Səda” qəzetində dərc etdirdiyi “Əhməd Kamala ihtar” 3 adlı cavabında “Etirazların haqsız, vaxtsız və mütləq bir cünuni-infial nəticəsi olduğuna görə, iki 1 Sitat İsmayıl Qaspiralının “Bakı qəzetləri” məqaləsindən (“Tərcüman”, 10 sentyabr 1910-cu il, sayı 37) götürülmüşdür. Bax. Seçilmiş eserleri, c. III, Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları. “Ötüken”. İstanbul, 2008, s. 152. 2 İsmayıl Qaspiralı adıçəkilən yazısında bir tərəfdən Əhməd Kamal, digər tərəfdən isə Sənətulla İbrahimovun ədəbi etika və qəzetçilik əxlaqı ilə bir araya sığmayan üslubuna, polemika tərzinə kəskin tənqidi münasibət bildirərək yazırdı: “Mühabbetli refikler, bu artıq mübaheseye-edebiyye degil, bazar kavqası rengini alıyor. Muharrir “holiqan” demek, “sen” ile hitab etmek üsuldan, edepden degildir” “Bakı qəzetələri”, “Tərcüman”, 10 sentyabr 1910-cu il). 3 Sənətulla İbrahimov. Ahmet Kemala ihtar, “Səda”, 1910, say 168. 173 günə qədər geri almasan, o etirazda ifraz etdiyin səy- yalati-dimağiyyə ki var, qarelərin mühakimeyi-vic- danı hüzurunda qələmimlə sənin imanına siləcəyəm” 1 – deyə təhqiramiz şəkildə hədə-qorxu gəlmişdi. Bununla da kifayətlənməmiş, daha irəli gedərək “Səda”nın növbəti sayında həmkarına müraciətlə “Sə- ni söyməcəyəm. Qaçma, sənə tüpürməyəcəyəm. Sö- yüş sənin şəxsinə münhəsir hissiyyati-məxsusəndir. Səni söyməyəcəyəm. Onun üçün ki, sən yazıqsan. Sən əsəbiyyül-mizacsan, zavallı! Sən məsru (sara xəstəli- yinə tutulmuş, dəli – V.Q.) imişsən. İlləti-sariyyəyə, tutar illətinə (isterika xəstəliyinə – V.Q.) mübtəla imişsən. Yazıq qardaş! Sən tədavü et kəndini, get müalicə elə!” 2 – kimi mətbuata, ictimai polemikaya əsla uymayan söz və ifadələr işlətmişdi. Əslinə ba- xanda, Əhməd Kamalla onun özünün istifadə etdiyi bir dildə danışmışdı. Bakı mətbuatını diqqətlə izləyən, Azərbaycandakı həmkarlarının uğurlarına ürəkdən sevinən (“qəzetə çıxarmaq, qırx dəfə yazıb bir dəfə anlatmağın nə qə- dər müşkül olduğu bizə cümlədən daha ziyadə məlum olduğundan bakılı rəfiqlərimizi ciddən təbrik və uzun, gözəl ömürlərini təmənni ediyoruz” 3 ) İsmayıl bəy Qaspiralı bəzən onların millətin ümdə məsələlərini bir kənara buraxıb mətbuatı şəxsi münasibətlərin aydın- laşdırılması, aralarında haqq-hesab çürüdülməsi üçün 1 Sənətulla İbrahimov. Ahmet Kemala ihtar, “Səda”, 1910, say 168. 2 Sənətulla İbrahimov. Bir daha Ahmet Kemal üzerine. “Səda”, 1910, say 170. 3 İsmayıl Qaspiralı. Bakı qazeteleri, “Tərcüman”, 1910, say 37. 174 vasitəyə çevirmələrinə laqeyd qala bilməmişdi. “Vü- cudları ilə məmnun olduğumuz rəfiqlərimizin son nüsxələrdə heç birinə yakışmayacaq surətdə yazılmış məqalələrini gördük” 1 – deyə yaşının və təcrübəsinin verdiyi mənəvi hüquqdan və ağsaqqallıq missiyasın- dan yararlanıb aralarında fərq qoymadan hər iki müəl- lifi doğru yola, həqiqi qəzetçilik mövqeyinə çəkməyə çalışmışdı. Onları qələmin və sözün müqəddəsliyini qoruyub saxlamağa, həmkarlarına pis nümunə vermə- məyə səsləmişdi: “Əfəndi qardaşlar! Ağ kağızın üzə- rimizdə haqqı var. Bizlər mübahisədə hammal dili konuşursak, hammallara ne kalır? Hər nə türlü mü- bahisə və münazirə edilirsə edilsin, şəxsə toxunmaq caiz deyildir” 2 . İsmayıl bəyin bu sözləri mətbuat üzə- rində senzura götürüləndən sonra ədəb və mərifət hü- dudlarını aşmaqda qeyri-adi heç bir şey görməyən qələm dostlarına dünya görmüş bir yazarın xəbərdar- lığı, öyüd-nəsihəti idi. Və həmin nəsihət günümüzdə də aktuallığını saxlamaqdadır! Düşünmək olar ki, İsmayıl Qaspiralı qəzetçiliyin, ümumiyyətlə, hər cür ictimai fəaliyyətin əlifbasını əks etdirən bu sözləri ilə təkcə Əhməd Kamala dərs ver- məmiş, həm də onunla polemikada daim ədəb və mə- rifət dairəsində davranan təvazökar Azərbaycan şairi İbrahim Tahir Musayevə də haqq qazandırmışdı. 1 İsmayıl Qaspiralı. Bakı qazeteleri, “Tərcüman”, 1910, say 37. 2 Orada. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|