__________________________________ Nübar Həkimova
15
yola getdi. Gəli-gəli yurdının üzərinə gəldi.
Gördi kim, uçar-
dı quzğun, tazı talaşmış, yurtda qalmış..."
Dastandan gətirdiyim nümunələrdə Qazan xanın təs-
diqli, möhürlü intuitiv duyumu inkarolunmazdır. Burada Də-
də Qorqudun deyimi-duyumu ilə, düzülüb qoşulan boy ilə
tanışlıq aydın göstərir ki, Qazan xanın intuitiv duyumu
zəngin, çoxçalarlı həyat təcrübəsinə söykənir.
Bu kimi halları nə ilə izah etmək olar? Onlar psixoloji
baxımdan nə dərəcədə əsaslıdır?
İnsan beyninin möcüzələri çoxdur. Dastanlarımızda
"ürəyə dammağın", "dalağı sancmağın", "gözləri səyrimə-
yin", "sümüyü sancmağın" özünəməxsus psixoloji yozumu
olsa da, istər fiziologiyada, istər psixologiyada onların ma-
hiyyəti nəinki elmi zəmindən təhlil edilmiş, hətta uzun
müddət birtərəfli aydınlaşdırılmışdır.
İndi yuxu və yuxugörmə problemləri həm psixologiya, fi-
ziologiya, təbabət sahələrində çalışan alimlər, həm də biokim-
ya, etnoqrafiya, etimologiya, folklorşünas alimlər tərəfindən
öyrənilir ki, bu da öz növbəsində diqqətdən kənar qala bilməz.
Bu baxımdan, A.M.Tsuzmer və O.L.Petrişinanın Azər-
baycan dilinə tərcümə olunmuş "İnsan, anatomiya, fiziolo-
giya, gigiyena" kitabında söylədikləri fikirlərlə çətin ki, razı-
laşmalı olaq. Kitabda deyilir: "Bəzi yuxu tormozlanması ha-
lında olan beyin qabığında ayrı-ayrı nahiyələr oyaq qalır.
Belə olduqda adam müxtəlif yuxular görür, qabıqda tam tor-
mozlanmaya mane olan qıcıqların törətdiyi duyğular baş
verir və o, surətlər görür. Üstü çox qalın örtülmüş adam yu-
xuda qızmar səhra görə bilər. Göy guruldadıqda çox vaxt yu-
xuda adam vuruşma və partlayışlar görür. Bəzən adama elə
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com