Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana



Yüklə 23,47 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/51
tarix29.09.2017
ölçüsü23,47 Kb.
#2431
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51

ham Əliyevin iştirakı  ilə  “Azercell  Telekom”  Şirkəti  tərə- 
fmdən nümayiş  olunub.  Hazırda  şirkət  RFID  texnologiya- 
sının tətbiqi istiqamətində işlərini  davam etdirir.
Sənayedə,  nəqliyyatda,  tibbdə,  kənd  təsərrüfatında, 
şəxsiyyəti  təsdiq  edən  sənədlərdə,  ticarətdə  olduğu  kimi 
kitabxana işi  sahəsində  də RFID  texnologiyalarmm tətbiqi 
və  onlann  elektron  kataloq  sistemi  ilə  uzlaşdmlması 
mümkündür və zəruridir.
Kitabxanada  sistemin  iş  prinsipini  nəzərdən  keçirək: 
Əwəlcə  kitabxanadakı  hər  bir  sənəd  vahidinə  (kitab, jur- 
nal,  xəritə,  not və  s.)  radiotezlikləri  qəbul  edən  və  ötürən 
xüsusi RFID nişanı yapışdmlır.
Beləliklə,  bütün  nəşr  vahidləri  unikal  elektron  eyni- 
ləşdirmə  nömrəsi  qazanmış  olur.  Xüsusi  cihaz  (Oxuyucu) 
həmin nişanı  kitabm  qəbulu,  verilişi,  çeşidlənməsi,  inven- 
tarlaşdırılması,  yerinin  müəyyənləşdirilməsi  zamam  istifa- 
də edir.
Ilk növbədə, bu sistem kitabxanadan  kitabm oğurlan- 
masmın,  icazəsiz  apanlmasmm  qarşısmı  alır.  Belə  ki, 
nişanlanmış  istənilən  nəşr  vahidi  RFID  darvazadan  (Şək. 
3.3) keçərək kənara çıxanlarkən həyəcan siqnalı eşidilir və 
icazəsiz daşmma halı aşkarlamr.
RFID  texnologiyasmm  köməyi  ilə  kitabxanalarımız- 
da aşağıdakı proseləri həyata keçirmək mümkündür:
-  Kitabxana  daxilində  kitabm  hərəkətini  və  yolunu 
izləmək;
- Nəşrlərin verilişini və qəbulunu asanlaşdırmaq;
166  | 
C.A.Cəfərov
- İnventarlaşdırma proseslərini sürətləndirmək;
-  Ədəbiyyatın  oğurlanmasınm  və  dəyişdirilməsinin 
qarşısını almaq;
-  Kitablarm  çeşidlənməsində,  seçimində,  axtanşmda 
insan faktorunun rolunu azaltmaq;
-  Kitab  verilişini  və  qəbulunu  kitabxanaçımn  iştirakı 
olmadan həyata keçirmək.
Həm yuxarıda qeyd etdiklərimizdən, həm də şəkillər- 
dən  belə  qənaətə  gəlmək  olar  ki,  bütün  bunlar bizim üçün 
atipik  olmayan,  hər  gün  yeni  tipli  ticarət  mərkəzlərində 
rastlaşdığımız  texnologiyadır.  Məsələn,  indi  Bakınm  bir 
çox  ticarət  mərkəzlərində  müştəri  satıcmm  iştirakı  olma- 
dan  lazimi  malı  seçərək  kassaya  yaxmlaşır,  satıcı  əlindəki 
xüsusi  cihaz  vasitəsilə  malın  üzərində  əks  olunmuş  ştrix- 
koddan  həmin  məhsulun  adını,  qiymətini  “alaraq”  kom- 
pyuterə  ötürür  və  yekunda  bizə  alman  mallarm  çeşidi  və 
qiyməti  qeyd olunmuş  kassa çeki təqdim olunur.  Və yaxud 
geyim  dükanlarmda  quraşdmlan  siqnal  aparatları  isə  ey- 
nilə  RFID  darvazalarmı  xatırladır  və  oğurluğu  aşkar  edir. 
Lakin  bizim  rastlaşdığımız  həmin  texnologiyalar  ştrix- 
kodla  eyniləşdirmə  mexanizmi  olduğundan  RFID-dən  əv- 
vəlki yeniliklər hesab olunur.
Azərbaycan  kitabxanalanndan  fərqli  olaraq,  dünya 
kitabxanalarınm əksəriyyəti  ştrix-kodla eyniləşdirmə,  radi- 
odalğa vasitəsilə bar-kodu oxuma texnologiyalanndan isti- 
fadə  edib  və  ya  istifadə  etməkdədir.  Kitabxanalarımızda 
ştrix-kodla  eyniləşdirmə  texnologiyalarından  istifadənin
Kitabxana-inform asiya xidm ətində  elektron kataloq
  j 
167


zəruriliyi  məsələsini  illər  öncə  qaldınlsa  da,  yekunda  heç 
bir  kitabxanamız  bu  yenilikdən  bəhrələnməyib.  Halbuki, 
kitabxanalarımızda  istifadə  edilən  AKİS-lər  buna  imkan 
verir.  Məsələn,  kitabxanalarımız  “İRBİS-64”  AKİS-dən 
istifadə  edərək  elektron  kataloq  yaradarkən  “Kitabm  ştrix 
kodu”  bölməsini  həmişə  boş  buraxır,  əvəzində  “Kitabm 
inventar nömrəsi”ni  daxil  edirlər.  Belə  ki,  birinci  əməliy- 
yatı yerinə  yetirmək üçün  fonddakı  bütün  kitablara xüsusi 
ştrix-kod  yapışdınlmalıdır.  Kitabxanalanmız  isə,  həmişə 
vaxt  qıtlığım  önə  çəkib  bunu  etməkdən  yaymıblar.  Möv- 
cud texnologiyalara yiyələnəndən  indiyədək kitabxanalan- 
mız  əks  xronologiya  üzrə  əsasən  milli  ədəbiyyatm  elek- 
tron kataloqunu yaratdıqlarmdan  və  elektronlaşdırma pro- 
sesi gündəlik daxilolmaları,  çox ləng şəkildə isə retrospek- 
tiv milli və xarici  ədəbiyyatı  əhatə etdiyindən kitabxanala- 
nmız heç  olmasa yeni  daxil  olan ədəbiyyatı  ştrix-kodla tə- 
min edə bilərlər.
Hazırda kitabxanalanmızda 
1
  kitabxanaçı  gün  ərzin- 
də  ən  yaxşı  halda  50-70  ədəbiyyatın  elektron  kataloqunu 
yarada  bilir.  Yuxarıda  da  qeyd  etdiyimiz  kimi,  bu  zaman
o,  retrospektiv əməliyyat aparmadığmdan,  başqa sözlə, ki- 
tabm  kartotekadakı  kartoçkasmdan  istifadə  edib  elektron 
təsvir yaratmadığından,  elektronlaşdırdığı  biblioqrafık ya- 
zılan  əsasən  kitabla  bilavasitə  təmasdan  alır.  Demək,  bib- 
lioqrafık  təsviri  elektron  kataloqa  daxil  ediləcək  nəşr, 
hardasa fondun bir küncündə-uzaqda deyil,  kitabxanaçmm 
əlindədir  və  belə  olan  halda  kitaba  ştrix-kod  yapışdırmaq
168  | 
C.A.Cəfərov
və həmin ştrix-kodun unikal nömrəsini  “İRBİS-64” AKİS- 
in  müvafıq  böləsinə  yerləşdirmək  olduqca  asandır.  Kitab- 
xanaçılarımız  isə  bunun əvəzinə  köhnə  qaydalara müvafıq 
olaraq, yenə də kitaba inventar nömrəsi yazırlar.
İnventar  nömrəsini  elektron  kataloqa  daxil  etməkdə 
məqsəd  sonradan  həmin  nəşrin  fondun  hansı  hissəsində, 
hansı  şifrə  ilə  yerləşdiyini  aşkar  etməkdir.  Bunun nəticəsi- 
dir  ki,  hazırda  kitabxanalarımızda  oxucu-fond  münasibət- 
lərində vəziyyət dünya standartları baxımından qənaətbəxş 
deyil.  Belə  ki,  oxucu  əwəlcə  kitabxanaya  gələrək oxu  za- 
lındakı  kompyuter  vasitəsilə  lokal  elektron  kataloqda  və 
ya  ənənəvi  kataloqda  axtarış  aparır,  ona  lazım  olan  ədə- 
biyyatın  biblioqrafik  təsvirini  tapır,  həmin  ədəbiyyatın 
fondda saxlanma  şifrəsini  özü üçün  qeyd  edir  (bloknotuna 
və ya vərəqə)  və sonra tələbnaməyə (yenə də kağızda!) ey- 
ni  şifrəni  köçürərək  kitabxanaçıya  təhvil  verir.  Kitabxana- 
çı  həmin  tələbnaməni  fonda  ötürdükdən  sonra  fond  işçisi 
kitabm inventar nömrəsilə  onu axtarmağa başlayır.  Hesab- 
lamalanmıza  görə,  müxtəlif  kitabxanalanmızda  hər  bir 
oxucunun  lazımi  ədəbiyyatın  əldə  olunmasına  bu  metodla 
sərf etdiyi  vaxt  yarım  saatdan-2  saata  qədər uzanır.  Əlbət- 
tə,  bəzi  həmkarlarımıza  bu  müddət  bir  qədər  şişirdilmiş 
görünə  bilər,  lakin  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  burada  söh- 
bət  irihəcmli  fondlara  malik  kitabxanalardan  gedir.  Çünki 
məsələn  fondu 3-4  min kitabdan  ibarət  olan  kiçik kitabxa- 
nalarda  kitabın  harada  olduğunu  adi  nəzərlə  də  müəyyən- 
ləşdirmək  olar,  ixtiyari  yaddaşla  da.  Məsələn,  2002-2003-
K itabxana-inform asiya xidm ətində  elektron kataloq 
\
  169


Yüklə 23,47 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə