Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana
Yüklə 23,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq
- K itabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq \
ham Əliyevin iştirakı ilə “Azercell Telekom” Şirkəti tərə- fmdən nümayiş olunub. Hazırda şirkət RFID texnologiya- sının tətbiqi istiqamətində işlərini davam etdirir. Sənayedə, nəqliyyatda, tibbdə, kənd təsərrüfatında, şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlərdə, ticarətdə olduğu kimi kitabxana işi sahəsində də RFID texnologiyalarmm tətbiqi və onlann elektron kataloq sistemi ilə uzlaşdmlması mümkündür və zəruridir. Kitabxanada sistemin iş prinsipini nəzərdən keçirək: Əwəlcə kitabxanadakı hər bir sənəd vahidinə (kitab, jur- nal, xəritə, not və s.) radiotezlikləri qəbul edən və ötürən xüsusi RFID nişanı yapışdmlır. Beləliklə, bütün nəşr vahidləri unikal elektron eyni- ləşdirmə nömrəsi qazanmış olur. Xüsusi cihaz (Oxuyucu) həmin nişanı kitabm qəbulu, verilişi, çeşidlənməsi, inven- tarlaşdırılması, yerinin müəyyənləşdirilməsi zamam istifa- də edir. Ilk növbədə, bu sistem kitabxanadan kitabm oğurlan- masmın, icazəsiz apanlmasmm qarşısmı alır. Belə ki, nişanlanmış istənilən nəşr vahidi RFID darvazadan (Şək. 3.3) keçərək kənara çıxanlarkən həyəcan siqnalı eşidilir və icazəsiz daşmma halı aşkarlamr. RFID texnologiyasmm köməyi ilə kitabxanalarımız- da aşağıdakı proseləri həyata keçirmək mümkündür: - Kitabxana daxilində kitabm hərəkətini və yolunu izləmək; - Nəşrlərin verilişini və qəbulunu asanlaşdırmaq; 166 | C.A.Cəfərov - İnventarlaşdırma proseslərini sürətləndirmək; - Ədəbiyyatın oğurlanmasınm və dəyişdirilməsinin qarşısını almaq; - Kitablarm çeşidlənməsində, seçimində, axtanşmda insan faktorunun rolunu azaltmaq; - Kitab verilişini və qəbulunu kitabxanaçımn iştirakı olmadan həyata keçirmək. Həm yuxarıda qeyd etdiklərimizdən, həm də şəkillər- dən belə qənaətə gəlmək olar ki, bütün bunlar bizim üçün atipik olmayan, hər gün yeni tipli ticarət mərkəzlərində rastlaşdığımız texnologiyadır. Məsələn, indi Bakınm bir çox ticarət mərkəzlərində müştəri satıcmm iştirakı olma- dan lazimi malı seçərək kassaya yaxmlaşır, satıcı əlindəki xüsusi cihaz vasitəsilə malın üzərində əks olunmuş ştrix- koddan həmin məhsulun adını, qiymətini “alaraq” kom- pyuterə ötürür və yekunda bizə alman mallarm çeşidi və qiyməti qeyd olunmuş kassa çeki təqdim olunur. Və yaxud geyim dükanlarmda quraşdmlan siqnal aparatları isə ey- nilə RFID darvazalarmı xatırladır və oğurluğu aşkar edir. Lakin bizim rastlaşdığımız həmin texnologiyalar ştrix- kodla eyniləşdirmə mexanizmi olduğundan RFID-dən əv- vəlki yeniliklər hesab olunur. Azərbaycan kitabxanalanndan fərqli olaraq, dünya kitabxanalarınm əksəriyyəti ştrix-kodla eyniləşdirmə, radi- odalğa vasitəsilə bar-kodu oxuma texnologiyalanndan isti- fadə edib və ya istifadə etməkdədir. Kitabxanalarımızda ştrix-kodla eyniləşdirmə texnologiyalarından istifadənin Kitabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq j 167 zəruriliyi məsələsini illər öncə qaldınlsa da, yekunda heç bir kitabxanamız bu yenilikdən bəhrələnməyib. Halbuki, kitabxanalarımızda istifadə edilən AKİS-lər buna imkan verir. Məsələn, kitabxanalarımız “İRBİS-64” AKİS-dən istifadə edərək elektron kataloq yaradarkən “Kitabm ştrix kodu” bölməsini həmişə boş buraxır, əvəzində “Kitabm inventar nömrəsi”ni daxil edirlər. Belə ki, birinci əməliy- yatı yerinə yetirmək üçün fonddakı bütün kitablara xüsusi ştrix-kod yapışdınlmalıdır. Kitabxanalanmız isə, həmişə vaxt qıtlığım önə çəkib bunu etməkdən yaymıblar. Möv- cud texnologiyalara yiyələnəndən indiyədək kitabxanalan- mız əks xronologiya üzrə əsasən milli ədəbiyyatm elek- tron kataloqunu yaratdıqlarmdan və elektronlaşdırma pro- sesi gündəlik daxilolmaları, çox ləng şəkildə isə retrospek- tiv milli və xarici ədəbiyyatı əhatə etdiyindən kitabxanala- nmız heç olmasa yeni daxil olan ədəbiyyatı ştrix-kodla tə- min edə bilərlər. Hazırda kitabxanalanmızda 1 kitabxanaçı gün ərzin- də ən yaxşı halda 50-70 ədəbiyyatın elektron kataloqunu yarada bilir. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, bu zaman o, retrospektiv əməliyyat aparmadığmdan, başqa sözlə, ki- tabm kartotekadakı kartoçkasmdan istifadə edib elektron təsvir yaratmadığından, elektronlaşdırdığı biblioqrafık ya- zılan əsasən kitabla bilavasitə təmasdan alır. Demək, bib- lioqrafık təsviri elektron kataloqa daxil ediləcək nəşr, hardasa fondun bir küncündə-uzaqda deyil, kitabxanaçmm əlindədir və belə olan halda kitaba ştrix-kod yapışdırmaq 168 | C.A.Cəfərov və həmin ştrix-kodun unikal nömrəsini “İRBİS-64” AKİS- in müvafıq böləsinə yerləşdirmək olduqca asandır. Kitab- xanaçılarımız isə bunun əvəzinə köhnə qaydalara müvafıq olaraq, yenə də kitaba inventar nömrəsi yazırlar. İnventar nömrəsini elektron kataloqa daxil etməkdə məqsəd sonradan həmin nəşrin fondun hansı hissəsində, hansı şifrə ilə yerləşdiyini aşkar etməkdir. Bunun nəticəsi- dir ki, hazırda kitabxanalarımızda oxucu-fond münasibət- lərində vəziyyət dünya standartları baxımından qənaətbəxş deyil. Belə ki, oxucu əwəlcə kitabxanaya gələrək oxu za- lındakı kompyuter vasitəsilə lokal elektron kataloqda və ya ənənəvi kataloqda axtarış aparır, ona lazım olan ədə- biyyatın biblioqrafik təsvirini tapır, həmin ədəbiyyatın fondda saxlanma şifrəsini özü üçün qeyd edir (bloknotuna və ya vərəqə) və sonra tələbnaməyə (yenə də kağızda!) ey- ni şifrəni köçürərək kitabxanaçıya təhvil verir. Kitabxana- çı həmin tələbnaməni fonda ötürdükdən sonra fond işçisi kitabm inventar nömrəsilə onu axtarmağa başlayır. Hesab- lamalanmıza görə, müxtəlif kitabxanalanmızda hər bir oxucunun lazımi ədəbiyyatın əldə olunmasına bu metodla sərf etdiyi vaxt yarım saatdan-2 saata qədər uzanır. Əlbət- tə, bəzi həmkarlarımıza bu müddət bir qədər şişirdilmiş görünə bilər, lakin nəzərə almaq lazımdır ki, burada söh- bət irihəcmli fondlara malik kitabxanalardan gedir. Çünki məsələn fondu 3-4 min kitabdan ibarət olan kiçik kitabxa- nalarda kitabın harada olduğunu adi nəzərlə də müəyyən- ləşdirmək olar, ixtiyari yaddaşla da. Məsələn, 2002-2003- K itabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq \ 169 Yüklə 23,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|