Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 499,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
16
Səməd Vurğunun qələmə aldığı “Bakının dastanı” poemasında milli özünəməxsusluq qabarıq şəkildə təsvir olunmuşdur. Şair Bakı haqqında olan düşüncələrini dastan kimi səciyyələndirərək poemanı nəğmələr şəklində qələmə almışdır. “Muğan” poemasında Səməd Vurğun Azərbaycanın malik olduğu əsrarəngiz gözəlliklərdən yan keçmir, yeri gəldikdə epik təsvirə geniş yer ayırır, “Bəsti” poemasında isə Azərbaycan qadının tərənnümünü önə çəkirdi. Şairin “Dar ağacı” və “Lökbatan” poemalarında tarixilik öndə olmaqla yanaşı, işğalçılıq siyasətinə təndiqi münasibət qabarıq şəkildə əks olunmuşdur. Səməd Vurğunun müəllifi olduğu “Macəra”, “Muradxan”, “Kənd səhəri”, “Talıstan” poemalarında kənd həyatının epik təsviri geniş tərənnüm olunmaqla yanaşı, şair bir sıra mühüm məqamlara toxunmuşdur. Məlum olduğu kimi, Səməd Vurğunun əsərlərinin böyük bir qismində o zamankı ideologiyaya inam əsas yer tutur. Bu da şairin sovet məfkurəsinə inamından irəli gəlirdi. Səməd Vurğunun sovet ideologiyasına xidmət edən əsərləri sırasında “Komsomol poeması” mühüm yer tutur. Bu əsər yazıldığı gündən şairə böyük şöhrət qazandırmışdır. Əsər hissə-hissə yazılsa da sonradan bütöv halda işıq üzü görmüşdür. “Komsomol poeması” o zamanlar bir sıra tənqidçilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. “Komsomol poeması”nın qəhrəmanları yeni yaranan cəmiyyət uğrunda mübarizə aparan gənclərdir. O gənclər ki, yeni cəmiyyətin onlara uğur gətirəcəyinə inanır və bunun uğrunda mübarizə aparır. “Komsomol poemasında” hadisələr XX əsrin 20-ci illərindən sonrakı dövrü əhatə edir. Yeni cəmiyyət uğrunda mübarizəni şair dramatik konflikt şəklində oxuculara müvəffəqiyyətlə təqdim etməyi bacarmışdır. Əsərin əsas qəhrəmanları olan Bəxtiyar, Cəlal, Murad, Şahsuvar, Mirpaşa, Gülzar, Humay və Gəray bəy obrazlarına müəllif fərdi şəkildə yanaşmağı bacarmışdır. Çünki bu obrazların çoxu şairin görüb tanıdığı konkret şəxslərdir. S.Vurğunun bu poemasına çağdaş düşüncə müstəvisində, yeni kontekstdə yanaşılsa yeni ideologiyaya inanıb, onun uğrunda mübarizə aparan gənclərin taleyini və eyni zamanda gəlmə ideologiyaya inanan gənclərin faciəsinin təsvirini görmək olar. “Komsomol poeması” ümumilikdə XX əsrin I yarısı Azərbaycan ictimai həyatının, məişətinin, əxlaq və sosial dəyərlərinin real mənzərəsini ifadə etmək baxımından əhəmiyyətli bir əsərdir. Səməd Vurğun “Komsomol poeması”da hər hansı bir yeni cəmiyyət qurularkən mübarizə və qurbanların gərəkliyinin vacib olduğunu göstərmişdir. Əsər sovet dönəmində yazıldığına görə o zaman üçün çox 17
aktual bir əsər sayılmış və şair tarixdən gördüyü hadisələri, qəhrəmanları canlandırmağa müvəffəq olmuşdur. Səməd Vurğunun sovet ideologiyasını tərənnüm edən əsərlərindən biri “Üsyan” poemasıdır. Bəxtiyar Vahabzadə bu əsəri “Komsomol poeması”nın bir qolu kimi səciyyələndirir. Əsər əvvəllər “Üsyan və Quran” adı ilə nəşr olunsa da sonralar adı dəyişdirilmiş və “Üsyan” olaraq qalmışdır. Səməd Vurğunun “26-lar” poeması bu gün öz aktuallığını itirmiş əsərlər sırasındadır. Məlum hadisələrdən sonra xalqımız şaumyanların, osepyanların, kostandyanların, boryanların, avakyanların, əmiryanların mənfur siyasətinin iç üzünü görmüş oldu. Lakin danılmaz bir həqiqətdir ki, sovet şairləri bu komissarların Türkmənistanın Ağcaqum çölündə güllələnməsini az qala “əsrin faciəsi” kimi dəyərləndirirdilər. S.Vurğun da tarixi həqiqətlərin gizli saxlanıldığı bir dövrdə sovet ideologiyasına inanaraq “26-lar” poemasını qələmə almışdır. Maraqlı bir fakt da mövcuddur ki, istiqlal şairimiz Xəlil Rza Ulutürk və görkəmli şairimiz Mikayıl Müşfiq də ilk zamanlarda sovet ideologiyasına inanaraq “26-lar” adlı poema qələmə almışlar. Səməd Vurğun bu poemanı 1935-ci ildə, Xəlil Rza Ulutürk isə 1954-cü ildə qələmə almış və Xəlil Xəlilov imzası ilə çap etdirmişdir. Səməd Vurğunun “Leninin kitabı” və “Zamanın bayraqdarı” poemalarında da sovet ideologiyasının təsiri açıq-aşkar duyulmaqdadır. Şairin “Ölüm kürsüsü” əsəri kommunist ideologiyasının carçılarından olan Dmitrova həsr olunmuşdur. Bu əsər sovet ideologiyasının faşizm üzərində mənəvi qələbəsi mövzusundadır və şair Dmitrovun simasında qələbəyə inamını əks etdirirdi. Səməd Vurğun 1949-cu ildə “Köhnə dostlar” adlı poema qələmə almışdır. Şairin “Köhnə dostlar” poemasının baş qəhrəmanı neftçi usta Murad olsa da, bu əsərdə “şəxsiyyətə pərəstiş” ideyası qabarıq şəkildə təsvir olunmuşdur. Bütün bunlar şairin o dövrdə mövcud olan ideologiyaya inamından irəli gəlirdi. Səməd Vurğunun imperializm və müstəmləkəçilik siyasəti əleyhinə yazılmış əsərləri sırasında “Zəncinin arzuları” poeması mühüm yer tutur. Bəxtiyar Vahabzadə bu əsəri “Ölüm kürsüsü” əsərinin davamı hesab edirdi, çünki hər iki əsərdə mürtəce ideologiya, imperializm, müstəmləkçilik pislənilirdi. Qüvvətli lirika ilə epik təxəyyülün ehtiva olunduğu Səməd Vurğun poeziyası bəşəri duyğuları əks etdirən bir poeziyadır. Bu əsərlərin bəziləri çağdaş dövrümüzlə səsləşməsə də buna baxmayaraq, sovet dönəmini “panorama” şəklində əks etdirmək baxımından çox əhəmiyyətlidir. Səməd
Yüklə 499,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|