•
layihənin xərcləri büdcədən asılı
olaraq
müəyyənləşdirilir;
•
ehtiyatlar tələbata uyğun olaraq verilir.
Sosial layihələr digər layihələrə nisbətən qeyri-müəy- yən,
qeyri-səlist təbiətə malik olurlar.
Təsnifatına görə layihələr daha da genişdirlər.
1.4.
LAYfflƏNIN MUHITI
Layihələr müəyyən təsirə məruz qalan dinamik mühitdə
yerinə yetirilir. Mühiti xarakterizə edən hər bir element - qanunlar,
standartlar, inkişaf təmayüllü qüvvələr və s. layihələrin
yaradılmasında və formalaşmasında müəyyən rol oynayırlar.
Layihələrin mühiti iki hissəyə bölünür:
•
daxili mühit
•
xarici və ya ətraf mühit.
Layihəyə bu mühitlərə məxsus olan parametrlər təsir
göstərirlər. Ətraf mühit faktorlarma
coğrafi, ekoloji, sosial,
psixoloji, madani, siyasi, iqtisadi, maliyyə, hüquqi, təşkilati,
texnoloji və estetik aspektləri misal göstərmək olar. Daxili mühit
parametrlərinə isə layihədəki
idarəetmə vasitələri, işlər,
müqavilələr, iştirakçılar və s. digər elementlər aiddir.
Hər bir mühit faktorlan təhlil edilməli və əmsallandınl-
malıdır ki, bu faktorlann layihəyə təsir dərəcələri müəyyen-
loşdirilsin. Bu faktorlar layihəni dayanıqlıq vəziyyətindən çıxara
bilər və müəyyən şəraitlərdə layihənin dağılmasına səbəb ola bilər.
Bir neçə il əvvəl yaranmış müəssisələr zaman keçdikcə öz
strukturunda müəyyən dəyişikliklər tələb edir. Hər bir dəyişiklik
layihə şəklində həyata keçirilir. Beləliklə,
hər bir dəyi-
29
•
layihənin məqsədinə və tələblərinə düzəlişlər metodikası
və qaydası.
Maliyyə: Müəsssisənin istehsal etdiyi məhsulun maya dəyəri
və satış qiymətini nəzərə alaraq layihənin xərcləri müəyyənləşdirilir
və düzəlişlər apanlır.
Satış: Bazarda rəqabət prinsiplərini nəzərə alaraq layihə
qarşısında qoyulan tələblər formalaşır.
İstehsal: İstehsal bazar ilə bağlıdır və aşağıdakı
tələblər irəli
sürülür:
•
yeni texnologiya və avadanlıqlardan istifadə edilməsi;
•
dayanmış istehsal sahələrinin işə salınması;
•
müəyyən texnoloji xətlərin dayandıniması;
•
bazar münasibətlərinə görə yeni layihə
tələblərinin
müəyyənləşdirilməsi.
Maddi təminat: İstehsal olunmuş məhsulun bazarda rə-
qabotədözümlük dərəcəsinə uyğun olaraq layihə material, xammal
və qiymət kimi parametrlərin dəyişdirilməsini tələb edir.
infrastruktur: Bazar xidmətlərinə görə layihəyə yönəlmiş
tələblər müəyyənləşdirir. Bu tələblərə reklamlar, rabitə-
telekommunikasiya, informasiya və digər mühəndis işləri aiddir.
31
Ekningiya: Layihənin və ya onun məhsulunun ətraf mühitə
olan təsiri və tullantılar ile bağlı olan tələblərdir.
Göstərilən ətraf mühit parametrlərinin təhlilinə əsasən layihə
rəhbərinin, menencerin və onun komandasının qarşısında aşağıdakı
məsələlər durur:
•
layihə qarşısında qoyulan tələblər çoxluğu;
•
bütün maraqlı tərəflərin və layihənin iştirakçılannm
layihə haqqmda məlumatlandırılması;
•
layihəyə olan tələblər haqqmda yığılan məlumatlarm
həcmi və formasınm müəyyənləşdirilməsi;
•
mühitin layihəyə təsiretmə dərəcəsi dinamikasınm
proqnozlaşdıniması;
•
tələblərin prioritetlər əsasında
müəyyənləşdirilməsi və
ierarxik strukturunun qurulması.
Layihələrin yerinə yetirildiyi və aid olduğu müəssisənin
mühiti layihəyə birbaşa təsir etməsədə, ona dolayısı yolla təsir edir.
Layihənin miqyası nə qədər böyük olarsa ona təsir qüvvələrin sayı
bir o qədər də çox olar.
Beynəlxalq layihələrin və ya xarici ölkələrin iştirakı ilə
yerinə yetirilən layihələrdə diqqət mərkəzində olan faktorlan
nəzərdən keçirək:
■■ siyasi stabillik
-
layihənin dövlət
tərəfindən dəstəklənməsi
-
milli təzahür
-
cinayətkarlıq səviyyəsi
-
ölkələrin (tərəflərin) ticarət balansı
-
hərbi ittifaq iştirakçısı
32