istehsalçılarının yüksək məhsuldar toxum növləri, bitki mühafizə vasitələri, gübrə, su,
yüksək qidalı yemlə təmin olunması, təsərrüfat daxili suvarma şəbəkələrin texniki
vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, torpaqların şorlaşması, münbitliyinin aşağı düşməsi və
erroziyaya uğramasının qarşısının alınması, emal sənayesi müəssisələri ilə səmərəli
ə
laqələr gurulması, məhsulun tədarükünün, saxlamasının, qablaşdırılmasının,
daşımasının və satışının səmərəli sistemlərinin yaradılmasından asılıdır. Bu
istqamətlərdə ciddi irəliləyişlərin əldə edilməsi isə Azərbaycanın aqrar sektoruna iri
həcmli investisiya qoyuluşlarının həyata keçirilməsindən asılıdır. Ənənəvi olaraq ölkə
regionlarında maliyyə infrastrukturunun nisbətən zəif inkişafı, kəndli təsərrüfatların
maliyyə imkanlarının məhdudluğu və onların əmlakının aşağı likvidliyi və s. ilə
ə
laqədar olaraq qeyd edilən istiqamətlərin inkişafında dövlət əhəmiyyətli rol
oynamalıdır. Bu baxımdan, Azərbaycanda aqrar sektorun inkişafının dövlət
tərəfindən
stimullaşdırılması
mexanizminin
qiymətləndirilməsi
və
onun
təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin müəyyən edilməsinin mühüm əhəmiyyəti vardır.
Dövlət tərəfindən kənd təsərrüfatının güzəştli şərtlərlə maliyyələşdirilməsi bu sahənin
rəqabət qabiliyyətinin artırılması və investisiya cəlbediciliyi baxımından mühüm rol
oynayır. Çünki xarici ölkələrdə kənd təsərrüfatının verilən dotasiyalar bu ölkələrdə
kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal xərclərinin azalmasına və nəticədə istehsal
edilən məhsulların rəqabət qabiliyyətinin artmasına səbəb olur.
Cədvəl 2.3
13
qtisadiyyatın sahələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiya
llər
Cəmi
o cümlədən
sənaye
kənd
təsərrüfatı,
meşə
təsərrüfatı
və balıqçılıq
tikinti
nəqliyyat
və anbar
təsərrüfa
tı
informasi
ya və
rabitə
digər
sahələr
milyon manta
1990
0.06
0.02
0.02
0.00
0.00
0.02
1995
228.0
105.9
4.4
0.6
12.0
105.1
2000
967.8
670.1
6.5
3.4
44.1
45.3
198.4
2005
5769.9
4176.0
40.7
46.1
517.2
158.0
831.9
2006
6234.5
4296.7
58.3
10.1
631.5
210.7
1027.2
13
Cədvəl Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin materialları əsasında hazırlanmışdır
2007
7471.2
4591.2
243.3
4.2
745.4
177.5
1709.6
2008
9944.2
4249.3
336.5
66.1
1993.9
173.4
3125.0
2009
7724.9
3224.9
266.6
30.5
1715.2
140.6
2347.1
2010
9905.7
4276.2
431.0
113.8
2449.1
212.0
2423.6
2011
12799.1
5369.8
437.3
225.9
2515.7
310.8
3939.6
2012
15407.3
6039.9
648.8
499.0
2621.1
329.5
5269.0
2013
17850.8
7499.6
574.3
707.8
3570.0
200.7
5298.4
Faiz
1990
100
37.4
14.0
2.3
7.4
38.9
1995
100
46.4
1.9
0.3
5.3
46.1
2000
100
69.2
0.7
0.3
4.6
4.7
20.5
2005
100
72.4
0.7
0.8
9.0
2.7
14.4
2006
100
68.9
1.0
0.2
10.1
3.4
16.4
2007
100
61.4
3.3
0.1
10.0
2.4
22.8
2008
100
42.7
3.4
0.7
20.1
1.7
31.4
2009
100
41.8
3.5
0.4
22.2
1.8
30.3
2010
100
43.2
4.4
1.2
24.7
2.1
24.4
2011
100
41.9
3.4
1.8
19.7
2.4
30.8
2012
100
39.2
4.2
3.2
17.0
2.1
34.3
2013
100
42.0
3.2
4.0
20.0
1.1
29.7
Cədvəl 2.3-ün təhlilindən görünür ki, kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və
balıqçılıq sektoruna investisiya qoyuluşlarının ümumi iqtisadiyyata investisiya
yatırımlarında xüsusi çəkisi ilbəil artmaqdadır. Göründüyü kimi, iqtisadiyyatın
sahələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyaların daxilində kənd təsərrüfatına
yatırılan investisiyaların həcmində 2009 – 2013-cü illərdə tərddüdlər müşahidə
edilmiş, 2013-cü ildə 3,2% təşkil etmişdir. Ümumiyyətlə isə 2000 – 2010-cu illərdə
0,7%-dən 4,4%-ə qədər artmışdır. Təhlildən məlum olur ki, iki sahə üzrə
investisiyaların xüsusi çəkisi artır ki, bu sahələr kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və
balıqçılıq sektoru və nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sektorudur. 2000 – 2010-cu
illərdənəqliyyat və anbar təsərrüfatı sektoruna investisiyalar 5 dəfədən çox artmışdır.
Ə
sas aparıcı sektor olan sənayenin payı isə 2000-ci ildəki 69,2%-dən 2013-cü ildəki
42,0%-ə qədər çox böyük bir eniş nümayiş etdirmişdir.
Cədvəl 2.4-ün təhlilindən göründüyü kimi 2000-2013-cü illərdə kənd təsərrüfa-
tı müəssisələrin ümumi sayı azalsa da, həmin illər ərzində gəlirlə işləyən müəssisələ-
rin sayı təxminən 60% artmış, zərərlə işləyən müəssisələrin sayı isə 15 dəfəyə yaxın
azalmış və 2013-cü ildə sayı 79 olmuşdur. Müəssisələrin mənfəətinin məbləği bu illər
ə
rzində 70 dəfəyə yaxın artmış, zərərin məbləğində isə ciddi olmayan, təxminən
20%-lik kiçik artım müşahidə olunmuşdur. Bu illər ərzində ümumi gəlirin məbləği də
təxminən 100 dəfəyə yaxın artmışdır. Təhlil aparılan dövr üzrə təsrrüfatda çalışan
Dostları ilə paylaş: |