Azərbaycan respublikasi
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
T əəssüf ki, xalqımız tarix boyu bu kimi ədalətsizliklərlə üzl
əşmişdir. Erməni millətçilərinin Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını və təcavüz siyasətini, qanlı cinayətlərini dünya ictimaiyy ətinə çatdırmaq, gələcək nəsillərin milli yaddaşını qorumaq v ə soyqırımı qurbanlarının xatirəsini əbədiləşdirmək m əqsədi ilə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Quba şəhərində So yqırımı Memorial Kompleksi yaradılmışdır. Mehriban Əliyeva, Az ərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Əski Şirvanşahların bu qədim paytaxtı bir həmlədə atəşə verilib m əşhur tarixi cameyə varıncaya qədər yaxıldı... Şamaxı- nın düçar olduğu təcavüzə Lənkəran, Salyan, Quba, Nəvahi və Kürd
əmir kimi qəza, şəhər və qəsəbələr dəxi məruz qaldı. Bu t əcavüzlər əsnasında yaxılan xanımanların, qıyılan ərz və namusların, kəsilən qarı qocaların, yağmaya gedən mal və m əvaşinin təsviri qeyri-qabili-təsəvvür bir faciə təşkil edir. ***
Martda tökül ən qanlar türklərdəki milliyyət və hürriyyət fikrini, Az ərbaycan atəşi-müqəddəsini söndürə bilmədi. ... Qanlar içind ə boğdurulmaq istənilən Azərbaycan fikri bu kərə müst əqil bir hökumət şəkli ilə təcəlli etdi! Bakı bir qan və bir fitn ə ocağı deyil, paytaxtımız oldu. M.Əmin Rəsulzadə, siyasi xadim
Bu günkü v əzifəmiz o qara günləri yaddan çıxarmamaq və buna gör
ə də həmişə və hər an hər şeyə hazır olmalıyıq. Borcu- muz bu v
ətəni gələcəkdə hər cür təcavüzdən qorumaq və məm- l əkətimizi şərəflə yaşatmağa çalışmaqdır. ***
Deyirl ər ki, bu “qrajdan” müharibəsi idi. Yəni bolşeviklər fuqareyi-k əsibə xatirəsi üçün burjuylar ilə müharibə edirlər. 48
Lakin bu yalandır. Bunun yalan olduğunu isbat edən minlərcə müs əlman füqareyi-kəsibəsinin meyidləridir ki, bolşevik qoşu- nu t ərəfindən “müsəlman olduğuna görə” çox zəhmsiz bir su- r ətdə öldürülmüşdülər. Üzeyir b əy Hacıbəyli, b əstəkar, ictimai xadim
Şamaxıdan ayıdandan sonra... M.Əzizbəyov göz yaşı için- d ə şahidi olduğu faciəni mənə danışdı. T.Əmirovun və S.Lala- yevin əvvəllər Bakıda olan silahlı dəstələri yaşına və cinsinə m əhəl qoymadan bütün azərbaycanlıları öldürdülər; onlar hələ dünyada görünm əmiş bir cinayət törətdilər, uşaqları süngü və qılıncdan keçirir, adamları məscidə toplayıb kerosin töküb yadırırdılar. Mənim üçün aydın oldu ki, Bakıda Sovet hakimiy- y əti daşnaklardan asılıdır. Bu da aydındır ki, erməni bandaları t ərəfindən azərbaycanlı əhaliyə edilən bu qədər zülmdən sonra Az ərbaycan proletariatının Sovet hakimiyyətindən üz döndər- m əyə öz burjuaziyasının hamiliyi altına keçərək, ondan və Türkiy ədən kömək gözləməyə haqqı var idi. ***
Bolşevik olan bir müsəlmana belə aman verilmədi. Daş- naqlar – bolşevikliyinizi tanımırıq. Bir halda ki, müsəlmansınız – bu yet ər deyirdilər. Bolşevik adı altında müsəlmanlara hər cür cinay əti etdilər. Nəinki kişilər, hətta hamilə qadınlar bun- lar
dan canlarını qurtara bilmədilər.
*** Erm əni silahlı quldur dəstələrinin müsəlman əhalini vəhşi- c əsinə məhv etməsini kim vətəndaş müharibəsi adlandıra bilər? Kim dey ə bilər ki, erməni silahlı dəstələri Bakıda vətəndaş müharib əsi aparmışlar? ... Tutaq ki, Bakıdakı mart hadisələri v ətəndaş müharibəsi idi. Onda bəs bundan sonra Əmirov və 49
Styopa Lalayevin başçılıq etdikləri daşnakların Şamaxıda törət- dikl əri vəhşilikləri necə adlandıraq? N əriman Nərimanov, ictimai- siyasi xadim, yazıçı
İstər XIX əsrdə, istərsə də XX əsrin əvvəllərində Naxçıva- na erm ənilərin yerləşdirilməsi prosesi davam etdirilsə də, ermə- nil ər tərəfindən Naxçıvanda qırğınlar törədilsə də, Naxçıvan əhalisi heç vaxt azadlıq əzmini itirməmiş, həmişə öz sözünü dem
əyi bacarmış, düşmənin layiqli cavabını vermiş, hətta nax- çıvanlıların qəhrəmanlığı ermənilərin tarixi sənədlərində də öz əksini tapmışdır.
Erm ənistanın işğalçılıq siyasəti Azərbaycan xalqının dinc h əyatına, mənəvi - psixoloji sabitliyinə, intellektual enerjisinə qarşı yönəldilmiş məqsədyönlü təcavüzdür. Əli Həsənov, ictimai-siyasi xadim, professor
Qubada mayın əvvəlində iki quyuya 1000-dən çox adam dol duruldu. Uşaq, böyük... Nə Hitler faşizmində, nə də buna q ədərki o inkvizisiyalar dövründə insanları bu cür qəddarcasına v ə amansız metodlarla öldürmürdülər. Belə vəhşilik yal- nız daşnaklara məxsusdur. Qubadakı kəllələrə baxın. Görün onlara n
ə qədər mismarlar vurulub. Kəllələrə xüsusi amansız- lıqla nizələr sancılıb. Şamaxıda savadlı adamları “Quran”dan əmələ gələn tonqalda məhv ediblər.
Qara qüvv ələr Azərbaycan xalqına qarşı bu qırğını törətdi- l ər. Faciədə 10 minlərlə insan öldürülüdü, milli-mədəni sərvət- 50
l ərimiz dağıdıldı. Məscidlərimiz, mədrəsələrimiz, qədim bina- la rımız yandırıldı. Ümumən Azərbaycan xalqının müstəqillik ist əyinin qarşısını almaq üçün böyük bir cinayət törədildi. T əsadüfi deyil ki, sovet hakimiyyəti illərində bu qırğı- nın araşdırılması və soyqırımına düzgün siyasi qiymət veril- m əsinə heç bir cəhd göstərilmədi. Aydın Mirzəzadə, mill ət vəkili
1918-ci ild ən başlayaraq 1988-1993-cü illərə kimi erməni faşistləri tərəfindən 1,5 milyon nəfər azərbaycanlı Qərbi Az ərbaycandan və Dağlıq Qarabağdan qovulub, tarixi Azər- bay can torpaqlarında yüz minlərlə insan milli mənsubiyyətinə gör ə vəhşicəsinə qətlə yetirilib. Hələ biz ələ keçirilmiş ərazilər- d ə tarixi və mədəni irsimizin vəhşicəsinə dağılmasını və yerlə- yeksan edilm əsini demirik. Elmira Axundova, mill ət vəkili
M ən 1918-ci ilin martında erməni daşnaqlarının vəhşiliklə- ri ni, günahsız adamların öldürülüb, meyidlərin yandırılmasını öz gözl ərimlə gördüm. Bu çox nifrət ediləcək bir hərəkətdir. Mir C əfər Pişəvəri, siyasi xadim 51
Ədəbiyyat 1918-ci il az ərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haq- qında: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, 18 yanvar 2018-ci il //Xalq q əzeti.-2018.-19 yanvar.- S.1.
Abdul layev, Ə. Azərbaycanlıların mart soyqırımı unudul- mama
lıdır: [monoqrafiya] /Ə.Abdullayev; elmi red. və ön söz. mü əl. M.Cəlilov.- Bakı: [İqtisad Universiteti], 2008.-107 s. Abışov, V. Bakıda Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il mart soyqırımı /V.Ş.Abışov; layihənin rəh. və ön söz müəl. Y.Mahmudov; AMEA, A.A. Bakıxanov adına Tarix İn-tu.- Bakı: [Elm], 2017.-216, [2] s.
qırımı /V.Abışov; layihənin rəh. və ön söz müəl. Y.Mahmudov; AMEA, A.A.Bakıxanov adına Tarix İn-tu .-Bakı: [Elm], 2017.- 95, [1] s. Abışov, V. Şamaxı qəzasında Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı: [1918-1920] /V. Abışov; layihənin rəh. və ön söz mü əl. Y.Mahmudov; AMEA, A.A.Bakıxanov adına Tarix İn- tu.- Bakı: [Elm], 2017.-118, [2] s. Aşırlı, A. 31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbuatın- da /A.
Aşırlı; elmi red. C.Məmmədli.- Bakı: Elm və təhsil, 2011.- 97 s. Az ərbaycanlıların soyqırımı haqqında.- Bakı: Azərbay- can, 1998.-120 s. Az ərbaycan və dünya incəsənətində soyqırım mövzu- su.- Bakı: Bəxtiyar-4, 2016.- 431, [1] s. Az ərbaycan savaşı: 1917-1918-ci illər /Türkiyə türkcə- sind
ən Azərb. dilinə çevirəni, kitabın tərt. və ön söz. müəl. A.Aşırlı.- Bakı: Elm və təhsil, 2012.- 141 s. 52
ərbaycanlıların soyqırımı: tarixin qanlı salnaməsi /[mü
əl. İ.Hüseynli və b.]; ideya rəhbəri R.Mehdiyev; red. Ə.Həsənov; burax. məs. B.Sadıqov.-Bakı, 2012.-444 s. Bakı, Mart 1918-ci il: Azərbaycan qırğınları sənədlərdə /Heyd
ər Əliyev Fondu, Heydər Əliyev Mərkəzi; tərt. S.Ə.Rüstəmova-Tohidi.- Bakı: Çaşıoğlu, 2013.- 456 s. Bayramov, A. Tarixi faci ələrimiz: deportasiya, repressiya v ə soyqırımı: dərs vəsaiti /A.Ə.Bayramov; red. A.Ağbaba.- Bakı: “AM 965” MMC, 2015.- 416 s. Erm ənilərin Azərbaycanlılara qarşı soyqırım siyasəti v ə onun acı nəticələri: 1918-ci il Mart soyqırımının ildönümü münasib
ətilə keçirilən elmi-praktik konfransın materialları: Bakı, 31 mart 2016-cı il.-Bakı: [Müəllim], 2017.-181 s. Əliqızı, R. Soyqırım /R.Əliqızı; red. E.Abdullayeva.- Bakı: Turan evi, 2013.- 193 s. Görüryılmaz, M. Türk Qafqaz İslam Ordusu və erməni- l ər: 1918 /M.Görüryılmaz; red.: H.Öztürk, A.Ağaoğlu.- Bakı: Qism ət, 2008.- 408 s. Hacıyev, İ. Ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları v ə qanlı cinayətləri.-Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi.-2012.- 192 s. İsmayılov, X. “Erməni məsələsi” və türk-müsəlman soyqırımı: ensiklopedik tarixi araşdırma /X.N.İsmayılov.-Bakı: Maarif, 2011.- 420 s.
M ərkəzi; tərt. S.Ə.Rüstəmova-Tohidi.- Bakı: Çaşıoğlu, 2013.- 316 s. M əhəmmədoğlu, Y. Torpaq qan ağlayır: həqiqətlər və faktlar /Y.M əhəmmədoğlu, E.Ə.Yaqubov; red. İ.Həsənov.- Bakı: Oğuz, 2014.- 208 s. M əmmədova, H. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrün- d ə Yuxarı Qarabağda siyasi vəziyyət: erməni terrorizminin gücl ənməsi: 1918-1920 /H.İ.Məmmədova; elmi red. A.İsgən- 53
d ərov; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.- Bakı: Nağıl evi, 2006.- 150 s.
ra qarşı ərazi iddiaları, soyqırımları və deportasiyalar: arxiv s ənəd və materialları əsasında /A.Ə.Paşayev; elmi red. Y.M.Mah mudov; red. E.Ə.Məhərrəmov; AMEA A.A.Bakıxa- nov adına Tarix İnstitutu.- Bakı: Çaşıoğlu, 2011.- 328 s.
sın materialları.- Bakı: Elm və təhsil, 2015.- 296 s. Şahtaxtı, S. Azərbaycan: təqvimdə dörd qara gün: [1918, 1920, 1990, 1992] /S.Şahtaxtı; elmi red. E.X.Nəsirov; ön sözün mü əl. Ə. Abdullayev.- Bakı: Elm və Təhsil, 2013.- 160 s. Şamaxı: 100 il “tam məxfi qrif”i altında: 1918-ci il. Şamaxı: məlum olmayan həqiqətlər. Ermənilərin törətdikləri cinay ətlər haqqında ensiklopedik məlumatlar /R.N.Vəlizadə və b.; ön sözün mü əl. A.İ.Mustafayeva; elmi red. T.Ə.Əhmədov; baş məsl. M.Quluzadə; AMEA İnsan Hüquqları İnstitutu.- Bakı: Elm və Təhsil, 2014.- 203 s. Terror, hadis ələr, faktlar, sübutlar /tərt. E.Səmədov; red. R.M
əmmədov.-Bakı: MBM, 2014.- 96 s. V əliyev, A. 31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbua- tında /A.A.Vəliyev; elmi red. C.Məmmədli.- Bakı: Elm və T əhsil, 2011.- 100 s. Rus dilind ə Армянский геноцид против азербайджанцев /Бакинский Славянский Университет; сост. С.С.Мамедов; пер. Р.Самедова; ред. Э. Дж. Мамедов.- Баку, 2015.- 16 с.
низаторы и палачи /Национальная Академия Наук Азер- байджана, Институт Истории им. А.А.Бакиханова НАНА; рук. проекта, науч. ред., авт. предисл. Я.М.Махмудов.- Баку: ИПО Турхан, 2013.- 272 с.
54
террор? /К.С.Иманов; Бакинский международный центр мультикультурализма, Агентства по авторским правам Азербайджанской Республики.- Баку, 2016.- 64 с.
документах: сборник /Фонд Гейдара Алиева, Центр Гейдара Алиева; сост. С.А.Рустамова-Тогиди.-Баку: Чашы- оглы, 2013.- 328 с. Пашаев, А. Геноцид, депортации и территориальные претензии армян к Азербайджанскому народу: XIX- XX вв. /А.А.Пашаев; гл. ред. Я.М.Махмудов; науч. ред. Э. А. Магеррамов.- Баку: Элм и Тахсил, 2013.- 152 с. Преступления армянских террористических и бан- дитских формирований против человечества: XIX-XXI вв.: краткая хронологическая энциклопедия /Институт по правам человека НАНА; сост. А. Мустафаева [и др.].- Баку: Элм и Тахсил, 2013.- 303 с. Террор: события, факты, доказательства /Государ- ственная комиссия Азербайджанской Республики по делам военнопленных, заложников и пропавших без вести граж- дан; сост. Э.Самедов; ред. Р.Мамедов.- Баку: KHATT, 2016.- 84 с.
Шемаха: Март-июль 1918 г.: азербайджанские погро- мы в документах /сост. С.А.Рустамова-Тогиди; гл. конс. Э. Махмудов .-Баку: [НИЦ МНБ АР], 2013.- Т.1: Город Шемаха.-855 с.; Т. 2: Селения Шемахинского уезда.- 888 с.
Muslim Genocide: An Encyclopedic and Historical Research /K.Ismail; trans. R.N.Bayramov.- Bakı: Müəllim, 2016.- 458 p.
55
Against Muslims, Christians and Jews /K.Ismail; trans. R.N. Bayramov.- Baku: Müəllim, 2016.- 296 p.
tary /Request of the Military Prosecutor’s Office of the Republic of Azerbaijan.- Baku, 2016.- 1 el.opt.disk (CD-DA)
trans. P.I.Mammad-Zadeh; ed. E.J.Mammadov.- Baku: RS Poliqraf MMC, 2015.- 16 p.
http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2018/yanvar/5726 62.htm 56
əricat 1918-ci il az ərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin S ərəncamı .......................................................... 3 Tərtibçidən ............................................................................... 5 Giriş .......................................................................................... 6 Mart soyqırımının kitabxanalarda təbliği ................................. 9
Az ərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı (26 mart 1998-ci il) ................................................................ 32 Əlavə 2: Quba şəhərində “Soyqırımı memorial kompleksi”nin yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ................................... 37
soyqırımların siyahısı ............................................................. 38 Əlavə 4: Qan yaddaşı (xronika) ............................................. 39 Əlavə 5: Quba qəzasında ermənilər tərəfindən qarət edil
ən və dağıdılan kəndlərin siyahısı (1918-ci il) ................. 40 Əlavə 6: Şamaxı qəzasında ermənilər tərəfindən dağıdılmış kəndlərin siyahısı (1918-ci il) .............................. 42 Əlavə 7: Görkəmli şəxslər Mart soyqırımı haqqında ............ 44 Ədəbiyyat ............................................................................... 51
57
(metodik tövsiy ələr)
N əşriyyat rеdaktоru: Mehriban Cəfərova
Ünvan: AZ- 1000 Bakı ş., Хaqani küç. 57 Е-mail: metodik@anl.az URL: www.anl.az
M.F.Aхundоv adına Azərbaycan Milli Kitabхanasının mətbəəsində оfsеt üsulu ilə çap оlunmuşdur. Sifariş: № 6 Çapa imzalanmışdır: 06.03.2018 Tirajı: 150 Pulsuz
Document Outline
Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|